کتاب‌های گوناگونی در دنیای اسلام خودنمایی می‌کنند که می‌توانند راهگشایی برای انسان‌ها باشند، اما در این بین قرآن، نهج البلاغه و یا صحیفه سجادیه جزء کتاب‌هایی محسوب می‌شوند که می‌توان آن‌ها را بنوعی چراغ راه دانست و برای رسیدن به حوائج و یا سعادت در هر دو جهان از آن‌ها بهره جست.

در همین راستا باشگاه خبرنگاران جوان با جمع آوری اطلاعاتی پیرامون کتاب صحیفه سجادیه، سعی کرده است تا شما را بیشتر با این کتاب و ادعیه اش آشنا نماید؛ پس با ما همراه باشید.

معرفی صحیفه سجادیه

صحیفه سجادیه کتابی حاوی ۵۴ دعا از امام سجاد (ع) است.

این کتاب که پس از قرآن و نهج البلاغه مهم‌ترین میراث مکتوب شیعه به حساب می‌آید، به نام‌های خواهر قرآن و «انجیل اهل بیت» نیز مشهور است.

دانلود کنید: کتاب"صحیفه سجادیه"

صحیفه نیز مانند قرآن و نهج البلاغه از نظر فصاحت و بلاغت مورد توجه قرار گرفته است. امام سجاد (ع) بسیاری از معارف دینی را در ضمن دعا‌های خود بیان می‌کند؛ موضوعاتی مثل خداشناسی، جهان‌شناسی، انسان‌شناسی و مباحث عالم غیب، فرشتگان، رسالت انبیا، جایگاه پیامبر و اهل بیت (ع)، امامت، فضایل و رذایل اخلاقی، گرامیداشت اعیاد، مسائل اجتماعی و اقتصادی، اشارات تاریخی، نعمت‌های مختلف خداوند، آداب دعا، تلاوت، ذکر، نماز، عبادت و.... معروف‌ترین دعای صحیفه دعای مکارم الاخلاق است.

بر این اثر شروح بسیاری نوشته شده که مشهورترین آن‌ها ریاض السالکین نوشته سید علیخان شیرازی است. صحیفه به فارسی، انگلیسی و چند زبان دیگر ترجمه شده است.

نام‌های دیگر صحیفه سجادیه

به باور برخی صاحب نظران مسلمان، «صحیفه سجادیه» پس از قرآن و نهج البلاغه بزرگ‌ترین گنجینه حقایق و معارف الهی است و بدین رو، به آن «اخت القرآن» (خواهر قرآن)، «انجیل اهل بیت»، «زبور آل محمد» و «صحیفه کامله» لقب داده‌اند.

این مطلب را از دست ندهید: سفارشی از امام سجاد(ع) درباره خوف از خدا

گفته‌اند علت نامگذاری این کتاب به «صحیفه کامله» این است که نزد «زیدیه» نسخه‌ای از صحیفه وجود دارد که کامل نیست، بلکه در حدود نصف صحیفه کامله است. به همین سبب، امامیه صحیفه موجود نزد خویش را صحیفه کامله گویند.

عناوین دعا‌ها

صحیفه سجادیه مشتمل بر ۵۴ دعا است که فهرست عناوین آن بدین شرح است:

• ۱. حمد الهی
• ۲. درود بر پیامبر
• ۳. فرشتگان مُقرّب
• ۴. پیروان پیامبران
• ۵. خویشتن و دوستان
• ۶. صبح و شام
• ۷. بلا و سختی
• ۸. اخلاق ناپسند
• ۹. طلب آمرزش
• ۱۰. پناه‌بردن به خدا
• ۱۱. عاقبت به خیری
• ۱۲. اعتراف و توبه
• ۱۳. طلب حاجت
• ۱۴. دادخواهی از ستم
• ۱۵. هنگام بیماری
• ۱۶. طلب آمرزش
• ۱۷. شر شیطان
• ۱۸. دفع بلا
• ۱۹. طلب باران
• ۲۰. مکارم الاخلاق
• ۲۱. اندوه از خطا
• ۲۲. هنگام سختی
• ۲۳. تندرستی
• ۲۴. پدر و مادر
• ۲۵. فرزندان
• ۲۶. همسایگان و دوستان
• ۲۷. مرزداران

