به گزارش  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ایلام، قطعی درختان توسط افراد سودجو که خود داغی بود بر سینه سوزان جنگل ها، سال هاست با آتش سوزی این موجود سبز قامت همراه شده و داغی دو چندان شده بر تن سبز این میراث ماندگار. کسانی که طبعیت را مکانی برای تفریح و خوردن چای و کباب می دانند، بعضاً خود عامل به آتش کشیدن این موجود زنده هستند.

تابستان و گرمای هوا که از راه می رسد، آنچه که دوستداران محیط زیست را نگران می کند، وقوع آتش سوزی هایی است که بنابر آمارها بیش از 95 درصد آن ها عامل انسانی است. نشستن زیر سایه سار درختان و گذراندن لحظاتی در کنار خانواده در ایام تابستان برای ما انسان ها چیز غریبی نیست، اما لحظه ای بی دقتی و یا سهل انگاری می تواند فاجعه ای به بار آورد که سال ها زمان می برد که به حالت اولیه برگردد.

از ایام تعطیلات نوروز هر سال به بعد، نگرانی ها برای وقوع آتش سوزی در جنگل ها دوچندان می شود. کسانی که با سهل انگاری رخت سیاهی بر تن سبز طبیعت و جنگل ها می پوشانند و در همین ایام تعطیلات نوروز امسال، بیش از 150 هکتار از جنگل های شمال کشور قربانی سهل انگاری مسافران نوروزی شد که در ده سال گذشته بی سابقه بوده است و خطای انسانی، علت وقوع چنین خبر ناگواری بود.

هرچند هر ساله پویش های زیادی برای "نه گفتن به آتش سوزی در جنگل ها" در فضای مجازی صورت می گیرد اما گویی فرهنگ استفاده درست از طبیعت و مراقبت از آن باید از همان دوران کودکی برای فرزندانمان نهادینه شود تا هر انسانی، خود حافظ منابع طبیعی و این میراث ماندگار برای آیندگان باشند. آن هایی که اخبار حریق های جنگلی را دنبال می‌کنند حتماً آتش سوزی جنگل گلستان را که دو ماه ادامه داشت، به خاطر دارند. در آن آتش سوزی حدود ٨٠٠ هکتار از اراضی جنگلی ما دود شد و به هوا رفت اما آتش سوزی در جنگل ها فقط مختص کشور ایران نیست و در دیگر نقاط دنیا نیز به یک چالش بزرگ تبدیل شده بطوری که یکی از ماهواره های ناسا گزارشی با رقم اعجاب آور 40 میلیون حریق در کره زمین را ثبت کرد که یک رقم وحشتناک در طول تاریخ بشری محسوب می شود.

سال 89، سال سیاه جنگل های ایران

بر اساس آمارهای مرکز آمار ایران، سال ۸۹ را می توان سال سیاه جنگل ها نامگذاری کرد. سالی که رکورد آتش سوزی در چند سال گذشته شکسته شد و آمار افزایش آن نسبت به سال قبل به صد درصد رسید و مساحت آتش‌سوزی‌ها، هفت برابر شده و به بیش از چهل هزار هکتار رسید.

سال 1390 عنوان شد در ده سال گذشته بیش از 13 هزار و 830 مورد حریق در عرصه های طبیعی ایران گزارش شده که منجر به از بین رفتن حدود 143 هزار هکتار از عرصه های طبیعی کشورمان شده است و ده‌ها گونه جانوری اعم از پستانداران،‌ خزندگان، ‌دوزیستان و پرندگان و انبوهی از حشرات را به کام مرگ کشانده است.

علی رضایی 35 ساله که خود یکی از حافظان منابع طبیعی است، می گوید: اکثر اوقات که به جنگل و مراتع می روم مسافران و گردشگران زیادی می بینم که برای تفریح به دامن طبیعت می آیند اما پس از پایان تفریح، آتش را خاموش نمی کنند و همین سهل انگاری باعث می شود حادثه ای رخ دهد که به هیچ وجه قابل جبران نباشد.

بر اساس آمار مرکز آمار و سازمان جنگل ها و مراتع ایران، 8/8 درصد از مساحت کشور را جنگل ها تشکیل می دهند که حجم سرپای مجموع جنگل های کشور، 600 میلیون متر مکعب با ارزش اقتصادی بیش از 300 هزار میلیارد ریال است. بر اساس همین آمار، سرانه جنگل در كشور 17/0 هكتار است در حالی كه سرانه جهانی جنگل 62/0 هكتار می‌باشد و همین سرانه، ضرورت توجه به حفظ، احیاء و توسعه جنگل های کشور را نشان می دهد.

