چراغ سبز صنایع کوچک به اشتغال پایدار/چالش‌هایی که گریبان‌گیر طرح اشتغال پایدار روستایی است
همه ما می‌دانیم که این روزها اقناع مردم برای زندگی در روستاها و جریان‌سازی اشتغال خواه پایدار خواه ناپایدار، بعد از صنعتی شدن جز به جز زندگی کمی مشکل هست.
به گزارش خبرنگار گروه استانهای باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل؛ بعد از یک دوره مشخصی در ایران و در اصل پس از صنعتی شدن زندگی، بشر دیگر راضی به زندگی در روستاها نشد؛ به گونه‌ای که در دهه 30 شمسی، حدود 70 درصد جمعیت کشور در نقاط روستایی ساکن بودند و این در حالی است که امروز تنها حدود ۳۰ درصد جمعیت کل کشور در مناطق روستایی به‌سر می‌برند و این یعنی زنگ خطری که به خوبی شنیده می‌شود.
در سالهای گذشته مسئولان و دولت‌مردان ما برای بهبود و افزایش جمعیت روستایی و جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرهای کوچک و بزرگ، جریانی با عنوان "طرح هادی" روستایی را به راه انداختند تا شاید مردم کم‌سواد و کم‌تجربه در امور شهری و کلانشهری به اندک خدمات در اختیار قرار داده شده؛ تحت عنوان طرح هادی قانع شده و قرار را بر فرار ترجیح دهند.
لکن ماحصل این اقدام بزرگ آنچیزی نشد که همه انتظار داشتند و در دنباله همین مسئله برنامه‌های کلان و خرد بسیار دیگری نیز در بطن روستاهای کشور اجرایی شد، اما سوال این است که چرا با اجرای چنین طرحها و برنامه‌هایی همچنان شاهد مهاجرت روستاییان به شهرها به دلایل متعدد هستیم؟
و اما دلایل مهاجرت روستاییان از زبان کارشناس مسائل اقتصادی؛
کارشناس مسائل اقتصادی علل مهاجرت از روستا به شهر را، بسته به ویژگی‌های مختلف شخصیتی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی افراد، متفاوت می‌داند.
وی در تشریح این موضوع از باب فشارهای اقتصادی و گاه اقلیمی در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار گروه استانهای باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل گفت: هدف عده‌ای از مهاجرت روستاییان به شهرها اشتغال و قصد عده‌ای دیگر تحصیل، ازدواج و بسیاری از مسائل و مشکلات دیگر است که هر یک از این موارد با نتایج متفاوتی همراه هستند.
او ادامه داد: به عقیده من برخلاف بسیاری از شهرنشینان که علت عمده مهاجرت روستاییان به شهر را تجربه زندگی صنعتی و ورود به باب جدیدی از این زندگی ماشینی می‌دانند، باید گفت که مسئله به این راحتی که اندیشیده می‌شود نیست در اصل در بسیاری از موارد مردم روستانشین کشور ما از نبود برخی امکانات رفاهی، اشتغال و نهایتا درآمد ارضاکننده رو به زندگی در شهرها و کلانشهرها می‌آورند و در پی همین موضوع بسیاری از مخاطرات را به جان می‌خرند.
عوامل دافعه روستایی علل اصلی مهاجرت روستانشینان است
کارشناس مسائل اقتصادی بیان کرد: روستاییان بیشتر به خاطر مشکلات اقتصادی است که از روستا متنفر شده و از آن گریزان هستند و در مجموع می‌توان گفت که نقش عوامل دافعه روستایی در مهاجرت از روستا به شهر بیشتر از سایر عوامل به خصوص عامل جاذبه شهری است.
این کارشناس جوان یادآور شد: برخلاف تصور عمومی که زرق و برق شهری را عاملی مهم در مهاجرت روستاییان به شهر می‌دانند، بررسی حاضر، نقش دافعه‌های روستایی را تعیین‌کننده‌تر دانسته است و به نظر می‌رسد که مهاجران روستا به شهر، در اثر دافعه‌های روستایی است که مجذوب جوامع شهری می‌شوند نه اینکه جوامع شهری فی‌نفسه مجذوب کننده باشند.
وی اظهار داشت: فقر به طور مثال می‌تواند یکی از علل اصلی روآوری جمعیت روستانشین به شهرها باشد چرا که اکثرا روستاییان از آسیبهای ناشی از فقر که گاه جبران‌ناپذیرتر است زندگی در شهر را به زندگی در روستا با تمامی امکانات کم و طبیعی ترجیح می‌دهند.
