به گزارش خبرنگار حوزه بهداشت و درمانگروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان؛ استئوآرتریت یا استئوآرتروز شایع‌ترین بیماری مفصلی و معمولی‌ترین فرم آرتریت یا التهاب مفصل است که با درگیر کردن بیش از نیمی از جمعیت بالای 60 سال، با ناتوانی بالای فرد همراه است.

استئوآرتریت بیماری مفاصل محوری و محیطی است که با تخریب و از دست رفتن پیشرونده غضروف مفصلی و تغییرات استخوان در حاشیه مفاصل، در ناحیه تحت غضروفی مشخص می‌شود.

با افزایش سن استئوآرتریت شیوعی بالا دارد و تغییرات رادیولوژیک در سنین بالای 65 - 63 سال به وضوح دیده می‌شود.

در این بین محققان پژوهشگاه رویان در کنار سایر پژوهشگران،‌ تحقیقاتی زیاد در زمینه درمان استئوآرتریت انجام داده‌اند و نتایجی مثبت در این زمینه به دست آورده‌اند.

بیشتر بخوانید: دستیابی به فناوری کشت غضروف به كمک  "سلول‌های بنيادی"

امیر باجوری مدیر درمان مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان؛ در خصوص درمان استئوآرتریت با استفاده از سلول‌های مزانشیم، اظهار کرد: سلول‌های مزانشیم با قابلیت تکثیر خود توانایی تمایز به رده‌های مختلف استخوان ساز، غضروف ساز و چربی‌ساز را دارند و از طریق پیام‌های شیمیایی حاصل از بافت آسیب دیده، به آن ناحیه مهاجرت می‌کنند.

وی ادامه داد: سلول‌ها همچنین با قابلیت تنظیم سیستم ایمنی ( Immunomodulatory )، سبب فروکش کردن واکنش‌های التهابی با واسطه ترشح سیتوکاین‌های ضد التهابی از رد پیوند جلوگیری می‌کند و گزینه‌ای مناسب برای پیوند آلوژن هستند.

پیوند سلول‌های مزانشیم در مدل استئوآرتریت

مدیر درمان مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان بیان کرد: پیوند سلول‌های مزانشیم در مدل استئوآرتریت در حیواناتی مثل موش صحرایی، خرگوش، خوک، سگ و اسب مورد بررسی قرار گرفته است، بر اساس مطالعات پیوند این سلول‌ها فاقد عارضه جانبی قابل توجه بوده و اثربخشی درمانی آنها نیز در خصوص ایجاد غضروف جدید در ناحیه آسیب اثبات شده است، بی‌خطر بودن و اثربخش بودن پیوند این سلول‌ها در مطالعات حیوانی مقدمه‌ای برای طراحی و اجرای کارآزمایی‌های بالینی پیوند سلول‌های مزانشیم در بیماری استئوآرتریت بوده است.

پیوند سلول های مزانشیم در کارآزمایی های بالینی استئوآرتریت

باجوری اظهار کرد: در 18 بیمار ( 6 مرد و 12 زن) با متوسط سنی 54 سال ( 41 تا 69 سال) مبتلا به استئوآرتریت گرید 3 و 4 ، پیوند سلول‌های بنیادی مزانشیم حاصل از چربی سینوویم انجام شد؛ به طوری که چربی سینوویوم از سمت داخل بالشتک چربی تحت کشککی (اینفراپاتلار) با روش آرتروسکوپیک به دست آمد و بعد از جداسازی سلول‌ها با تعداد 1.5 میلیون با حدود 3 میلی‌لیتر PRP ، به صورت داخل مفصلی به درون داخل زانوی بیماران تزریق شد.

