به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان؛ حضرت آیت الله خامنه ای رهبرمعظم انقلاب در دیدار اخیرشان با مسئولان و کارگزاران نظام فرمودند: "هدف از مذاکرات هسته ای برداشته شدن تحریم ها بود که بسیاری از آنها برداشته نشد، ضمن اینکه اخیراً تهدید می کنند تحریم ها را با وجود تأکید قطعنامه سازمان ملل باز می گردانند. عملکرد سازمان ملل نامناسب و تحت نفوذ آمریکا است. چندی قبل دبیرکل سازمان ملل یک روز پس از محکوم کردن جنایات سعودی‌ها علیه مردم یمن، حرف خود را پس گرفت. این نمونه‌ها نشان می‌دهد سازمان ملل تحت فشار آمریکا و قارون‌های منطقه خلیج فارس است. سازمان ملل اگر سازمان ملل است و وابسته به رژیم آمریکا نیست باید این پرونده‌ها را به‌طور جدی پیگیری و کوتاهی‌های گذشته خود را جبران کند".

برجام بعنوان توافقنامه‌ای بین المللی به قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل پیوست و لازم‌الاجرا شده  و در صورت تخطی از این قطعنامه، برای کشور متخلف مسئولیت بین‌المللی ایجاد می‌شود. دولت آمریکا نیز از این قاعده مستثنی نیست، اما تاکنون هیچ اقدام خاصی از سوی این سازمان جهانی نسبت به خروج یکجانبه وغیر قانونی کاخ سفید از برجام صورت نگرفته که نشان از قدرت نفوذ کاخ سفید در این سازمان و البته ناتوانی و ضعف سازمان ملل متحد در برخورد با متخلفین است.

سکوت معنادار شورای امنیت و اعضای برجام

شورای امنیت در  20 ژوئیه 2015 به عنوان مهترین نهاد سازمان ملل متحد با اکثریت مطلق 15 عضو قطعنامه توافق هسته‌ای را به تصویب رساند. این که آمریکا از این توافق بین المللی خارج می‌شود، نقض آشکار یک قطعنامه معتبر جهانی  است. اما موضوع مهم این است که چرا سازمان ملل با وجود بدیهی بودن تخلف آمریکا، نسبت به این اقدام سکوت پیشه کرده و چرا هیچ نماینده‌ای در این نهاد جهانی ابراز نارضایتی نکرده و حتی هیچ تقاضایی هم برای نشست اضطراری طرح نشده است؟ سوالاتی که هنوز بی‌جواب مانده است.

سکوت نسبت به اقدام آمریکا و نقض مقررات بین المللی فقط شامل سازمان ملل و شورای امنیت نمی‌شود و کشورهای فرانسه، انگلیس و آلمان همچنان در برابر اقدام ترامپ سکوت کرده و گویا قصد ندارند برای اعتراض و شکایت به سازمان ملل مراجعه و موضوع را پیگیری کنند. در حال حاضر ساده‌ترین و بدیهی‌ترین اقدامی که ایران، روسیه، چین و یا دیگر کشورها نسبت به اقدام آمریکایی‌ها انجام دهند، این است که به وسیله قطعنامه‌ای نقض توافق هسته‌ای از سوی آمریکا را در شورای امنیت مطرح و به این رفتار کاخ سفید اعتراض و آن‌ را محکوم کنند.

همراهی مسکو با تهران

در بین سکوت سازمان ملل و کشورهای عضو برجام، روسیه نسبت به اقدام ترامپ واکنش نشان داد و معتقد است که این موضوع باید به طور جدی در سازمان ملل بعنوان بزرگترین و موثرترین نهاد بین المللی پیگیری شود. کنستانتین کوساچف رئیس کمیته بین الملل شورای روسیه در این خصوص اظهار کرد: اقدام آمریکا در شکستن معاهده هسته‌ای با ایران باید در شورای امنیت سازمان ملل مورد بحث قرار گیرد. کوساچف ادامه داد: از آنجایی که این اقدام نقض آشکار قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل در تاریخ 20 ژوئن 2015 است، اقدامات آمریکا ضرورتأ باید در شورای امنیت سازمان ملل مورد بحث قرار گیرد و هیچ شکی در مورد آن وجود ندارد.  با این اقدام، روسیه و هر عضو دیگر شورای امنیت که نقش مهم و تاثیر گذاری در این شورا دارد، باید در مورد این مسئله صحبت کند.

بدون شک آمریکا به عنوان یکی از اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل با خروج از برجام می‌تواند تبعات منفی در ساختار این سازمان متحد پدید آورد گرچه این سازمان از لحاظ محتوایی نیز با اشکالاتی مواجه است. توافق هسته‌ای به وسیله اعضای دائم شورای امنیت به عنوان پایه گذاران این سازمان جهانی تضمین شده است، حال اگر یکی از این اعضای دائم که خود روزی به برجام به عنوان یک توافق بین المللی رای داده‌ از آن خارج شود به این معنی است که آن عضو دائم به طور مستقیم با تصمیم شورای امنیت و سازمان ملل متحد مخالفت کرده و سبب می‌شود تا کشورهای دیگر نسبت به تصمیمات سازمان ملل و شورای امنیت بی اعتماد شوند.

