به گزارش خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، کژدم ، عقرب یا درازدم نام یکی از گونه‌های بندپایان رده عنکبوتیان است که دارای ۸ پا و نیشی با زهر کشنده است. نیش عقرب در نوک دم آن قرار دارد. عقرب‌ها شب‌ها به آرامی به فعالیت‌های زیستی خود می‌پردازند و بیشتر در آب و هوای گرم فعال هستند.

عقرب‌های ایرانی گزنده‌ترین عقرب‌های جهان هستند و استان خوزستان نیز بیشترین میزان عقرب گزدیدگی در کشور را دارا است، اما زهر کژدم‌ها به همان میزان که می‌تواند کشنده باشد، مایه حیات نیز است که در پیوند‌های جراحی قلب، درمان بیماری لوپوس (نوعی بیماری که در آن پادتن‌ها به جای حمله به سلول‌های بیگانه بدن به خود حمله می‌کنند)، دارو‌های سرطانی و پاکسازی تومور کاربرد دارد.

همین ویژگی‌های خاص کژدم باعث شده تا بسیاری از سودجویان برای منافع شخصی خود اقدام به شکار این موجودات کرده و آن‌ها را با قیمت ناچیز به برخی کشور‌های خارجی نیز بفروشند که این مسئله اگر با همین روند ادامه یابد خود باعث تغییر در اکوسیستم و محیط زیست خوزستان گردیده و مسائل و معظلاتی را مانند زیاد شدن حشرات ایجاد می‌کند.

بسیاری معتقدند لفظ عقرب و یا کژدم چندان مناسب نیست و به همین دلیل از نام ایرانی این موجود یعنی «گَزدم» استفاده می‌کنند و می‌گویند: از آنجا که این موجود، تنها جانداری است که از طریق دم می‌گزد بهتر است آن را گزدم بنامیم این نام خود نیز واژه زیبا، علمی و درستی است؛ که از گذشته‌های دور و هم اکنون در بخش‌هایی از خراسان بزرگ توسط مردم بومی بکار برده می‌شود که نشان از توانایی و غنای زبان فارسی است.

تقریبا در اکثر مناطق ایران زیستگاه این موجود به صورت طبیعی فراهم است و فقط با کمی حمایت، حصار بندی و حفاظت و آب پاشی محیط زیست آن‌ها در ماه‌های گرم سال می‌توان به رشد جمعیت گزدم‌ها کمک کرد و برداشت مناسب اقتصادی داشت، بدون این که به غنای زیستی کشور آسیب وارد شود. گزدم‌ها شکارچی هستند و از حشرات و بندپایان تغذیه می‌کنند. تعداد زیادی از بندپایان هم گیاه خوار هستند، بنابراین آبپاشی محیط زیست این جانوران سبب افزایش میزان تولید گیاهان خود رو و پیرو آن، افزایش جمعیت حشرات گیاه خوار و سپس افزایش جعیت شکارچی آنان یعنی گزدم‌ها می‌گردد.

احمد تقوی مشاور ارشد مدیر موسسه رازی اهواز در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، بیان کرد: موسسه سرم سازی کرج نزدیک به ۶۰ سال است که پاد زهر پلی والان عقرب زدگی را تولید می‌کند؛ شعبه رازی اهواز از سال ۱۳۹۱  به صورت جدی تولید خود را آغاز نمود. متاسفانه عده‌ای سود جو با تبلیغ اینکه سم عقرب گران قیمت است باعث شده اند تا از نقاط گوناگون ایران برای شکار این موجود به خوزستان هجوم برده شود؛ به امید آنکه سم استخراج کنند و همین باعث شده تا اکنون اکوسیستم استان خوزستان به هم بریزد و امکان دارد حتی در چند سال آینده ما نتوانیم «آنتی سرم» تولید کنیم؛ زیرا سودجویان عقرب را با قیمت گزاف از شکارچیان بومی می‌خرند.

وی افزود: سودجویان بیشتر به امید آنکه سم را استخراج کنند و آن را بصورت خشک بفروشند چنین عملی را انجام می‌دهند؛ که ممکن نیست دنیای علم از این افراد سم خریداری کند. هر چند آن‌ها نیز تحت عنوان‌های عوام فریبانه مانند پرورش عقرب اقدام به خرید می‌کنند، اما گزدُم جانوری است که در حالت اسارات محال است بتوان آن را پرورش داد و هرگونه اقدام مشابه محکوم به شکست است.