کارشناس امور اقتصادی راه‌اندازی واحدهای تولیدی و صنعتی پربازده در روستاهای پرجمعیت استان را از برنامه‌های خوبی به منظور پیشگیری از مهاجرت روستایی و حتی رخداد مهاجرت معکوس دانست و افزود: اگر بتوانیم با رویکرد ایجاد اشتغال پایدار در روستاها فعالیتی آغاز کنیم بالتبع می‌توان اثرات مثبت آن را طی سالهای پیش رو به خوبی مشاهده کرد.
به گفته این کارشناس نتیجه نهایی مهاجرت از روستا به شهر، نابودی کامل شکوفایی ملی و از دست دادن آزادی است چرا که انحطاط روستا به مثابه انحطاط تمدن است، تمدنی که ضامن قانون شهروندی و حفظ حرمت آزادی انسان است.
5 هزار نفر از روستاییان وارد چرخه اشتغال می‌شوند
معاون اداره کل امور روستایی و شوراهای استانداری اردبیل در گفتگوی اختصاصی با خبرنگار گروه استانهای باشگاه خبرنگاران جوان در اردبیل اظهار داشت: بعد از تصویب اختصاص مقدار مشخصی تسهیلات به توسعه پایدار روستایی در کشور در سال 96 استان اردبیل نیز سهم 346 میلیارد تومانی از این بودجه و اعتبارات داشت به طوری که بعد از معرفی طرح‌های مختلف در سه رسته مشخص قرار بر این است تا 5 هزار و 774 نفر از مردم روستاهای استان اردبیل وارد چرخه اشتغال شوند.
مسعود یگانه با بیان اینکه از مجموع 2 هزار و 75 طرح معرفی و ثبت شده در سامانه کارا 188 طرح به تصویب رسیده و تسهیلاتی دریافت کرده‌اند، افزود: این تعداد طرحها با پرداخت حدود 100 میلیارد تومان و مجموع اشتغالزایی 2 هزار و 351 نفر فعالیت خود را به صورت رسما در روستاهای استان آغاز کرده‌اند.
وی اظهار داشت: براساس برنامه‌ریزی توسعه پایدار روستایی که در سال 96 طراحی و چینش شده بود سه چالش اساسی در روستاهای کشور احصا گردید که این سه چالش در اشتغال، محیط زیست و چالش آب خلاصه می‌شود.
معاون اداره کل امور روستایی و شوراهای استانداری با تاکید بر برنامه‌ریزی در راستای حل مشکلات اشتغال و چالش‌های احصا شده در روستاهای کشور بیان کرد: در راستای این مسائل و مشکلات باید یک برنامه‌ریزی اساسی طراحی می‌شد تا بتوان به توسعه پایدار روستایی در کشور دست یافت که در این زمینه درآمدزایی دهیاران و افزایش درآمد دهیاری‌ها جزو اولویتهای برنامه نظام توسعه کشور می‌باشد.
یگانه مهم‌ترین رسته اشتغال پایدار روستایی در استان اردبیل را گردشگری، کشاورزی و صنایع بسته‌بندی و تولیدات مواد معدنی عنوان کرد و یادآور شد: این دسته‌بندی‌های اشتغالزایی در هر استان باتوجه به پنانسیل‌های موجود منطقه‌ای در نظر گرفته می‌شود که در استان اردبیل نیز به جهت برخورداری از معادن غنی، حوزه گردشگری پررونق و همچنین محصولات کشاورزی مرغوب اشتغال روستایی در سه رسته مذکور گنجانده شده است.
وی تاکید کرد: در حوزه گردشگری طرح‌های بوم‌گردی و خانه‌های بومی گردشگری، در حوزه کشاورزی و دامداری اصلاح نژاد و اصلاح الگوی کشت و نیز در تولیدات معدنی و بسته‌بندی فرآوری گیاهان دارویی و عسل تدوین شده و در دستور کار هست که شایان ذکر است در این راستا طرح‌های زودبازده برای ارائه تسهیلات مدنظر می‌باشد.
مهاجرت 11 هزار نفری از روستا به شهر
رئیس سازمان برنامه و بودجه استان اردبیل در مصاحبه با خبرنگار گروه استانهای باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل در خصوص نرخ مهاجرت در استان گفت: در طی دوره مورد مطالعه تعداد مهاجران وارد شده به استان اردبیل برابر با 56 هزار و 141 نفر بوده است که 31 هزار و 466 نفر در محدوده استانی جابجا شده‌اند یعنی شعاع مهاجرتی آنان داخل استانی بوده است.
داود شایقی با بیان اینکه این مهاجرن سهم قابل توجه 56 درصدی از کل مهاجران را در برگرفته است، افزود: این مسئله گویای این واقعیت است که الگوی غالب مهاجرتی استان، الگوی مهاجرت درون استانی بوده است.
وی سکونت مهاجران از خارج و داخل استان در بخشی از روستاهای منطقه را نویدی در راستای توسعه و ایجاد اشتغال پایدار روستایی عنوان کرد و ادامه داد: از تعداد 56 هزار و 141 نفر مهاجران وارد شده به استان تعداد 46 هزار و 865 نفر در مناطق شهری استان و 9 هزار و 276 نفر در مناطق روستایی ساکن شده‌اند.