نفوذ آمریکا و کاهش قدرت سازمان ملل

موضوع مهم دیگر در خصوص برجام و خروج ترامپ از این توافق بین المللی این است که خروج آمریکا از برجام بدون شک پیامدهایی  برای سازمان ملل متحد به همراه خواهد داشت. اولین پیام آن این است که سایر اعضای دائم شورای امنیت از این پس به راحتی از اجرای قطعنامه‌های شورای امنیت سرباز می زنند و این امر سبب کم شدن قدرت اجرایی تصمیمات شورا و در نهایت کاهش توان سازمان ملل متحد در اعمال قوانین و برخورد با کشورهای متخلف خواهد شد. واقع سازمان ملل  می تواند نقش بسیار مهم و تعیین کننده‌ای در حفظ صلح، ‌امنیت جهانی و حتی رشد و شکوفایی اقتصادی و ‌اجتماعی در جهان داشته باشد اما متاسفانه به وسیله همین نقض قوانین کشورهایی چون آمریکا کارایی خود را از دست می‌دهد و نمی‌تواند برنامه‌های مورد نظر خود را به مرحله اجرا برساند.

ناتوانی سازمان ملل در برخورد با آمریکا را می‌توان ناشی از نفوذ بیش از حد آمریکا بر ارکان مختلف این نهاد به عنوان کشوری که سازمان ملل در آنجا مستقر شده دانست و این موضوع مانع از آن می شود که شورای امنیت اقدام لازم نسبت به نقض قوانین بین المللی توسط این کشور انجام دهد. به طور مثال ایالالت متحده تاکنون 43 سه بار قطعنامه شورای امنیت در موارد متعدد نقض حقوق بشر ر‍ژیم صهیونیستی علیه مردم فلسطین را وتو کرده است.

بر اساس منشور ملل متحد،‌ همه کشورهای عضو مجمع عمومی و شورای امنیت، دبیرکل سازمان ملل را انتخاب می‌کنند،‌ اما یکی دیگر از موضوعاتی که نفوذ زیاد ایالات متحده در سازمان ملل را نشان می دهد این است که آمریکا به عنوان کشور میزبان و همچنین عضو دائم شورای امنیت نقش تعیین کننده‌ای در انتخاب دبیرکل سازمان ملل دارد و باعث شده تا دبیرکل و سایر اعضای دبیرخانه نتوانند از زیر سایه نفوذ و خواسته‌های کاخ سفید خارج شوند.

حق نامشروع کاخ‌سفید

"حق وتو" در شورای امنیت در واقع حقی است که به پنج عضو دائمی شورای امنیت یعنی آمریکا، فرانسه، انگلستان، روسیه و چین داده شده تا از تصویب هر پیش‌نویس در این شورا جلوگیری کنند. حال با گذشت چندین دهه از تاسیس سازمان ملل موضوع "حق وتو" به یکی از مشکلات اساسی این سازمان تبدیل شده و همواره تنش بین کشورها را به همراه داشته است، چرا که بر اساس این امتیاز هر کدام از این پنج عضو دائم هر مصوبه و تصمیم شورای امنیت را مغایر با منافع خود و یا حتی هم پیمانان خود بدانند، وتو می کنند و مانع اجرای آن می‌شوند. آمریکا نیز بعنوان دارنده این حق بارها نشان داده هر زمان که پای منافعش در میان باشد از این حق استفاده می کند و جلوی صدور هر قطعنامه ای که مخالف با منافع‌اش باشد را "وتو" کرده است.

سخن آخر

سالهاست کشورهای عضو سازمان ملل از ضعف‌های ساختاری ارکان مختلف این نهاد بین المللی از جمله شورای امنیت و مجمع عمومی ناراضی هستند. تلاش‌هایی هم برای اصلاح ساختار این سازمان صورت گرفته اما همواره بی نتیجه مانده، بخصوص تلاش‌ها برای تغییر در ساختار اعضای دائم شورای امنیت با درهای بسته مواجه شده است. در این شرایط به نظر می‌رسد برای تغییر و اصلاحات در سازمان ملل متحد لازم است همه کشورها در سطرح گسترده و جهانی تلاش کنند تا اقدامات مؤثری انجام شود. مخالفت‌های آمریکا و همپیمانانش نقش مهمی در انجام نشدن اصلاحات ساختاری سازمان ملل داشته است، چرا که این کشور به خوبی می‌داند در صورتی که اصلاحات به شکل قانونی در سازمان ملل صورت بگیرد، جلوی نفوذ کاخ‌سفید گرفته می‌شود و این برای آمریکایی‌ها خوشایند نیست.

در مجموع می‌توان گفت حتی اگر کشورهای عضو برجام بخواهند نسبت به خروج آمریکا از برجام و نقض مقررات بین المللی، اقدام به طرح موضوع در شورای امنیت کنند با وتوی این کشور روبه رو خواهند شد و وتوی آمریکایی‌ها آن را بی اثر می‌کند. این موضوع نشان می‌دهد در حال حاضر ساختار سازمان ملل به شکل امروزی مشکلات زیادی دارد و عملا نمی‌تواند اقدامات قانونی نسبت به تخلفات کشورها از قوانین بین المللی انجام دهد. در واقع میزان کارایی سازمان ملل به خواسته آمریکا گره خورده و هر زمان این کشور اراده کند سازمان ملل می‌تواند وظیفه‌اش را انجام دهد و هر زمان که پای منافع کاخ‌سفید در میان باشد این سازمان عملا نمی‌تواند اقدام خاصی انجام دهد.

انتهای پیام/

گزارش از محمدرضا امینیان