به گزارش حوزه دنیای ارتباطات گروه فضای مجازی باشگاه خبرنگاران جوان؛ در سال های اخیر ایران در حوزه علوم فضایی پیشرفت های زیادی داشته است به طوری که توانسته است با استفاده از داده های ماهواره‌ای پیش بینی هایی در حوزه های مختلف زیست محیطی داشته باشد که تغییر دما و تغییر اقلیم نیز از جمله این پیش بینی هاست. مرتضی براری معاون وزیر ارتباطات و رییس سازمان فضایی ایران در این باره توضیح می دهد.

تابستان سال جاری شاهد وقوع بلایای طبیعی مختلف از جمله طوفان گرد و غبار، حریق در عرصه های منابع طبیعی و زلزله بودیم، ماهواره ها چه کاربردهایی در زمینه مدیریت بحران دارند؟

وقتی صحبت از صنعت ماهواره می‌کنیم، می توانیم آنها را به چند دسته کلی تقسیم کنیم:

دسته اول ماهواره های مخابراتی هستند، ارایه سرویس های انتقال داده، پخش برنامه های رادیو تلویزیونی و ارتباطات موبایل از جمله کاربردهای ماهواره های مخابراتی هستند. از آنجا که در زمان وقوع یک حادثه غیرمترقبه مانند زلزله ممکن است زیرساخت های ارتباطی زمینی مانند شبکه تلفن ثابت یا شبکه های موبایل با اختلال و خرابی مواجه شوند، در چنین شرایطی استفاده از ماهواره های مخابراتی سریعترین ابزار به منظور برقراری ارتباط و انتقال داده، صدا و تصویر خواهد بود.

دسته دوم ، ماهواره های ژئودتیک هستند که ماهواره های ناوبری جزو این دسته از ماهواره ها هستند. وظیفه ماهواره های ناوبری مانند GPS و Glonass تعیین موقعیت و زمان است. هر کاربری می‌تواند با در اختیار داشتن یک گیرنده کوچک ناوبری یا یک گوشی تلفن همراه هوشمند با استفاده از این دسته از ماهواره ها، موقعیت خود را مشخص کند، می‌تواند به کمک یک نرم افزار مسیریاب، از یک نقطه به نقطه دیگری هدایت شود. از آنجا که در زمان وقوع حوادثی مانند زلزله ممکن است ساختمانها تخریب شده و افراد قادر به مسیریابی با توجه به تغییر چهره شهرها نباشند، تعیین موقعیت، مسیریابی و هدایت اکیپ های امداد و نجات به راحتی با استفاده از ماهواره های ناوبری امکانپذیر خواهد بود.

دسته سوم، ماهواره های سنجش از دور هستند که وظیفه تصویربرداری از سطح زمین را بر عهده دارند. این ماهواره ها نیز در کل چرخه مدیریت بحران کاربرد دارند یعنی پیش از وقوع تا پس از وقوع حوادث به میزان تخریب و تاثیر بلایا را برآورد می کنند.

با توجه به کاربردهایی که اشاره کردید، در ایران طی سالهای اخیر چه استفاده هایی از فناوری فضایی در زمان وقوع بلایا شده است؟

می‌توانم به موضوع استفاده از فناوری فضایی در زمان وقوع زلزله سر پل ذهاب در 21 ابان ماه سال 1396 اشاره کنیم در حوزه مخابرات ماهواره ای و از طریق ماهواره مخابراتی ایران ست-21 موفق شدیم بین شهر سرپل ذهاب و تهران یک ارتباط ماهواره ای برای جمعیت هلال احمر کشور ایجاد کنیم. گروه های امدادی از این ارتباط به منظور انتقال داده، صدا، تصویر و خدمات پزشکی از راه دور استفاده کردند.

با استفاده از ماهواره های سنجش از دور موفق شدیم در شهرهای سرپل ذهاب و قصر شیرین و پیرامون آنها همچنین در بیش از 30 روستای اطراف کانون زلزله ساختمان های تخریب شده را با استفاده از داده های ماهواره ای اپتیک مشخص کنیم. همچنین با داده های ماهواره های رادار میزان جا به جایی پوسته زمین در آن منطقه را تعیین کردیم. کلیه نقشه های تولیدی بلافاصله در اختیار سازمان مدیریت بحران و گروه های امدادی قرار گرفت و در سایت سازمان فضایی ایران نیز اطلاع رسانی شد.

