چند روز پیش بود که خبر آتش‌ سوزی در موزه ۲۰۰ ساله برزیل منتشر شد. موزه‌ای که بیش از ۲۰ میلیون شی تاریخی، از نمونه‌های منحصر به فرد آثار تاریخی جهانی را در خود جای داده بود. البته گفته می‌شود که از نکات غم‌انگیز این آتش سوزی برای ایران این است که نخستین و ارزشمندترین نمونه دایناسوری که در سال ۱۳۸۱ برابر با ۲۰۰۲ میلادی طی نخستین پی‌جویی دایناسورها در منطقه آب بید کرمان کشف شده بود و با اجازه منوچهر قریشی (رییس وقت پژوهشکده علوم زمین) به رسم امانت به موزه ملی برزیل واگذار شد، دیگر به ایران بازنگشت و این احتمال می‌رود که در این آتش سوزی از بین رفته باشد.

علی هژبری (دانشجوی دکتری باستانشناسی دانشگاه تهران) نخستین کسی بود که این مسئله را در اذهان عمومی زنده کرد. به گفته او، بعد از مجوز پژوهشکده علوم زمین برای خروج اموال بود که آیین‌نامه اموال فرهنگی، هنری و تاریخی نهادهای عمومی و دولتی در تاریخ ۱۴/۱۲/۱۳۸۱ تصویب شد. طبق ماده ۱ این مصوبه، اموال فرهنگی – تاریخی و هنری به اموالی گفته می‌شود که از نظر علمی، تاریخی، فرهنگی، باستانشناسی، دیرین شناسی و هنری حائز اهمیت بوده و بیش از یکصد سال از تاریخ ساخت یا ایجاد آن گذشته باشد.

گفته می‌شود، نمونه فسیل ارسال شده به برزیل بنابر تعریف آیین‌نامه از اموال فرهنگی – تاریخی محسوب شده و تبصره ماده ۱ آن آثار دیرین شناسی، شامل مجموعه‌ها و نمونه‌های نادر جانوشناسی، گیاه شناسی، معدن شناسی، انسان شناسی، بقایای نباتی و جانوری ماقبل تاریخ و ترکیبات نادر زمین شناسی را در حکم اموال فرهنگی تاریخی محسوب می‌نماید.

اما در ماده ۲۱ آیین‌نامه، خروج موقت اموال فرهنگی تاریخی و هنری درجه یک مشمول این آیین نامه برای شرکت در نمایشگا‌ه‌های خارج از کشور را منوط به تایید سازمان میراث فرهنگی و سپس تصویب هیات وزیران دانسته است.

حتا در این تبصره، خروج موقت اموال تاریخی، فرهنگی و هنری درجه دو و سه را با موافقت سازمان میراث فرهنگی لازم دانسته است. هرچند تبصره ۴ ماده ۳ تکالیف مقرر در این آیین‌نامه در مورد اموال موضوع تبصره ذیل ماده یک را به سازمان حفاظت محیط زیست سپرده و سازمان مذکور را مسئول قانونی آن برشمرده ولی به نظر می‌رسد که حداقل رونوشت مجوزهای قانونی جهت خروج بقایای دایناسور باید برای مسئولین سازمان میراث فرهنگی ارسال می‌شد.

باتوجه به شنیده‌ها و آنچه ذکر شد،‌ درصدد کشف صحت این ادعا برآمدیم تا بدانیم وضعیت نمونه فسیل ایرانی که در سال ۱۳۸۱ به موزه برزیل امانت داده شده، چگونه است؟

در این میان مسئولان سازمان میراث فرهنگی از این امر اظهار بی‌اطلاعی می‌کنند چنانکه محمدرضا کارگر (مدیرکل موزه ها و اموال منقول تاریخی) درباره شرایط کنونی فسیل دایناسور ایران که به امانت به موزه ملی برزیل سپرده شده است به ایلنا گفت: این فسیل ربطی به میراث فرهنگی ارتباطی ندارد و در زمره اختیارات میراث طبیعی قرار می‌گیرد. سازمان زمین شناسی و محیط زیست می‌توانند در این خصوص پاسخگو باشند. سازمان میراث فرهنگی هیچ دخل و تصرفی در خروج این اثر نداشت.

سیدمحمد بهشتی (رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری) نیز در این خصوص گفت: طی این روزها خبرهایی دراین خصوص شنیده‌ام اما اطلاعی از آن ندارم چراکه در زمره وظایف میراث فرهنگی نمی‌گنجد.

