به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، نیمه دوم اردیبهشت ماه  دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا پشت تریبون کاخ سفید ایستاد و اعلام کرد دیگر کشورش در قبال برجام تعهدی ندارد و به طور رسمی از این توافق خارج می شود، اما این انتهای داستان نبود چراکه با امضای خروج آمریکا از برجام ترامپ فرمان بازگشت تحریم ها را  هم صادر کرد، بنابراین طبق فرمان این جمهوری خواه تندرو قرار بر این شد که تحریم ها در یک دوره 180 روزه یعنی در اواسط مرداد و آبان ماه  سال جاری دوباره اعمال شود، در این میان  یکی از مهم ترین حوزه های تاثیر گذاری تحریم ها  مربوط به مروادات مالی و بانکی  بود به طوری که بازگشت دوباره  آنها، ایران  را  از دسترسی آزاد به  جریان، داد و ستد بین بانکی و جابه جایی ارز در  نقاط مختلف جهان محروم می‌کرد، در نتیجه  تهران  باید با مشکل دریافت درآمد های نفتی  و انجام مروادات مالی جهانی دست و پنجه نرم می کرد ،اما توافق برجام سایر طرف های غربی و شرقی دیگر را هم در بر می‌گرفت، درنتیجه  پس از آنکه آمریکا صندلی خود در میز مذاکره را ترک کرد،اروپایی ها باید جای خالی آنها در این توافق  را پر می کرند، چراکه برجام ماهیت سیاسی اروپایی‌ها را به عنوان یک بازیگر مستقل در عرصه بین المللی تحت تاثیر قرار می داد، بنابراین رایزنی ها و نشست های مختلفی برگزار شد تا مشکلات به وجود آمده از کانال اتحادیه اروپا و سایر طرف ها حل و فصل شود.

• صدور  بیانیه مشترک برای پر کردن صندلی خالی آمریکا

همچنین کمیسیون مشترک برجام هم به درخواست ایران در وین تشکیل جلسه داد و در این نشست که نمایندگان گروه سه کشور اروپایی و دو کشور دیگر یعنی چین، فرانسه، آلمان، روسیه، انگلستان و ایران در سطح معاونان سیاسی، معاونان وزرای امورخارجه (کشور‌های عضو این گروه) و یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی حضور داشتند بر همان مفاد بیانیه مطبوعاتی تاکید کردند. در ادامه رایزنی‌های طرف ها برای حفظ برجام، نشست کمیسیون مشترک در سطح وزاری خارجه هم برگزار شد و اروپایی‌ها بسته پیشنهادی برای برجام بدون آمریکا در اختیار ایران قرار دادند، آنها طبق پیش بینی و بر اساس تاکیدات تهران حفظ کانال‌های بانکی، ادامه فروش نفت و گاز ایران و ایجاد محیط مناسب برای سرمایه‌گذاری خارجی در ایران را اولویت بسته پیشنهادی خود قرار دادند.

از بسته پیشنهادی برای حفظ برجام تا سوئیفت اروپایی 

 بسته پیشنهادی اروپایی‌ها در آخرین نشست کمیسیون مشترک در سطح وزاری خارجه در وین، حول دو محور عمده برگزار شد؛ محور اول؛ به نقل‌ و انتقال مالی و روابط بانکی اختصاص داشت  و محور دوم بر پایه تجارت و به‌طور خاص فروش نفت ایران مبتنی بود؛ در بسته پیشنهادی اعلام شده  از سوی اروپایی‌ها در حوزه بانکی، مشخص شده بود که آنها  به‌دنبال ایجاد کانالی هستند تا  از طریق آن امکان ایجاد ارتباط بانکی فراهم شود و با توجه به تحریم‌های آمریکا، کانال طراحی شده به نحوی باشد که از طرف این تحریم‌ها مورد تهدید قرار نگیرد، بنابراین اروپا به دنبال ایجاد یک حساب مخصوص بود که بر مبنای آن بتواند، درآمد‌های ایران را به‌صورت متمرکز در آن نگهداری کند، در نتیجه  عده ای این راهکار اروپا را تنظیم  مراودات مالی موازی با سوئیفت جهانی دانستند.