با توجه به وجود ایستگاه های اخذ داده های ماهواره ای در سازمان فضایی ایران و نیز ارتباطات بین الملل با سایر سازمان های فضایی موضوع پایش مداوم حوادث غیرمترقبه مانند طوفان های گرد و غبار، سیل و آتش سوزی و مواردی از این دست جزو فعالیت های جاری سازمان فضایی ایران است و محصولات تولیدی همگی به صورت بهنگام در سایت سازمان فضایی ایران قرار می‌گیرد.

چند وقتی است با موضوع آتش سوزی های متعدد در هورالعظیم مواجه هستیم، سازمان فضایی ایران در این خصوص چه اقداماتی انجام داده است؟

تالاب هویزه با هورالعظیم بزرگترین تالاب استان خوزستان و یکی از بزرگترین تالاب های ایران است که یک سوم آن در ایران و مابقی در کشور عراق واقع شده است.در حال حاضر مساحت هورالعظیم در بخش عراق برابر 66.600 هکتار و در بخش ایران برابر با 35.300 هکتار است.

در تابستان امسال شاهد وقوع آتش سوزی های مکرر در تالاب بودیم، با توجه به وجود سامانه ماهواره ای کشف و پایش حریق در سازمان فضایی ایران، آتش سوزی های هورالعظیم از خرداد ماه سال جاری روزانه با استفاده از داده های ماهواره ای با توان تفکیک مکانی 250 متر و به صورت هر پنج روز یکبار با تصاویر ماهواره ای با توان تفکیک مکانی 10 متر مورد تحلیل و پردازش قرار گرفت.

بررسی ها نشان می دهد ظرف حدود 3 ماه گذشته (از 20 خرداد ماه تا 3 شهریور ماه سال 1397) حدود شش هزار هکتار از اراضی تالاب واقع در بخش عراق به صورت کامل طعمه حریق و پوشش گیاهی آن دچار تخریب کامل شده است. این میزان از تخریب فقط ناشی از آتش سوزی های این مدت است و تخریب تالاب ناشی از کمبود منابع آب به ویژه در بخش غربی تالاب را شامل نمی شود، پیش از این نیز به واسطه کاهش ورود آب از سمت غربی تالاب یعنی از کشور عراق به داخل تالاب، شاهد کاهش پوشش سبز گیاهی در سمت غربی تالاب بودیم.

آتش سوزی از بخش غربی و مرکزی هورالعظیم آغاز و به مرور به مناطق شرقی تالاب و مرزهای ایران نزدیک شده است. از 9 تیرماه شدت آتش سوزی ها در منطقه به شدت افزایش یافت. اما از 24 تیرماه1397، در جنوب شرقی منطقه و مرز ایران نیز شاهد آتش سوزی های گسترده بودیم. آتش سوزی در بخش های مختلف تالاب ادامه دارد و فقط در 6 روز مساحتی نزدیک به 750 هکتار از اراضی هور دچار آتش سوزی و تخریب شده است.

در جراید صحبت هایی در خصوص عمدی بودن حریق شده بود، تحلیل شما در این خصوص چیست؟

با استفاده از داده های ماهواره ای پارامترهای مختلفی مانند پوشش گیاهی و تغییرات دما در منطقه تالاب مورد بررسی قرار گرفت، طی 3 ماه گذشته تغییرات دما تقریبا روند مشابهی داشته است، بنابراین در مجموع می توان گفت عوامل محیطی در کنار عوامل انسانی باعث وقوع این آتش سوزی ها شده است.

در صحبت هایتان اشاره به برنامه هایی به منظور بهبود سطح خدمات سازمان فضایی داشتید، لطفا در این خصوص توضیح دهید.