زهرا اورک (رئیس گروه دیرینه شناسی موزه تاریخ طبیعی سازمان حفاظت از محیط زیست) نیز دراین خصوص به ایلنا گفت: اطلاعی از وجود چنین نمونه‌ای در موزه برزیل ندارم. اگر منظورتان نمونه‌ای از استخوان‌های فسیل شده دایناسور باشد که اصلا چنین نمونه‌ای در ایران وجود نداشته و ندارد. در منطقه کرمان شاهد کشف اثر پاهای دایناسورها در قالب فسیل بودیم که تا آنجا که اطلاع دارم تاکنون هیچیک از این فسیل‌ها از کشور خارج نشده‌اند.

او با اشاره به آنکه اهمیت دارد فسیلی که گفته می‌شود به موزه برزیل امانت داده شده‌است از چه نوع فسیلی بوده‌است، تصریح کرد: در مجموعه علوم زمین شاهد فسیل‌هایی از اثر پاهای دایناسورها هستیم اما نمی‌دانیم که در آن دوران اصل فسیل را به موزه برزیل امانت داده‌اند یا مولاژ آن را چراکه در چنین مواردی ممکن است مولاژ و قالب درست شده از آن فسیل را به موزه‌ای دیگر امانت داده باشند. بهتر است این مهم را از زیرمجموعه سازمان زمین شناسی و پژوهشکده علوم زمین پیگیری کنید.

البته به گفته او، نمونه‌هایی از دندان‌های دایناسورها که طی دو سال گذشته کشف شده‌است نیز در حال حاضر در ایران موجود است.

هرچند بنابر صحبت مسئولان میراث فرهنگی و محیط زیست، باید سازمان زمین شناسی و البته پژوهشکده علوم زمین پیگیر وضعیت فسیل مذکور باشد و نسبت به این مهم پاسخگو باشد اما با وجود پیگیری‌های خبرنگار ما،  مرتضی طالبیان (رییس پژوهشکده علوم زمین) از این امر اظهار بی‌اطلاعی کرد. او همچنین به این نکته اشاره داشت که وقت نداشته است تا وضعیت و شرایط این فسیل را پیگیری کند و احتمالا در هفته آینده پیگیر خواهد شد. این درحالی است که بیش از ۳ روز از وقوع آتش سوزی در موزه برزیل می‌گذرد و همچنان کسی اطلاعی از وضعیت این شی تاریخی - طبیعی ایران ندارد.

با این وجود، بهرام صادقی (مدیر موزه علوم زمین) با تایید ارسال نمونه اصل فسیل دایناسور ایران به موزه برزیل گفت: تا جایی که اطلاع دارم، فسیل دندان دایناسور بود که در منطقه کرمان پیدا شده بود. در آن زمان پروژه مشترک پژوهشی قرار بود بین موزه برزیل و سازمان زمین شناسی اتفاق بیفتد از این رو این فسیل امانت داده شد.

البته به گفته او، مولاژ این فسیل در ایران نگهداری می‌شود و اصل آن برای انجام کار مطالعاتی به موزه برزیل امانت داده شده بود. طی سال‌های گذشته نامه‌نگاری‌های متعددی برای بازگشت این فسیل به ایران انجام شد اما این امر محقق نشد. با توجه به حجم آتش سوزی که در موزه برزیل، بررسی نمونه‌هایی که از آتش سوزی جان سالم به در برده‌اند به سال‌ها زمان نیاز دارد و حتا اگر اکنون پیگیر وضعیت قطعه تاریخی ایران باشیم، فکر نکنم آنها در شرایطی باشند که بتوانند پاسخ درستی ارائه دهند.

صادقی همچنین به این نکته اشاره داشت که در بیشتر مواقع موزه‌ها قطعات مطالعاتی را برای بررسی و پژوهش به دانشگاه‌ها امانت می‌دهند. از آنجا که طی ۱۶ سال گذشته اطلاعی از شرایط و وضعیت این فسیل در موزه برزیل در دست نیست ممکن است طی سال‌های گذشته این فسیل توسط موزه برزیل، برای مطالعه به دانشگاه‌های دیگر امانت داده شده‌باشد. ممکن است شانس آورده باشیم و این نمونه برای کار مطالعاتی به دانشگاه‌های دیگر ارسال شده باشد و در این آتش سوزی از بین نرفته باشد.

منبع: ایلنا 

انتهای پیام/

وضعیت نمونه فسیل ایرانی که در سال ۱۳۸۱ به موزه برزیل امانت داده شده، چگونه است؟