این مطلب را از دست ندهید: در آخرین دعای صحیفه سجادیه، غبار اندوه بزدایید

• ۲۸. پناه‌بردن به خدا
• ۲۹. روزی
• ۳۰. پرداخت بدهی
• ۳۱. توبه
• ۳۲. دعا در نماز شب
• ۳۳. درخواست خیر
• ۳۴. گرفتاری به گناه
• ۳۵. رضا به قضای الهی
• ۳۶. هنگام رعدوبرق
• ۳۷. کوتاهی در شکرگزاری
• ۳۸. پوزش از ستم
• ۳۹. طلب عفو و رحمت
• ۴۰. یاد مرگ
• ۴۱. پرده‌پوشی از گناه
• ۴۲. ختم قرآن
• ۴۳. رؤیت هلال
• ۴۴. ورود به رمضان
• ۴۵. وداع با رمضان
• ۴۶. عیدفطر و جمعه
• ۴۷. دعای عرفه
• ۴۸. عیدقربان و جمعه
• ۴۹. دفع حیله دشمنان
• ۵۰. خوف از خدا
• ۵۱. فروتنی در برابر خدا
• ۵۲. پافشاری در دعا
• ۵۳. فروتنی در برابر خدا
• ۵۴. زدودن اندوه‌ها

این مطلب را از دست ندهید: گزیده‌ای از صحیفه سجادیه

صحیفه سجادیه؛ زبور آل محمد صلی الله علیه و آله

۱- دعا، منبعى براى معارف

شناخت «صحیفه سجادیه» را مى‏توان گامى در جهت آشنایى با «معارف اسلام» دانست و در زمینه «عقاید» و «اخلاق» و «شناخت‏هاى دینى» به آن مراجعه کرد. جهت شناخت دین، منابعى وجود دارد که از اطمینان، اتقان و صحت خاصى برخوردار است، چرا که ریشه در کلام الهى و علم لدنّى دارد. برخى از این منابع عبارتند از:

دانلود کنید: نرم افزار بی نظیر صحیفه سجادیه با صوت رایگان ادعیه

• قرآن کریم؛ احادیث پیامبر و ائمه ‏علیهم السلام؛ دعاهاى معصومین‏ علیهم السلام؛ زیارتنامه ‏هاى مأثوره.

بحث ما بر محور یکى از این منابع است، یعنى دعاهایى که از زبان امام سجاد علیه السلام بیان ‏شده و به ما رسیده و حاوى ظریف ترین و عمیق‏ ترین معارف است و باید قدر این مجموعه را دانست و با آن مأنوس بود و لحظات شب و روز خویش را با این دعاها، پر معنویت ساخت. اهل‏ بیت ‏علیهم السلام اهل دعا، تهجد و ذکر بودند. قرآن کریم هم سفارش اکید به دعا دارد. پیروان ائمه نیز باید اهل دعا، تضرع و نیایش باشند.

شاید فهم ما قاصر از آن باشد که از خداى متعال چه بخواهیم و خواسته‏ هاى ما چه باشد؛ ولى در این زمینه هم اولیاى دین، پیشواى ما هستند و با طرح خواسته‏ هاى اساسى‏ تر و متعالى‏ تر که به سعادت دنیوى و اخروى ما مربوط مى‏ شود، سطح فهم و خواسته ما را بالا مى‏ برند و ما با خواندن این دعاها، همنوا با معصومین پاک و بندگان وارسته خدا و مقربان درگاه او مى‏ شویم و خداوند را از زبان حجت خدا مى‏ خوانیم و در «دعا» نیز شاگرد مکتب اهل‏ بیت ‏علیهم السلام می ‏شویم.

بیشتر بخوانید: صحیفه سجادیه به ما مسئولیت پذیری می آموزد

در مبحث دعا، سر فصل‏ هاى فراوانى وجود دارد که توجه به آن‌ها مناسب است:

- معنى دعا و اهمیت آن؛ ضرورت آن و نیاز بشر به نیایش؛ آثار روحى، فردى و اجتماعى دعا؛ ادب و آداب دعا، شیوه صحیح نیایش؛ شرایط اجابت و موانع اجابت دعا؛ بحث دعا و اجابت و علل عدم استجابت برخى دعاها؛ دعاهاى ائمه و اولیاء الهى (ادعیه مأثوره)؛ محتواى دعا‌ها و خواسته‏ها؛ سیره معصومین و حالات علما و عرفا در دعا و تهجد؛ جایگاه خاص امام سجاد علیه السلام که زین العابدین است؛ دعا و عمل (همراهى دعا و اقدام)؛ دعا و سرنوشت و مقدّرات، فایده دعا؛ آنان که دعایشان قبول نمى‏شود؛ مستجاب الدّعوه‏ها؛ دعا و نفرین (دعاى به سود و دعاى به زیان)؛ دعا براى خود و دعا براى دیگران؛ دعاهاى قرآنى.

