باشگاه خبرنگاران جوان مشهد گزارش می دهد؛
بازپروری برند زعفران ایرانی/ تولید تا صادرات زعفران کشور در دست تدبیر
تولید و عرضه زعفران ایران، با ورود رقبای جدید در دهه‌های اخیر، تهدیدی است که با اتکا به نقاط قوت قابل جبران است.
به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مشهد ؛ زعفران یا زَرپَران گیاهی است که خواص زیادی از قبیل دارویی و رنگ غذایی دارد و ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران در دنیا است.
کشت زعفران به ویژه درشهر‌های زاوه، تربت حیدریه، تربت جام، تایباد، باخرز، گناباد، نیشابور، بجستان، کاشمر و خلیل آباد در خراسان رضوی ؛ قائنات، فردوس، بشرویه، سرایان و بیرجند در خراسان جنوبی و به تازگی در فارس و کرمان و لرستان و قزوین و اردبیل و قسمت‌هایی از آذربایجان شرقی نیز انجام می‌پذیرد.
تولید و عرضه زعفران در ایران قدمتی به بلندای تاریخ دارد که نشان از پیشتاز بودن ایران در این امر دارد و حتی ضمن صدور زعفران به بسیاری از نقاط جهان باستان، خواص آن را به یونانی‌ها، رومی‌ها، چینی‌ها و اقوام سامی از جمله عرب‌ها معرفی می‌کردند و شیوه زراعت آن را در سده‌های اول تا چهارم هجری به امت‌های اسلامی اطراف مدیترانه می‌آموختند.
درحال حاضر اسپانیا حتی یک تن تولید زعفران ندارد، ولی سالانه حدود بیش از یکصد تن زعفران صادر می‌کند؛ همچنین امارات حتی یک مزرعه زعفران ندارد، ولی جزو کشور‌های عمده صادرکننده زعفران جهان است.
افغانستان در سال ۱۳۷۰ تولید زعفران نداشت، اکنون حدود ۱۴ تن تولید دارد و برای صادرات زعفران خود به آمریکا و هند و چین هیچ مانع تعرفه‌ای ندارد.
طی دهه‌های گذشته رقبای جدیدی برای ایران از جمله افغانستان، یونان، مراکش، ترکیه و هند در زمینه تولید و تجارت زعفران فعال شده‌اند و چین با روش‌های گلخانه‌ای به تولید زعفران روی آورده است.
شاید مهمترین مسئله در حال حاضر نوع و میزان تولید زعفران نباشد، باید تدبیری برای فراهم کردن روش‌های بسته بندی و طراحی و فرآوری‌های زعفران در موارد مصرفی گسترده کرد که فقط تولید کننده و عرضه کننده خام و فله زعفران نباشیم و کشور‌هایی نظیر اسپانیا که خرید زعفران از ایران دارد، بزرگترین صادر کننده زعفران در دنیا محسوب نگردد.
زعفران گلخانه ای، همسو با پیشرفت
در این خصوص با یکی از پیشتازان تولید زعفران به روش گلخانه‌ای واز نوآوران بازار زعفران مصاحبه کردیم.
علی عباس نیا مدیر تیم زعفران نیو می‌گوید: در کشت گلخانه‌ای هر محصولی در شرایط ایده آل رشد می‌کند و ایده آل‌ترین نحوه رشد روش گلخانه‌ای است و بهداشت سطح زیر کشت به دلیل عدم تماس محصول با خاک آلوده، کود‌های شیمیایی و حیوانی بسیار بالاست.
وی می‌افزاید: راندمان محصول در کشت گلخانه‌ای به علت مدیریت‌های زیر خاک نظیر حصرجوانه‌های جانبی و جلوگیری از ریشه زایی پیاز بالاتر از کشت معمولی است و همچنین از پیاز‌های درشت، بالای ۲۰ گرم و تغذیه شده استفاده می‌شود.
عباس نیا تصریح می‌کند: در روش مرسوم برداشت زعفران قبل از طلوع آفتاب این کار صورت می‌گیرد تا نورآفتاب از مرغوبیت زعفران نکاهد که این در محیط گلخانه‌ای به دلیل عدم تماس نور مستقیم با گیاه وجود ندارد.
وی اظهار می‌دارد: از لحاظ تجهیزات و امکانات مورد نیاز فقط با پرداختن به دو نکته‌ی پنجره تامین روشنایی محیط و جلوگیری از تماس مستقیم با نور در محیط گلخانه میتوان این کار را راه اندازی کرد.
مدیرتیم زعفران نیو ادامه می‌دهد: تاسیسات مورد استفاده در گلخانه‌ها بسته به میزان آب و هوای مناطق متفاوت است که برای مثال در مناطق گرم و خشک باید از دستگاه رطوبت ساز و کولر آبی استفاده کرد.