پیوند سلو لهای بنیادی مزانشیم مغز استخوان در بیماران دچار استئوآرتریت زانو

وی با اشاره به اینکه در 3 فاز بیماران مبتلا به استئوآرتریت زانو مورد بررسی قرار گرفتند، گفت: در فاز اول مطالعه که سال 87 توسط دکتر اسلامی و همکارانش در مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان انجام شد, 6 بیمار دچار آرتروز زانو با گرید 3- 4 انتخاب شدند؛ تمام بیماران زن با میانگین سنی 54 / 56 سال، کاندید تعویض مفصل بودند. به منظور تهیه نمونه جهت جداسازی و کشت سلول حدود 50 میلی لیتر نمونه مغز استخوان از بیماران گرفته شد و به اتاق تمیز انتقال یافت.

مدیر درمان مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان بیان کرد: سلول‌های بنیادی مزانشیم از مغز استخوان بیماران جدا و کشت داده شدند ( تعداد 20-24× 106 سلول کشت شده با 2 پاساژ)،‌ پس از اطمینان از منفی بودن تست‌های میکروبی، به صورت یک طرفه و با تزریق داخل مفصلی به زانوی بیمار تزریق شد. پس از یک سال پیگیری وضعیت بیماران، هیچ گونه عارضه جانبی (سیستمیک یا موضعی) در آن‌ها گزارش نشد و حتی درجاتی از بهبودی نیز در بیماران مشاهده شد.

باجوری افزود: میزان درد، وضعیت عملکردی زانو و تمایل به راه رفتن بیماران تا 6 ماه پس از تزریق، بهبود پیدا کرد، مقایسه تصاویر MRI در حالت پایه و 6 ماه پس از تزریق، کاهش شدت ادم زیر استخوانی و همچنین افزایش ضخامت غضروف مفصلی را نشان داد، نتایج مطالعه، اثرات رضایت بخش پیوند داخل مفصلی سلول‌های مزانشیم را در بیماران مبتلا به استئوارتریت نشان داد.

بیشتر بخوانید: استفاده از سلول های مزانشیمی در درمان آرتروز مفاصل

وی ادامه داد: در فاز دوم مطالعه، کار آزمایی بالینی دیگری به صورت کار آزمایی بالینی فاز دوم طراحی و در 18 بیمار مبتلابه آرتروز زانو ( n=6)، هیپ ( n=6 ) و مچ پا ( n=6 ) اجرا شد؛ یکی از بیماران از گروه استئوارتریت لگن در طی پیگیری به دلیل شکستگی در اندام تحتانی به دلیل تصادف از دست رفت، از استخوان iliac crest بیماران با ایجاد بی‌حسی موضعی مقدار 100 - 150 میلی‌لیتر مغز استخوان گرفته شده و به
آزمایشگاه منتقل شد.

مدیر درمان مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان گفت: سلول‌های مزانشیم از نمونه ارسال شده جداسازی و کشت شدند؛ پس از آماده سازی سلول‌ها، هر بیمار یک تزریق سلول‌های مزانشیم را با تعداد cell/kg 105× 5 دریافت کرد، تزریق سلول‌ها در بیماران دچار استئوارتریت لگن و مچ پا زیر گاید فلوروسکوپ صورت گرفت، بیماران با معاینات بالینی، انجام تصویربرداری ( MRI ) و تست‌های آزمایشگاهی  پس از تزریق پیگیری شدند.

باجوری ادامه داد: مجموعه اقدامات فوق برای هر بیمار به منظور بررسی هرگونه عارضه جانبی موضعی (تورم و حساسیت مفصل، دامنه حرکت مفاصل، خارش پوست و اریتم ) یا سیستمیک خفیف تا شدید (تشکیل تومور یا تغییرات سرطانی، عفونت، آمبولی ریوی، سرطان خون یا شوک آنافیلاکسی) انجام شد.