تقوی در خصوص چگونگی استفاده از شکار بی رویه عقرب ها، اظهار داشت: یک شکل استفاده از سم عقرب تولید «آنتی ونوم» یا پادزهر است؛ که مهم‌ترین سم برای موسسه رازی است و جنبه دارویی آن نیز قابل انکار نیست. ضمن آنکه در ژنتیک نیز کاربرد دارد؛ از همین رو بسیاری از کشور‌های خارجی علاقه‌مند به داشتن این گونه‌های عقرب هستند که معمولا آن را از قاچاق چیان خریداری کرده تا ژن تولید کننده سم را شناسایی و بعد به صورت مولکولی و فرایند آزمایشگاهی به باکتری قارچی دهند تا سم را برایشان تولید کند. بعدا همان آنتی سرم را به کشور ما بفروشند!

مشاور ارشد مدیر موسسه رازی اهواز اذعان کرد:  اگر قاچاق گزدم‌ها با همین روند ادامه یابد  آرایش محیط زیست را بر هم می‌زند و باعث از بین رفتن گونه‌های سمی عقرب‌ها در خوزستان می‌شود؛ که بیش از ۲۱ گونه هستند و در دنیا هم بی نظیر اند. گزدم‌ها تمام حشرات موذی را صید می‌کنند .

فریبا کاوش، دامپزشک و مسئول ایمن سازی و خونگیری از اسب‌های موسسه رازی در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز،  در خصوص چگونگی گرفتن پادزهر عقرب، از اسب گفت: به دلیل قرابتی که خون اسب با خون انسان دارد برای سوزن زدن از اسب استفاده می‌شود؛ همچنین میزان زیاد خونی که از رگ‌های این حیوان دریافت می‌گردد ما را ترغیب به تزریق و بهره برداری از آن می‌کند. «آنتی ژن» (ماده‌ای که توانایی تحریک سیستم ایمنی بدن جانور را دارد) پس از خشک شدن و طی فرایندی به مدت ۵ هفته به صورت افزایشی به اسب تزریق می‌شود که همراه با سَم یک یاور (محلول روغنی) که میزان جذب سم را در بدن اسب آرام می‌کند، تزریق می‌گردد. ضمن آنکه غلظت‌های مختلف به صورت زیر پوستی به اسب تزریق می‌شوند که از چگالی پایین شروع و به غلظت ۵۰ درصد می‌رسد.

وی بیان داشت: تزریق به این دلیل صورت می‌گیرد که ترشح «آنتی بادی» (نوعی پروتئین که در دستگاه ایمنی بدن در پاسخ به حضور آنتی ژن خاص تولید می‌شود) علیه این سم در بدن اسب و در خون آن انجام می‌شود، بعد از تزریقِ زهرِ خشک شده عقرب، طی ۵ هفته؛ به اسب استراحت می‌دهیم و سپس خونگیری در ٣ مرحله طی یک هفته انجام می‌پذیرد. ۵ لیتر خون در هر مرحله خونگیری از هر اسب دریافت می‌گردد که جمعا ۱۵ لیتر می‌شود. بعد از انجام این فرایند؛ خون ٢۴ ساعت در دمای یخچال نگهداری شده و در شرایط خلاء خشک می‌شود. سپس پلاسمای خون از گلبول‌های قرمز جدا می‌شود که از این پلاسما برای تهیه و ساخت «آنتی ونوم» یا پادزهر ضد عقرب گزیدگی طی مراحل خاصی استفاده میشود. مقدار خونی که از اسب در هر بار خونگیری گرفته می‌شود؛ تبدیل به ۱۰ هزار آمپول پادزهر پلی والان عقرب زدگی می‌گردد.