افزایش خسارت آتش سوزی جنگل ها در فقدان تجهیزات اطفای حریق

حال جدای از ضرورت احیاء جنگل ها، فقدان تجهیزات اطفای حریق و نبودن امداد رسانی هوایی در مواقع آتش سوزی نیز باعث شده تا میزان خسارات حاصل از آتش سوزی جنگل ها افزایش یابد به طوری‌که در سال 92 تنها یک مورد حریق در پارک ملی گلستان که تحت حفاظت سازمان محیط زیست اداره می‌ شود، دو هزار هکتار جنگل و مرتع مشجر نابود شد. در یک مورد دیگر نیز، بیش از 1400 هکتار از جنگل‌های این پارک ملی در آتش سوخت بی آنکه بالگردی برای اطفای حریق به هوا برخیزد تا میزان جنگل های سوخته یگانه پارک ملی ایران در چهار سال به بیش از هشت هزار هکتار برسد.

خوزستان رتبه نخست آتش‌سوزی مراتع و جنگل‌ها در سال ۹۶

علی تیموری مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست در گفتگو با خبرنگار   گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ایلام  درباره آتش سوزی در جنگل ها و مناطق حفاظت شده سازمان محیط زیست کشور  ؛ با اشاره به اینکه در سال 96 نسبت به سال 95، آتش سوزی جنگل و مراتع 20 درصد افزایش داشته است، می گوید: استان خوزستان مقام نخست و استان کردستان مقام دوم بیش ترین آتش سوزی در سال 96 را به خود اختصاص داده که از سه هزار و 300 هکتاری که در کشور طعمه حریق شد در حدود یک هزار و 500 هکتار در استان های خوزستان و کردستان بوده اما در بسیاری از استان ها این آتش‌ سوزی‌ ها کاهش یافته است.

15 هزار هکتار حریق سالانه در جنگل ها/ خطای انسانی، عامل 95 درصد از آتش سوزی ها

سرهنگ قاسم سبزعلی فرمانده یگان حفاظت سازمان جنگل ها با اشاره به اینکه بطور میانگین، سالانه حدود 15 هزار هکتار از جنگل های کشور طعمه حریق می شوند، می گوید: در مراتع سرعت حرکت حریق بسیار بالا است و چون هنگام وقوع آتش سوزی با کوچکترین باد در سطح مراتع، هکتارها مرتع طعمه حریق می‌شود.

سرهنگ قاسم سبزعلی چندین عامل در آتش سوزی جنگل و مراتع را اثرگذار می داند و می افزاید: حدود 95 درصد از آتش سوزی ها، خطای انسانی است که 60 درصد از این وقایع سهوی و 40 درصد نیز عمدی است که به دلایلی همچون اهداف قومی و قبیله ای یا تصرفات غیرمجاز زمین صورت می‌گیرد و اکثر این موارد شناسایی و به محاکم قضایی معرفی شده اند.

وی با بیان اینکه حدود 60 درصد از عرصه های کشور را جنگل ها و مراتع تشکیل می دهند، گفت: 16میلیون هکتار وسعت جنگل‌ها و ۸۲ میلیون وسعت مراتع در سطح کشور است که تحت مدیریت سازمان جنگل‌ها قرار دارد.

جنگل ها پسروی می کنند

به گفته رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، بررسی عکس های هوایی دوره 50 ساله از سال 1334 تا 1386 که توسط سازمان جنگل ها و مراتع تهیه شده نشان می‌ دهد به طور متوسط هر سال دو هزار و 876 هکتار از جنگل های شمال ایران تخریب شده که اگر این روند ادامه پیدا کند تا 50 سال آینده در بسیاری از نقاط شمال ایران آثاری از جنگل باقی نخواهد ماند. اما آمارهای غیر رسمی و شواهد موجود نشان می‌ دهد که نرخ تخریب در تمامی جنگل های ایران بیش از این ارقامی است که گفته می شود. آمارها نشان می دهد مساحت جنگل های ایران در فاصله کمتر از پنج دهه، از 4/18 میلیون هکتار به 11 میلیون هکتار کاهش یافته است و آنچه هم باقی مانده در وضعیتی نامناسب قرار دارد.

پیشی گرفتن زغال گیری از بیماری زغالی در زاگرس

از مجموع 11 میلیون هکتار جنگل های ایران چیزی کمتر از پنج میلیون هکتار آن را جنگل های بلوط زاگرس تشکیل می دهند اما در حدود شش سال گذشته به دلیل فشارهای ناشی از بهره برداری های غلط در زاگرس، بیش از یک میلیون و 140 هزار هکتار از این جنگل‌ ها با پدیده خشکیدگی مواجه شده‌اند.

یعقوب عزیزی کارشناس منابع طبیعی در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از ایلام؛ دلیل این خشکیدگی را مجموعه ای از عوامل مختلف می داند که با شخم زیر اشکوب و چرای بی رویه دام شروع شده و نهایتاً بروز تغییر اقلیم و کاهش بارندگی ها منجر به ضعف درختان و آسیب پذیری آن ها در مقابل سوسک چوبخوار و قارچ زغالی می‌شود.

وی می‌گوید: در جنگل های زاگرس، افزایش دما و کاهش بارندگی موجب شده تا فصل رویش جلو افتاده و رویش گیاهان از اسفند ماه شروع و تا نیمه بهار در مناطق با ارتفاع کمتر زودتر از موعد مقرر گیاهان خشک شده و مستعد آتش سوزی شود.