"هایکو ماس "وزیر خارجه آلمان  در مقاله‌ای که در روزنامه اقتصادی «هندلزبلات» منتشر شد با اشاره به  فاصله ایجاد شده بین منافع اروپا و آمریکا و کار روی ساخت سیستم پرداخت مستقل  اروپایی، اعلام کرد: «باید حاکمیت و استقلال اروپا را در سیاست تجاری، اقتصادی و مالی را تحکیم بخشیم. این اقدامی دشوار خواهد بود، اما اجرای آن کلید خورده است  و ما در صدد ساخت سیستم پرداختی هستیم که مستقل از سیستم سوئیفت باشد»، همچنین به نوشته خبرگزاری «اسپوتنیک» یک مقام اروپایی درباره واکنش اعضای اتحادیه اروپا به ایجاد بستری مشابه با سوئیفت برای حفظ برجام، گفت: «به عنوان بخشی از اقدامات برای حفظ توافق هسته‌ای با ایران، اهدافی مبنی بر حفظ ساز و کارهای انجام عملیات مالی وجود دارد که اجازه می‌دهد تهران همچنان پس از خروج آمريكا از برجام، از این توافق بهره مند شود، در نتیجه بيان اين ايده نقش مهمی را در تلاش برای ضمانت دادن به ادامه حيات توافق هسته‌ای دارد.»

 می توان گفت سوئیفت (swift) انجمن ارتباط مالی بین بانکی بین‌المللی است که از حروف اول عبارت"The Society For Worldwide Interbank Financial Telecommunication"مشتق شده است و مرکز آن در  بلژیک بوده  و به صورت مؤسسه و به شکل تعاونی فعالیت می‌کند.  این نهاد که در سال 1973 با عضویت 239 بانک از 15 کشور در شهر  La Hulpe در  نزدیکی بروکسل پایتخت کشور بلژیک تأسیس شد وظیفه تامین امنیت و سرعت مراودات بانکی با استانداردهای مشخص را دارد. ایران در سال 1371 به عضویت سوئیفت درآمد البته با شروع تحریم‌ها در سال 90  دسترسی ایران به این موسسه مالی جهان متوقف شد و ما مجبور به اجاره خطوط تلفن و فاکس از کشورهای همسایه در دبی و ترکیه شدیم تا بتوانیم مراودات بانکی خود را در شکل محدود ادامه دهیم، بنابراین اگر اروپا یک نهاد موازی با سوئیفت جهانی ایجاد کند تا ایران بتواند مراودات مالی خود را بدون مانع انجام دهد این امر می تواند گام مهمی در راستای جزیره ای شدن تعاملات اقتصادی در سطح جهان باشد و بخش عمده ای از مشکلات برجام بدون آمریکا حل و فصل شود؛ اما آیا واقعا این کار شدنی است؟

آیا سوئیفت اروپایی راه علاج برجام است؟

در رابطه با تشکیل "سوئیفت اروپایی" کارشناسان نظرات مختلف و متفاوتی مطرح کرده اند، عده ای از  آنها بر این  امر اعتقاد داشتند که فشارهای آمریکا روی اروپا برای انزوای مالی ایران در نهایت موجب این خواهد شد اروپا یک سیستم مالی مستقل از سوئیفت تاسیس کند تا ایران بتواند از طریق آن با اروپا تعاملات تجاری خود را ادامه دهد؛ چرا که مقامات آمریکایی با  راه اندازی جنگ مصنوعی اقتصادی  علیه اتحادیه اروپا به دنبال دستیابی  به اهداف دیپلماتیک  خود هستند، که این امر به  شکل گیری روابط  خصمانه مالی بین دو قاره تبدیل می شود. در نتیجه کمیسیون اروپا در حال طراحی یک سیستم موازی با سوئیفت بوده که به ایران اجازه خواهد داد تا با نظام‌های مالی و تسویه اروپایی ارتباط برقرار کند و از ابزار دارای پشتیبانی بانک سرمایه گذاری اروپا مبتنی بر یورو استفاده کند. این فرصتی بزرگ برای اروپا خواهد بود تا از این سیستم موازی مالی برای ایجاد مزیت رقابتی برای اروپا استفاده کند و مبادلات مالی و تسویه ای را موازی با سوئیفت انجام دهد.