احمدرضا لاهیجان زاده، مدیر کل محیط زیست استان خوزستان در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، ضمن اظهار در خصوص اضافه شدن عقرب ها به سایر گونه‌های ارزشمند، برای قاچاق؛ از حدود یک سال پیش، بیان داشت: در واقع یک اطلاع رسانی اشتباه باعث شده تا هجومی به طبیعت برای زنده گیری عقرب‌ها صورت بگیرد. هر چند در موسسه سرم سازی رازی، تمام نیاز‌های کشور، برای مصرف سم عقرب تامین می‌گردد و کشور به غیر از این موسسه نیاز دیگری برای تامین پادزهر ندارد. ضمن اینکه به راحتی نمی‌توان عقرب را صادر؛ یا به آسانی عملیات سم گیری را انجام داد.

وی اظهار کرد: در واقع یک نمایه بسیار اشتباه برای برخی افراد ایجاد شده و ما نیز دستگیری‌های متعددی در چند سال گذشته شاهد بوده ایم. اخیرا نیز یک محموله دارای ۴ هزار عقرب که به قزوین ارسال می‌شد، کشف و ضبط گردید. باید برای جلوگیری از چنین مواردی و آگاهی مردم در مورد این موضوع اطلاع رسانی‌های لازم صورت گیرد. هر چند برای کنترل عقرب گیری، اخیرا دریافت جریمه پیشنهاد شده است؛ ضمن آنکه هر گونه خسارت به منابع طبیعی و طبیعت از نگاه قانون جرم است و مجازات دارد.

سید عادل مولا، معاون محیط زیست طبیعی اداره کل محیط زیست استان خوزستان در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز،  با اشاره به تنوع اقلیمی در این استان گفت: خوزستان زیستگاه مناسبی برای گونه‌های مختلف حیاط وحش است بندپایان مانند عقرب، نوعی از این جانداران هستند که یکی از اعضای اصلی زنجیره غذایی برای کنترل حشرات به شمار می‌آیند. متاسفانه افرادی سود جو در چند سال اخیر در خوزستان کژدم‌ها را جمع آوری کرده و حتی به برخی از کشور‌های دیگر نیز می‌فرستند.

وی در ادامه با اشاره به گزارشات زیادی که در زمینه قاچاق عقرب یا گزدم‌ها وجود دارد، افزود: این عقرب‌ها از حوزه زاگرس خوزستان شامل شهرستان‌های اندیکا، مسجد سلیمان و ایذه شکار می‌شوند و به کشور‌های قزاقستان، تاجیکستان، پاکستان و افغانستان صادر می‌شوند. مقصد برخی افراد برای قاچاق کزدم‌ها مسائل دارویی و سرم است و بعضی نیز برای مقاصد خوراکی استفاده می‌شوند البته گزارشات خاصی برای موارد غیر معقول وجود دارد و محموله‌های بسیاری در حین جابجایی کشف شده اند.

با وجود تمام این قاچاق‌ها شکارچیان قانونی نیز وجود دارند؛ مانند علی کاظمی، او در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اهواز، در خصوص اقدامات خود و فصل صیدِ عقرب‌ها بیان داشت: در هفته ٨ تا ۱۰ هزار گزدم شکار و به موسسه سرم سازی رازی تحویل داده می‌شود ضمن آنکه ما در فصل زمستان صید می‌کنیم در حالی که شکارچیان غیر قانونی در همه فصول صید می‌کنند که در این صورت عقرب‌ها رو به نابودی می‌روند.

با توجه به این موضوعات برخی معتقدند صید گزدم با هر نامی که صورت بگیرد؛ تحقیقات، تفریح، تولید دارو و غیره در نهایت غیر قانونی است و اثر یکسانی بر محیط زیست در مناطق مختلف ایران دارد و نیازمند ورود جدی مسئولان ذی ربط برای مقابله با سودجویان، دلالان و قاچاق چیان است. اما در مواردی مانند تولید پادزهر برای سم کشنده گزدم‌ها نیاز است تا عقرب‌ها به صورت قانونی شکار و مورد استفاده قرار گیرند.

لازم به ذکر است که قاچاق گزدُم‌های ایرانی به خارج کشور نیازمند بررسی بیشتر است چرا که با در نظر گرفتن ارزش دارویی و درمانی و با توجه به شرایط اقتصادی کنونی و الزام دولت بر اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولید داخلی شکار با مجوز، پرورش هدفمند و صادرات قانونی این گونه می‌تواند برای کشور درآمد‌های ارزی به همراه داشته باشد.

گزارش از ساسان ناصری زاده

انتهای پیام/