رئیس سازمان برنامه و بودجه استان اردبیل نرخ مهاجران وارد شده ساکن در مناطق روستایی استان را 17 درصد دانست و گفت: این موضوع حاکی از آن است که جاذبه شهری استان برای مهاجران بیشتر از مناطق روستایی بوده است.
شایقی در پاسخ به سوال ما که میزان مهاجرت از روستا به مناطق شهری در محدوده استان اردبیل چقدر بوده است، بیان کرد: نتایج نشان می‌دهد که از مجموع 31 هزار و 466 نفر مهاجران داخل استانی 11 هزار و 335 نفر از مناطق روستایی به مناطق شهری مهاجرت داشتند که این میزان 36 درصد مجموع مهاجران را شامل می‌شود.
وی اضافه کرد: همچنین از تعداد 31 هزار و 466 نفر مهاجران داخل استان یک هزار و 900 نفر بین شهرستانی و به مقصد نقاط روستایی استان اردبیل بوده است که این میزان نیز می‌تواند برای راه‌اندازی اشتغال روستایی و پررونق‌سازی مناطق روستایی استان؛ بجهت برخورداری از پتانسیلهای طبیعی و نوین مثمر به ثمر باشد.
مهاجرت روستاییان و تشدید حاشیه‌نشینی
مدیرکل امور اجتماعی استانداری اردبیل در گفتگو با خبرنگار گروه استانهای باشگاه خبرنگاران جوان از اردبیل اظهار داشت: استان اردبیل به عنوان یکی از شهرهای بزرگ به سبب برخورداری از جمعیت بالا، آمار بالایی از حاشیه‌نشینی را در خود دارد که این معضل خود می‌تواند بستری مناسب را برای گسترش و رشد روزافزون بسیاری از آسیبهای اجتماعی فراهم سازد.
شفیع شفیعی با اشاره به اینکه میانگین حاشیه‌نشینی در کشور حدود 13 درصد بوده است، گفت: این میزان در سطح استان اردبیل بیشتر از این میانگین بوده به طوری که هم‌اکنون حدود 18 درصد از جمعیت استان اردبیل در مناطق حاشیه شهرها ساکن هستند.
وی یکی از دلایل تشدید این معضل را کوچ و مهاجرت ناگهانی روستانشینان به شهرهای کوچ و حاشیه شهرهای بزرگ دانست و اضافه کرد: باید بدانیم که یکی از دلایل افزایش حاشیه‌نشینی در سالهای اخیر تمایل روزافزون مردم روستانشین به مهاجرت به شهرها و تجربه زندگی شهری است.
این مسئول با بیان اینکه همین موضوع خود می‌تواند در پی داشتن آسیبها و ناهنجاری‌های اجتماعی دیگر به بدنه اقتصاد کشور و به تبع استان خساراتی وارد آورد، عنوان کرد: در پی مهاجرت روزافزون روستاییان به شهرهای کوچک و بزرگ علاوه بر تشدید معضل حاشیه‌نشینی مسئله فقر خود نیز تشدید خواهد شد.
شفیعی ادامه داد: این مسئله زمانی رخ خواهد داد که روستاییان دست از اشتغال در رسته‌های مشخص روستایی همچون کشاورزی، دامداری و باغداری دست کشیده و زندگی در شهرهای بزرگ و کوچک صنعتی و مدرن را به زندگی در روستاها با درآمد معقول ترجیح دهند.
وی اظهار کرد: گاه شاهد هستیم که موضوع مهاجرت به دلیل سیاست‌های غلط و اشتباهی که در یک منطقه پیاده‌سازی و به کار گرفته می‌شود، اتفاق می‌افتد که در این راستا در سالهای اخیر به خوبی و وضوح شاهد کوچ و مهاجرت روستاییان به شهرهای بزرگ و کوچک بودیم که این مهم در صورت تداوم می‌تواند تمدن کشور را به کلی تغییر دهد.
این مسئول ادامه داد: آسیبهایی که نهایتا در پی افزایش حاشیه‌نشینی در سطح اردبیل گسترش می‌یابد عبارتند از اعتیاد، طلاق، سرقت، خشونت و بسیاری دیگر از ناهنجاری‌های بزرگ اجتماعی که در این زمینه باید برنامه‌های پیشگیری و کنترلی مد نظر باشد.
لزوم ساماندهی مشاغل روستایی
روستاهای استان اردبیل بجهت برخورداری از پتانسیلهای بالقوه طبیعی، گردشگری و گاه نوین ظرفیتهای بسیاری در راستای ایجاد انبوه مشاغل مرتبط با حوزه‌های روستایی همچون دامداری، کشاورزی، باغداری، گردشگری و صنایع دستی دارند که در این زمینه هم‌اکنون شاهد هستیم که بسیاری از تولیدات روستاهای استانمان با عنوان محصولات تولید داخل به منظور مصرف داخلی به بازار عرضه می‌شود.