وی اظهار کرد: عوارض جانبی موضعی مانند اریتم خفیف و راش پوستی در تعداد کمی از بیماران مشاهده شد؛ هیچ یافته غیرطبیعی در عملکرد ارگان‌ها ، تست‌های سرولوژیک و آنالیزهای بیوشیمی پس از سلول درمانی و هیچ علائمی از وجود تومور یا تغییرات نئوپلاستیک در بیماران طی دوره پیگیری 30 ماهه مشاهده نشد، در طول دوره پیگیری هیچ گزارشی از مرگ و میر به دلیل عوارض جانبی شدید مشاهده نشد.

مدیر درمان مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان گفت: طی دوره پیگیری، همه بیماران درجاتی از بهبودی را نشان دادند از جمله افزایش در میزان مسافت راه رفتن، کاهش در نمره WOMAC و میزان VAS که توسط MRI به اثبات رسید؛ نتایج این مطالعه نشان داد که تزریق سلول در بیماران دچار استئوارتریت زانو ، لگن و مچ پا عارض‌های به دنبال نداشته و به صورت مؤثری موجب کاهش درد و افزایش عملکرد مفصل در بیماران موردمطالعه شده است.

باجوری گفت: مطالعه دیگر از نوع کار آزمایی بالینی فاز سوم بود، تعداد 46 نفر بیمار مبتلا به استئو آرتریت زانو جهت درمان پس از مشاوره و اخذ رضایت نامه وارد مطالعه و به صورت تصادفی به دو گروه سلول درمانی و کنترل تقسیم شدند، که از این تعداد 23 بیمار در گروه کنترل با میانگین سنی 55 سال و 23 بیمار دیگر در گروه سلول درمانی با میانگین سنی 53 سال قرار گرفتند، از استخوان خارخاصره بیماران با ایجاد بی‌حسی موضعی مقدار 150 - 100 میلی‌لیتر مغز استخوان هپارینیزه گرفته شد.

وی افزود: پس از گذشت 4 تا 6 هفته سوسپانسیون سلول مزانشیم حاوی حداقل 20 ميليون سلول کشت‌ شده به همراه 2 درصد سرم آلبومين انسانی آماده شد؛ در گروه سلول درمانی، دو نوبت تزریق سلول‌های بنیادی مزانشیم مغزاستخوان خودی و در گروه کنترل تزریق نرمال سالین به روش داخل مفصلی انجام شد.

بیشتر بخوانید: بازسازی سطوح فرسوده مفاصل با استفاده از مغز استخوان

مدیر درمان مرکز سلول درمانی پژوهشگاه رویان تشریح کرد: بدین صورت که در بیماران گروه سلول درمانی به محض آماده سازی سوسپانسیون سلولی، تزریق اول انجام شد و 3 ماه بعد نیز تزریق دوم صورت گرفت؛ گروه کنترل در تزریق نوبت اول و دوم  پلاسبو دریافت کردند و تزریق سلول برای آنان در ماه 6 صورت گرفت، مدت پیگیری در هر دو گروه 30 ماه بود.

باجوری گفت: بررسی عوارض جانبی در طول دوره پیگیری بیماران نشان داد که 10 نفر از بیماران دچار عوارض پس از تزریق شدند، در یک نفر از بیماران پس از تزریق دوم التهاب شدید مفصل مشاهده شد که با اقدامات درمانی برطرف شد.

وی در پایان یاد آور شد: در یک مورد نیز بعد از تزریق دوم در بالای محل تزریق سلولیت ایجاد شد که با جراحی و فیزیوتراپی از شدت درد و علائم بیمار کاسته شد، تعدادی از بیماران دچار درد شدید و کاهش حرکت مفصل شده بودند که به مرور زمان طی یک هفته مشکل بیماران برطرف شد، طی مدت 30 ماه پیگیری بیماران، موردی از تغییرات نئوپلاستیک در هیچ بیماری دیده نشد و آزمایشات بیماران کاملاً نرمال بوده است، 7 نفر از بیماران ( 4 بیمار در گروه کنترل و 3 بیمار در گروه سلول درمانی ) در طول یک سال از زمان تزریق، تعویض مفصل انجام داده‌اند.

انتهای پیام/