۲- اهمیت صحیفه سجادیه‏

اهمیت صحیفه سجادیه از آنجاست که امام معصومى همچون حضرت سجاد علیه السلام با خداى خویش با این دعا‌ها راز و نیاز و نیایش مى‏کرده است. صحیفه، که از آن به «زبور آل محمد» نیز یاد مى‏کنند، هم از نظر گوینده و هم از نظر مخاطب (که پروردگار است) از ویژگى خاصى برخوردار است. صحیفه سجادیه علاوه بر محتواى عمیق و مضامین متعالى که در این دعا‌ها نهفته است، از نظر سند نیز از استحکام خاصى برخوردار است.

کتب دعا بسیار است و دعاهاى رایج و منقول هم فراوان؛ ولى دعاهایى که داراى سند محکم باشد و یقیناً از زبان معصوم تراویده باشد، سندیت بیشترى دارد و مضامین آن هم دلنشین‏تر خواهد بود. علماى شیعه در طول قرون، کتب متعددى تألیف کرده‏اند که حاوى ادعیه گوناگون براى ساعات و ایام و مواقع مختلف است؛ از قبیل: «اقبال» سید بن طاووس، «البلد الامین» کفعمى، «جمال الاسبوع» سیدبن طاووس، «الدّعوات» قطب راوندى، «عُدّة الداعى» ابن فهد حلى، «المصباح» کفعمى، «مفتاح الفلاح» شیخ بهایى و «مفاتیح الجنان» محدّث قمى.

این مطلب را از دست ندهید: سفارش امام سجاد(ع) در طلب حوائج قلبی از خداوند

اما «صحیفه سجادیه» در این میان جایگاه خاصى دارد. فصاحت و بلاغت و عمق معانى آن درخور دقت است. سند آن بسیار معتبر مى‏باشد و اهل‌بیت عصمت، پیوسته مواظبت و مراقبت از این کتاب را - که میراث ارزشمند امام زین العابدین ‏علیه السلام است - به دیگران توصیه مى‏کردند. در کتاب‏هاى مبسوط، درباره سلسله سند این دعاها، بحث‏هاى کارشناسى و علمى دقیقى انجام گرفته که در این مختصر نمی گنجد.

۳- نگاهى به محتواى صحیفه‏

دوره حیات امام سجاد علیه السلام، یکى از سخت‏ترین و خفقان بارترین دوره‏ها براى اهل‏بیت و ائمه‏ علیهم‌السلام بود و محدودیت‏هاى بسیارى از سوى امویان براى امامان شیعه اعمال مى‏شد. از این رو براى امام سجاد علیه‌السلام زمینه دایر کردن جلسات بحث و تفسیر و فقه و علوم دیگر میسر نبود.

آن حضرت، بسیارى از معارف ناب اسلامى را در قالب دعاهاى صحیفه بیان داشته است. از این رو مى‏بینیم که در دعاهاى این کتاب، ظریف‏ترین مباحث خداشناسى، هستى‏شناسى، عالم غیب و فرشتگان، رسالت انبیا، جایگاه پیامبر و اهل‏بیت ‏علیهم السلام، فضایل و رذایل اخلاقى، حالات خاص انسان، شیوه‏هاى شیطان در گمراه ساختن مردم، گرامیداشت اعیاد و یوم الله‏هاى مختلف، مسائل اجتماعى و اقتصادى، اشارات تاریخى و سیره، توجه دادن به مظاهر قدرت پروردگار، یادآورى نعمت‏هاى مختلف خداوند و وظیفه شکر و سپاس، آیات آفاقى و انفسى پروردگار، ادب و آداب دعا، تلاوت، ذکر، نماز و عبادت و ... ده‌ها موضوع مهم دیگر مطرح است. قالب، قالب دعا و نیایش است ولى مضمون، تبیین دین و ارزش‏هاى اخلاقى و معارف قرآنى و وظایف عبادى و آداب بندگى است.