در حال حاضر برنامه های متعددی به منظور توسعه و بهبود خدمات سازمان فضایی البته با بهره‌گیری از توان مراکز تحقیقاتی و بخش خصوصی کشور داریم، در حال حاضر روزانه بیش از 60 گیگابایت داده های ماهواره ای در سازمان دریافت می شود، ذخیره سازی و مدیریت داده های دریافتی بسیار اهمیت دارد. وجود آرشیو غنی از داده های ماهواره ای به ما کمک می کند تا وضع موجود را با گذشته مقایسه و از آن در پیش بینی آینده استفاده کنیم، از اینرو با توجه به اهمیت ذخیره سازی داده ها در حال حاضر پروژه ساخت مرکز داده های فضایی کشور را در حال انجام داریم.

برنامه دوم ما در سازمان فضایی ایران توسعه سامانه نرم افزاری مکان مبنا به منظور اشتراک گذاری و توزیع داده های ماهواره ای و ایجاد پلتفرمی به منظور پردازش داده های ماهواره ای و در نهایت توسعه خدمات سنجش از دوری از طریق رایانش ابری است.

توسعه آزمایشگاه ملی سنجش از دور از دیگر برنامه هاست که فاز اول این آزمایشگاه هم اکنون نیز در حال بهره برداری است. مطالعات مربوط به فاز دوم توسعه آزمایشگاه ملی سنجش از دور انجام شده است و به زودی فازهای بعدی آنرا شروع می کنیم.

تقویت آرشیو ملی و تنوع در داده های ماهواره ای موجود در سازمان به منظور توسعه کاربردهای مختلف نیز از دیگر برنامه های مهم سازمان فضایی است، که یکی از مهمترین انتظاراتی که جامعه کاربران سنجش از دور کشور از سازمان فضایی ایران دارد، ارایه داده با کیفیت و بهنگام است و برنامه پنجم ما که موضوع حمایت از توسعه و ایجاد کسب و کارهاست نیز از فعالیت های سازمان در حوزه های مرتبط با کاربرد فناوری فضایی در مدیریت بحران است.

تقویت آرشیو ملی را با چند مسیر مختلف پیگیری می شود؟

توسعه ماهواره های سنجش از دور بومی است. در حال حاضر ماهواره سنجش از دوری پیام ساخته شده و آماده پرتاب است، ماهواره های سنجش از دور ظفر و پارس-1 نیز پیشرفت خوبی داشته اند. مسیر دوم خرید ماهواره عملیاتی است که آن نیز مطابق برنامه در حال اجراست، توسعه ایستگاه های اخذ از ماهواره های غیربومی و خرید موردی تصاویر ماهواره ای بنا به نیاز سازمان یا دیگر نهادهاست، در سال جاری 5 حوزه دارای اولویت به منظور حمایت از کسب و کارهای نوپا را در برنامه خود قرار دادیم که کسب و کارهای فعال در زمینه استفاده از فناوری فضایی در مدیریت بحران از جمله این موارد است.

سوال آخر اینکه آیا در حوزه مدیریت بحران همکاری های بین الملل نیز دارید؟

سازمان فضایی ایران از سال 1388 به عنوان یکی از دفاتر حامی منطقه ای برنامه استفاده از فناوری فضایی در مدیریت بحران و واکنش سریع سازمان ملل UN-SPIDER توسط آن سازمان انتخاب شد. از همان زمان فعالیت های متعددی با این برنامه سازمان ملل که مقر اصلی آن در وین است داشته ایم. تدوین متدولوژی پایش خشکسالی با استفاده از داده های ماهواره ای از جمله اقداماتی است که سازمان فضایی ایران برای سازمان ملل انجام داده و روش فوق هم اکنون در سایت این برنامه قابل دسترس عموم است. تدوین متدولوژی پایش گرد و غبار با استفاده از تصاویر ماهواره ای نیز از جمله اقدامات در دست اجراست که به زودی آن نیز به سازمان ملل ارایه می شود.

سازمان فضایی ایران همچنین به عنوان یکی از اعضای اصلی سازمان همکاری های فضایی اسیا و اقیانوسیه (اپسکو) در پروژه سرویس اشتراک گذاری داده های ماهواره ای آن سازمان مشارکت دارد.

انتهای پیام/