این کارشناس می افزاید: بی احتیاطی گردشگران در مناطق جنگلی و بی توجهی به مخاطرات آتش سوزی در جنگل ها، بروز پدیده زوال اکوسیستم جنگلی، نداشتن خودباوری از سوی ایجاد کننده های غیرعمد حریق به توانایی خود در امر اطفاء لحظه ای آن، وجود زباله ها و ظروف شیشه ای و پلاستیکی و اختلافات قومی و قبیله ای از مهم ترین عوامل حریق در جنگل ها است.

یک کارشناس دیگر می گوید: نگاه غالب مسئولان در ایران به جنگل نگاه اکولوژیک نیست و جنگل را یا به چشم چوب می بینند یا بستر مناسب برای کشاورزی. بعد نتیجه این می شود که می بینیم در زاگرس بیش از یک میلیون هکتار از جنگل های بلوط به دلیل حمله سوسک های چوبخوار و قارچ زغالی خشک می شود و برنامه سازمان جنگل‌ها نیز این است که درختان خشک شده را تبدیل به زغال کند به طوری‌که امروز زغال گیری در زاگرس از بیماری قارچ زغالی هم پیشی گرفته و این نوع مدیریت، ‌مدیریت مبتنی بر اصول اکولوژیک نیست و نتیجه نمی‌دهد.

یک کارشناس حفاظت محیط زیست می گوید: جنگل‌ها و مراتع با جذب دی ‌اکسید کربن جو به عنوان مهم ترین گاز گلخانه‌ای، گرمایش زمین را کنترل می کنند و همچنین به عنوان سدهای طبیعی کم هزینه اما اثر بخش با کاهش سرعت حرکت آب، میزان نفوذ آب به سفره‌ های زیرزمینی را افزایش و در نتیجه وقوع سیلاب های مخرب را کاهش می دهد.

احمد ایمانی با بیان اینکه خشک شدن دریاچه ها و تالاب ها، رودخانه ها، قنوات و چشمه ها، بیلان منفی سطح سفره آب های زیرزمینی، فرونشست زمین، گسترش کانون های بحرانی بیابان زا و گرد و غبار، کمبود آب شیرین و بیابان‌زایی به دلیل نابودی جنگل ها به وجود می‌آید، معتقد است که اگر جنگل های دنیا از بین بروند بشریت تنها 3 دقیقه زنده خواهد ماند.

او می گوید: هر هکتار جنگل 5/2 تن اکسیژن آزاد می‌کند که معادل اکسیژن لازم برای ده نفر در سال است و هر هکتار جنگل 68 تن ذرات گرد و غبار را رسوب می دهند.

این کارشناس می افزاید: ذخیره آب و کاهش روان آب، نفوذ پذیری زمین جنگل حدود چهارصد برابر بیشتر از اراضی غیر جنگلی است که ارزش صرفه جویی‌ های برونی منابع طبیعی بسیار بیشتر از تولیدات چوبی آن‌ ها بوده و صرفه جویی‌های برونی قابل‌ مبادله در بازار نیستند.

ایمانی تصریح کرد: در یک برآورد تقریبی برای هر درخت یک چاله به ظرفیت 1500 لیتر و اگر در هر هکتار 100 اصله کاشت شود، در هر هکتار 150 هزار لیتر ذخیره آب ایجاد می‌شود که با متوسط ده بارش سالانه چیزی حدود یک میلیون و 500 هزار لیتر معادل 1500 متر مکعب ذخیره آب صورت می‌گیرد که برای تقویت سفره های زیرزمینی نیز مناسب است.

حال که اهمیت جنگل ها بر کسی پوشیده نیست، آنچه که مهم است فرهنگ حراست و حفاظت از این میراث ماندگار است. حال که در فصل تابستان قرار داریم و قرار است با خانواده و یا دوستان به دامن طبیعت برویم و لحظاتی خوش را سپری کنیم نباید یادمان برود که سپری کردن این لحظه های خوش در طبیعت هم سهم آیندگان است که باید با حراست از این میراث سبزقامت، طبعیتی ماندگار را به آیندگان هدیه کنیم چرا که ایران خشک تر می‌شود، ‌تالاب‌ ها یک به یک خشکیده،‌ سفره های آب زیرزمینی فروکش و دشت ها بیابان می‌شود.

آیا براستی کشوری که تنها 8/8 درصدش را جنگل در برگرفته و از این میزان نیز تنها چیزی کمتر از دو درصد را جنگل های شمال تشکیل می دهد، رواست که همین اندک ذخیره‌ گاه های ژنی اش را که تأمین کننده بخش مهمی از آب کشور است یا در آتش بسوزانیم یا به چراگاه تبدیل کرده و شخم زده یا به صورت الوار راهی بازار کنیم ؟ حال دیگر حق انتخاب با ماست. جنگل سبز را به بیابان تبدیل کرده و رخت سیاه بر تنش کنیم یا میراثی برای آیندگان بگذاریم که فرزندانمان از آن استفاده کنند؟

گزارش از وحید حاجیان

انتهای پیام/ب