وی می‌گوید: کشت گلخانه‌ای را می توان در هر نقطه‌ای از کشور انجام داد، بزرگترین گلخانه زعفران کشور را در پاکدشت ورامین احداث کردیم که دلایل این مکان یابی عدم حمایت و نگاه جانبدارنه مسئولان مربوطه خراسان و دوم برداشت این محصول در سراسر ایران است.
عباس نیا با اشاره به احداث گلخانه‌ای در ناظریه در مسیر چناران-مشهد می‌افزاید: دوره‌های آموزشی برای تولید گلخانه‌ای زعفرن انجام می‌دهیم که بیش از ۷۰۰ نفر در سراسر کشور دوره‌های آموزشی را گذارنده اند و از این تعداد حدود ۷۰ درصد از این متقاضیان، گلخانه‌ها را در استان‌های متفاوت راه اندازی کرده اند.
وی اظهار می‌دارد: درحال حاضر در حال پیگیری برای ایجاد و حفظ جایگاه این علم به صورت یک حرفه در سازمان فنی و حرفه‌ای هستیم.
مدیر تیم زعفران نیو تصریح می‌کند: باتوجه به راه اندازی این طرح در کشور چین و چندین کشور دیگر همسایه و حتی اروپایی و همچنین جدیت این امر، از مسئولان خواستار نگاه ویژه و مسئولانه تری به این امر هستیم.
تشکیل سندیکای زعفران، هدایت صحیح صادرات
نماینده مردم تربت حیدریه، مه ولات و زاوه، ورود صادرکنندگان به بازار زعفران را از یک سو فرصت و از سویی دیگر تهدید قلمداد می‌کند.
سعید باستانی نماینده مردم تربت حیدریه، مه ولات و زاوه می‌گوید: تنها راه ساماندهی بازار زعفران تشکیل سندیکایی با محوریت صادرکنندگان است.
وی می‌افزاید: تنها راه ساماندهی بازار زعفران این است که سندیکایی با محوریت صادرکنندگان تشکیل شود تا با توجه به حجم بازار، صادرات از طریق سندیکا انجام شود و هر فرد یا شرکتی هم تصمیم به صادرات زعفران داشته باشد از این سندیکا مجوز بگیرد.
نماینده مردم تربت حیدریه، مه ولات و زاوه با بیان اینکه ورود صادرکنندگان به بازار زعفران از یک سو فرصت و از سوی دیگر تهدید محسوب می‌شود تصریح می‌کند: تهدید وجود صادرکنندگان نوپا در بازار زعفران شامل این است که این صادرکنندگان ممکن است بازار خارج از کشور را به هم بزنند و برندسازی محصول را با مشکل مواجه کنند و این همان انتقادی است که همواره صادر کنندگان سنتی زعفران دارند و البته بیراه هم نمی‌گویند، چراکه بازار زعفران باید به شکلی ساماندهی شود.
وی اظهار می‌دارد: تنها راه ساماندهی به بازار زعفران این است که سندیکایی با محوریت صادرکنندگان تشکیل شود تا با توجه به حجم بازار، صادرات از طریق سندیکا انجام شود و هر فرد یا شرکتی هم تصمیم به صادرات زعفران داشته باشد از این سندیکا مجوز بگیرد. با این شکل می‌شود صادرات کالا را هدایت کرد تا بازار دچار مشکل نشود.
تولید هدفمند زعفران، جهت دهی به بازار
غلامرضا میری نائب رئیس شورای ملی زعفران کشوراست که دغدغه‌ی ارتباط تولید هدفمند را با حفظ و ارتقای جایگاه صادرات زعفران ایران مطابق می‌داند.
غلامرضا میری نائب رئیس شورای ملی زعفران می‌گوید: هیچ مشکلی برای انواع تولید زعفران وجود ندارد، اما باید برای افزایش تولید، صنایع تولیدی در خصوص زعفران را نیز در کشور گسترش دهیم، باید زیر ساخت‌ها را بهبود بخشیم و برنامه و اقدامات اجرایی مناسب برای این امر تعریف نمائیم.
وی می‌افزاید: تولید زعفران کار دشورای نیست، اما باید به ازای هر میزان زعفران، به همان مقدار برای استفاده بهینه از این محصول استراتژیک نیز برنامه داشت.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان رضوی اظهار می‌دارد: میزان تقاضای زعفران در جهان به صورت کلی حدود ۲۵۰ تن در سال است و این در حالی است که میزان تولید آن در ایران حدود ۴۰۰ تن است که سبب به وجود آمدن مازاد عرضه شده است.
وی می‌گوید: در کشور از تولید گلخانه‌ای زعفران استقبال می‌کنیم اگر کیفیت بیشتر و مقرون به صرفه‌تر از تولید خاکی باشد.
رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران خراسان رضوی می‌افزاید: اگر کیفیت‌های تولید گلخانه‌ای زعفران با تولیدات در خاک یکی باشد و همچنین قیمت تمام شده گلخانه‌ای از کشت معمولی کمتر باشد، به دلیل صرفه جویی در آب، مورد تائید است؛ اما دیده شده که معمولا محصولات گلخانه‌ای کیفیت‌های پایین تری دارد و مطابق با گزارش‌های متفاوت زعفران گلخانه‌ای نیز اینگونه است و مقرون به صرفه نیست.
وی اظهار می‌دارد: در این بحث، شورای ملی زعفران نقش نهاد سیاست گذار و مشاوره دهنده به تولید کنندگان را دارد؛ صادرات زعفران زیر نظر سازمان صنعت، معدن و تجارت و تولید آن زیر نظر سازمان جهاد کشاورزی است.
میری تصریح می‌کند: در بحث مجوز تولید زعفران، مشکلی وجود ندارد و ساماندهی آن بر عهده سازمان جهاد کشاورزی است؛ اما نکته اینجاست که تولید گلخانه‌ای باید قابل رقابت با تولیدات داخلی باشد.
رئیس اتحادیه فروشندگان زعفران خراسان رضوی می‌گوید: شورای ملی زعفران بر این عقیده استوار است که باید در بحث کشت زعفران تمرکز زدایی از خراسان کنیم تا بتوانیم در تولید و عرضه زعفران در دنیا پیشتاز باشیم؛ و این در حالی است که بسیاری از مسئولان مربوطه مخالف سرایت زعفران به شهر‌های دیگر کشور هستند، اما پیگیر این مسئله هستیم.
وی می‌افزاید: در حال حاضر ۲۳ استان در کشور در حال کشت زعفران به روش سنتی هستند و هر سال هم به میزان تولید زعفران این استان‌ها افزوده می‌گردد.
رئیس اتحادیه صادر کنندگان زعفران خراسان رضوی ادامه می‌دهد: مشهد هزار هکتار سهم زیر کشت زعفران دارد و در شهر‌های دیگر خراسان رضوی نظیر نیشابور، فاروج، قوچان و چناران نیز برداشت گل زعفران داریم؛ لازم به ذکر است که هم اکنون ۱۴ درصد از کل زعفران توسط تربت حیدریه و توابع آن تامین می‌شود.
وی می‌گوید: هنوز هم بستر مناسبی برای صادرات زعفران فراهم نیست و در هر صورتی این ما هستیم که با خریداران جهانی زعفران کنار می‌آییم و آن‌ها هستند که میزان، محل و نوع مبادله‌ی مالی دریافت زعفران را تایین می‌کنند.
نائب رئیس شورای ملی زعفران تصریح می‌کند: زعفران به دلیل قیمت بالایی که دارد در واقع یک کالای لوکس محسوب می‌شود و آن را در مصارف صنعتی نمی‌توان استفاده کرد و در برخی از مصارف نظیر صنایع غذایی، نوشیدنی‌ها و لوازم بهداشتی و آرایشی کاربرد دارد.
هم اکنون میتوان گفت: نگاه غالب کشاورزان، مسئولان مربوطه و مردم تولید روز افزون زعفران به روش خاکی و تا حدودی گلخانه‌ای است. اما اگر فراتر به موضوع نگاه کنیم در می‌بابیم که در دنیا به یک تولید کننده ماده اولیه زعفران شناخته می‌شویم و کشور‌های دیگر فرآوری و عرضه‌ی مصرفی ان را به عهده دارند.
شاید بتوان این وضعیت را با صادرات نفت خام ایران مقایسه و تشبیه کرد، اما زعفران به پیچیدگی نفت نیست و میتوان با حتی یه بسته بندی زیبا و در حد استاندارد‌های روز دنیا آن را به صورت مصرفی به کشور‌های دیگر ارائه کنیم.
تلاش‌های زیادی برای شناخته شدن زعفران ایران صورت گرفته، اما زمانی یک آفریقایی، یک هندی، یک کانادایی زعفران ایران را می‌شناسد که با بسته بندی و با نام ساخت ایران آن را خریداری کند و نه با نام اسپانیا که ادعای تولید آن رانیز در بسته بندی‌های خود دارد.
دیر یا زود کشور‌های توسعه یافته در تولید زعفران با روش‌های گلخانه‌ای به سطح تولید ایران و حتی فراتر از آن خواهند رسید، به همین منظور میتوان با یک راهبرد مشخص و برنامه ریزی دقیق، اقدامات اجرایی هرچه سریع‌تر و عملی‌تر را برای بازپروری برند زعفران ایران در دنیا انجام داد.
انتهای پیام//آ.ف