محصولات کشاورزی و باغی نمونه بارز این تولیدات می‌باشد که هم‌اکنون خوشبختانه استان اردبیل با بکارگیری متدهای روز در حوزه کشاورزی و سعی بر پیاده‌سازی اصلاح الگوی کشت و اصلاح نژاد دام توانسته علاوه بر پاسخگویی به نیاز داخل استان و حتی کشور به تقاضای کشورهای دیگر نیز نظر مساعدی داشته باشد.
اما در این میان در حوزه صنایع دستی و گردشگری گویا قرار است تا اقدامات و برنامه‌های قابل توجهی با هدف پررونق‌سازی روستاها و ظرفیت بومی روستایی انجام گیرد که در این زمینه طبق آخرین گفته مسئولان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار بر این شده تا سه عنوان از صنایع دستی استان اردبیل نشان جغرافیایی اخذ کنند که این صنایع دستی در واقع شامل ورنی مغان، گلیم عنبران و جاجیم اردبیل می‌شود.
همچنین طبق گفته معاونت امور روستایی استانداری اردبیل هم‌اکنون در سطح استان تلاش بر این بوده تا در حوزه بوم‌گردی نسبت به معرفی خانه‌های روستایی در قالب اقامتگاه‌های بوم‌گردی به توریست‌ها و گردشگران خارجی گامی برداشته شود که در این زمینه در روستاهایی همچون کزج و خمس خلخال اقداماتی بس اساسی انجام گرفته است.
در تهیه این گزارش سعی بر این بود تا آمار مشخصی از میزان اشتغال در حوزه کشاورزی، صنایع دستی و گردشگری در روستاهای استان اردبیل دسته‌بندی، مشخص و ارائه شود اما بنا به اظهارات مسئولان ادارات حوزه اشتغال روستایی استان این میزان آمار اشتغال در حوزه‌های مذکور فعلا در دسترس نبوده و در حال احصاء می‌باشد.
ایجاد اشتغالی پایدار با توسعه صنایع کوچک
واحدهای تولیدی کوچک و صنایع کوچک از سال 1342 در اقتصاد ایران مطرح گردیدند. تا آن زمان صنعت عبارت بود از صنایع بزرگ و جدیدی که از دهه دوم قرن حاضر به بعد در ایران تاسیس شده بودند اما امروزه با گرایش کشورهای توسعه یافته به سمت صنایع کوچک در جهان این موضوع الگویی برای تمامی کشورهای در حال توسعه شده است.
اکنون کارشناسان اقتصادی دست‌یابی به اشتغالی پایدار در مناطق روستایی با این اوضاع کاهش جمعیت انسانی در این مناطق را وابسته به صنایع کوچک و خرد می‌دانند که به گفته آنها می‌توان با راه‌اندازی صنایع کوچک در مناطقی مستعد با نیروهای انسانی متخصص در سریع‌ترین زمان ممکن به اشتغالی باورنکردنی در روستاها دست یافت.
از طرفی صنایع کوچک و متوسط از نظر صرفه جویی در مقیاس تولید، در بخشی از تولیدات نسبت به صنایع بزرگ برتری دارند و نیز مطالعات نشان داده‌اند که اگر واحد تولیدی از حد مشخصی بزرگتر شود، موجب عدم کارآیی خواهد شد پس در این زمینه نیاز است تا نسبت به راه‌اندازی صنایع کوچک در مناطق روستایی در سطح استان اردبیل بیش از پیش توجه شود.
و اما کلام آخر
با نیم نگاهی دقیق به اطراف در استان اردبیل درخواهیم یافت که وجب به وجب خاک این منطقه برای دست‌یابی به اقتصادی پایدار و اشتغالی مانا مهیا و مستعد است و اکنون فقط اندکی برنامه‌ریزی توامان با فکر و اندیشه، استفاده از نیروهای متخصص و نخبگان و اراده‌ای عملی می‌خواهد تا بتوان این استان را در ردیف استانهای پربازده در حوزه اشتغال و تولید قرار داد.
ناگفته نماند که گاهی در راستای ایجاد اشتغال و راه‌اندازی واحدهای تولیدی و صنعتی چه شهری و چه روستایی بانکها و گاه مسئولانی پیش پای سرمایه‌گذاران و دارندگان امتیاز در این حوزه سنگ‌اندازی می‌کنند که باید به خوبی دانست، تا زمانی که هدفِ در میان منفعت عام نباشد نمی‌توان به نتیجه‌ای دلخواه واصل شد.
انتهای پیام/س