اما در مقابل عده ای هم هستند که چنین  تصمیمی  را  فاقد جنبه عملیاتی می دانند و ادعا می‌کنند ایده‌  هایکو ماس برای ایجاد یک «سوئیفت اروپایی»، برداشتی  از ساختار یکی از سامانه‌های مالی اصلی اتحادیه اروپا یعنی «ساز و کار ثبات اروپا» است؛ سازمان مالی که دفتر اصلی آن در لوکزامبورگ قرار دارد،  در سال 2012 برای نجات واحد پول مشترک کشور‌های عضو اتحاد پولی و ارزی اروپا تشکیل شد، بنابراین وظیفه اصلی این سازمان مالی، نجات یورو از بحران‌های مالی است· و همه کشورهای عضو اتحادیه اروپا از آن حمایت می‌کنند و نوعی همدلی بر تصمیماتشان حاکم است؛ در ارتباط با حفظ توافق هسته‌ای ایران و صف‌آرایی در برابر تحریم‌های پیش‌بینی شده از سوی آمریکا، به نظر نمی‌رسد همه کشور‌های عضو این اتحادیه همدل و همراه باشند، به خصوص اینکه بسیاری از بانک‌های اروپایی اعلام کرده‌اند به دنبال شروع تحریم ها، مراودات خود را با  ایران به حداقل خواهند رساند، این درحالی است که حجم مبادلات بازرگانی شرکت‌های بزرگ اروپایی با آمریکا، قابل قیاس با حجم مبادلاتشان با ایران نیست، در نتیجه ایجاد یک سامانه مالی مستقل از سوئیفت امری زمان‌بر است و امید اینکه چنین سامانه‌ای ظرف 180روز آینده، یعنی موعد اجرای بخش تکمیلی تحریم‌های ایران، ایجاد شود، چندان قابل تحقق نیست. چنین سامانه‌ای باید متکی بر رای همه‌ اعضای اتحاد پولی و مالی اروپا باشد و کسب چنین توافقی در مدت زمان یاد شده، تقریبا ناممکن به نظر می‌رسد.

سیستم مالی مستقل از سوئیفت از حرف تا عمل

می توان گفت، با توجه به شرایط پیش آمده برای برجام توپ در زمین اروپایی هاست و آنها باید نسبت به نحوه ادامه برجام تصمیم گیری کنند، همان طور که گفته شد یکی از مهم ترین موضوعات مورد توجه ایران تسهیل روابط پولی و بانکی  است به طوری که در بسته پیشنهادی هم  اروپایی‌ها  آن  را   در صدر اولویت‌های  خود قرار دادند. حال اینکه آنها تصمیم بگیرند سامانه ای مستقل از مراودات بانکی جهان را با ایران ایجاد کنند نکته مثبتی است و نشان می دهد در حوزه تئوری هم اقتصاد جهان در حوزه مالی به طرف جزیره ای شدن تغییر مسیر می‌دهد، اما نکته قابل توجه در انتقادی است که کارشناسان نا امید از این امر بیان می‌کنند یعنی همدلی؛ اینکه چقدر کشورهای اروپایی برای ایجاد سیستم مالی مستقل  اتفاق نظر دارند نکته مهم و قابل تاملی است. در اینکه اروپا  می خواهد با مستقل سازی مراودات خود یک مزیت رقابتی ایجاد کرده و یورو را هم ردیف با دلار  به عنوان ارز بین المللی قوی معرفی کند، شکی نیست به خصوص اینکه ترامپ هم سیاست هایی را در حوزه اقتصاد در پیش گرفته است که به واسطه آنها با وضع تعرفه‌های سنگین، شرکای اقتصادییشان را نقره داغ کرده و این چنین اقداماتی می تواند مزید بر علت باشد، اما باید دید کشورهای اروپایی برای چنین هدفی همتی عملی به کار می بندد تا دلار جایگاه خود را در اقتصاد بین المللی از دست دهد یا خیر.

گزارش از مریم پیک آذر

انتهای پیام /