صحیفه سجادیه، حاوى ۵۴ دعاست. برخى از دعا‌ها بلند و مفصل است و برخى دیگر نسبتاً کوتاه‏تر.

بیشتر بخوانید: دعای مکارم الاخلاق امام سجاد (ع)

مناسبت‏ها و جایگاه‏ها و مواقع خواندن این دعاها، در فهرست صحیفه سجادیه آمده است و مى‏توان به آن مراجعه نمود. برخى از عناوین این دعا‌ها از این قرار است:

دعا در ستایش خداوند، حاملان عرش و فرشتگان، دعا براى خود و خویشاوندان، دعا در سختى‏ها و رنج‏ها، براى پناه بردن به خدا، آمرزش خواهى، اقرار به گناهان، طلب حاجت، هنگام بیمارى، پناه بردن به خدا از شیطان، مکارم اخلاق، براى تندرستى، براى پدر و مادر و فرزندان، براى همسایگان و دوستان، دعا براى مرزداران، براى توبه، هنگام تنگى رزق، هنگام شنیدن صداى رعد، هنگام دیدن ماه نو، هنگام فرا رسیدن یا سپرى شدن ماه رمضان، روز عید فطر و عرفه، دعاى ختم قرآن و ...

اینگونه بهره‏گیرى از مناسبت‏ها، سراسر زمان و فرصت‏هاى یک مسلمان نیایشگر و اهل انس با خدا را مى‏پوشاند؛ زیرا براى هر لحظه و موقعیتى، دستورالعملى براى نیایش به درگاه خداوند وجود دارد.

روش گردآوری دعا‌ها در کتاب «صحیفة سجادیة جامعه»

شیوه کار نویسنده در گردآوری دعا‌های امام سجاد علیه¬السلام در این کتاب، به گونه‌ای است که ترتیب آن‌ها به شکل دعا‌های موجود در صحیفة سجادیة کامله، حفظ شده و فقط دعا‌های بیشتری به دعا‌های موجود اضافه شده است؛ مثلاً در صحیفة سجادیة کامله، دو دعای ویژة ماه رمضان وجود دارد که عبارتند از: «دعای ورود به ماه رمضان» و «دعای وداع ماه رمضان» که شمارة آن‌ها در صحیفة کامله، ۴۴ و ۴۵ است و در این کتاب، ۲۷ دعای دیگر که مربوط به ماه رمضان است، به این دو دعا اضافه شده و بر حسب زمان هایشان مرتب شده اند و به ترتیب اولیة آن دو دعا، حفظ شده است. این کار در مورد سایر دعا‌ها نیز انجام شده است.

در این کتاب، دعا‌های صحیفة کامله با بعضی از نسخه‌های چاپ شده و نیز با کتاب‌هایی که دعا از آن‌ها نقل شده، مقابله شده اند و سایر دعا‌های اضافه شده به صحیفة کامله نیز با صحیفه‌های پنج گانه و نیز با کتاب‌های مورد اعتماد دیگر، مانند مصباح المتهجد، اقبال الاعمال، بلد الامین و... مقابله شده اند.

از ویژگی‌های دیگر این کتاب، آن است که اسناد مربوط به هر یک از دعا‌ها بیان شده و برای توضیح بعضی مفردات و یا جمله‌های مشکل، معنای ساده ای در پاورقی آورده شده است و آن‌هایی که نیازمند شرح یا توضیح بیشتری هستند، در پاورقی با علامت به آن‌ها اشاره شده، توضیح یا شرح مربوط به آن‌ها در فهرست تعلیقات آخر کتاب آورده شده است.

بیشتر بخوانید: دعای امام سجاد (ع) هنگام ورود به ماه مبارک رمضان

همچنین در این کتاب، آیات قرآن یا آن چه از قرآن اقتباس شده، در حاشیه با علامت ٭ مشخص شده و در فهرست آیات قرآنی در آخر کتاب، آورده شده است.

نکتة آخر درباره این کتاب، آن است که با توجه به اهمیت فهرست نگاری در کمک به خواننده و محقق، برای رسیدن به هدف مورد نظر خود، مجموعه ای از فهرست‌های فنی و ضروری بر حسب شماره بندی کتاب، تهیه و درج شده است.

انتهای پیام/