باشگاه خبرنگاران جوان در گفتگو با شیما جراحی مدرس دانشگاه و کارشناس فضای مجازی در زمینه روانشناختی، تهدیدها و آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی را بررسی می‌کند.

به گزارش خبرنگار حوزه دنیای ارتباطات گروه فضای مجازی باشگاه خبرنگاران جوان؛ با گسترش فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی، استفاده مردم از این فضا بیشتر شده و مردم بسیاری از نیازهای خود را در این فضا رفع می‌کنند و مردم به نوعی به این فضا وابسته شده‌اند. وابستگی مردم به این فرصت‌ها و تهدیدهای فراوانی را به وجود آورده است که در صورت عدم مدیریت و برنامه‌ریزی درست، شاهد بروز آسیب‌های فراوان برای مردم و به خصوص جوانان خواهیم بود.

دکتر شیما جراحی مدرس دانشگاه و کارشناس فضای مجازی در زمینه روانشناختی در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان در خصوص جایگاه و تأثیرات فضای مجازی در زندگی امروز مردم، اظهار داشت: استفاده از فضای مجازی در دنیای امروز افزایش یافته که این امر سبب نزدیکتر شدن هر چه بیشتر ارتباطات و تعاملات می‌شود. فضای مجازی تأثیرات مثبتی دارد، اما استفاده نابهنجار و نادرست از آن، موجب بروز چالش‌هایی می‌شود که در درجه اول اعتیاد اینترنتی را به همراه دارد. زمانی که فرد در فضای اینترنت از قیدوبندهای روانی و اخلاقی آزاد شود، باعث می‌شود که وی نتواند کنترل شرایط روانی خود را در اختیار داشته باشد و در نتیجه به اینترنت اعتیاد پیدا می‌کند.

وی ادامه داد: این پدیده از نظر روانشناسی سبب ایجاد اختلال‌هایی در اخلاق و هویت فرد می‌شود. اگر این امر به طور مستمر ادامه یابد، فرد با واقعیت‌هایی که در آن رشد می‌کند و با هنجارها و الگوهایی که در طول زمان با آن‌ها برخورد دارد، بیگانه، کم‌ ارزش و کم اهمیت می‌شود.

در این بین مسئله مهم این است که چه چیزی در فضای مجازی وجود دارد که فرد را از قیدوبندهای روانی و اخلاقی آزاد می‌کند و سبب می‌شود که قُبح نیازها و احساسات درونی فرد شکسته شود. یافته‌ها نشان می‌دهد که گمنامی و نامرئی بودن عامل بروز بسیاری از مشکلات در فضای اینترنت است؛ در محیط‌های اینترنتی، افراد نمی‌توانند شما را ببینند و کنترل کنند. نامرئی بودن این جرأت را به افراد می‌دهد که در فضای مجازی کارهایی را انجام دهند که در خارج از این فضا، انجام نمی‌دهند. همچنین گمنامی می‌تواند باعث گرایش به اختلال‌های شخصیت و هویت در افراد شود.

شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام شرایط ارتباطات و تعاملات را بسیار نزدیکتر می‌کنند، اما باید تأثیرات منفی را نیز در نظر بگیریم. به عنوان مثال نوجوانی وارد اینستاگرام می‌شود و بدون اینکه هیچگونه پیش زمینه ذهنی در خصوص مطالب یکی از صفحات این شبکه اجتماعی داشته باشد، وارد آن صفحه می‌شود. مطالب آن صفحه می‌تواند بسیار مضر باشد و چون ذهن‌آگاهی لازم در این زمینه را ندارد، محوِ محتویات آن شده و وابستگی به آن صفحه و اینستاگرام پیدا می‌کند؛ این روند بزهکاری‌های شخصیتی را برای فرد مورد نظر به دنبال دارد.

در حال حاضر شاهد هستیم که برخی از نوجوانان و جوانان ما در استوری‌هایی که به اشتراک می‌گذارند، مدام کارهایی که در طول روز انجام می‌دهند را بیان می‌کنند که این از دیدگاه یک روانشناس، اختلال خودشیفتگی که یک نوع اختلال شخصیت است، محسوب می‌شود. چنین فردی در درجه اول معتاد به اینترنت است و با توجه به اینکه تعداد زیادی از کاربران اینستاگرام همین ویژگی را دارند، بروز پرتکرار چنین رفتارهایی در این شبکه اجتماعی می‌تواند خود یک آسیب فرهنگی برای سایر افراد باشد. به عنوان یک روانشناس، عامل رفتارهای این چنینی در شبکه‌های اجتماعی را نداشتن اعتماد به نفس و عزت نفس می‌دانم که اختلال شخصیت را به همراه دارد.

وی در خصوص عامل بروز چنین رفتارهایی اظهار داشت: به طور حتم در برخی از این موارد، یک عاملی در فضای واقعی وجود داشته اما در بسیاری از این موارد، استفاده‌ی مخرب عامل بروز این مشکلات است. به عنوان مثال پدری برای دختر نوجوانش یک گوشی موبایل تهیه کرده و تمام برنامه‌‌ها را روی آن نصب می‌کند؛ این دختر از همان لحظه بدون هیچ ضابطه‌ای وارد یک دنیای بسیار گسترده می‌شود که بسیاری از محتویات آن می‌تواند برای او مضر باشد. در حقیقت استفاده مخرب را بسیار زودتر یاد گرفتند و حالا که به این مرحله رسیده‌اند، دیگر نمی‌شود به راحتی آن را اصلاح کرد، زیرا این اعتیاد در وی ایجاد شده و این روند در ناخودآگاه ذهن او رفته است و در یک مدت کوتاه قابل حل نیست. مگر اینکه با قوانینی مانند ایجاد محدودیت برای برخی از این شبکه‌ها، جلوی استفاده از آن گرفته شود که این هم مشکلات زیادی را به همراه دارد.

جراحی در همین خصوص ادامه داد: وقتی ما می‌خواهیم یک فرد معتاد را ترک دهیم، به طور پله‌پله این کار را انجام می‌دهیم و به صورت ناگهانی به او شوک وارد نمی‌کنیم. ما برای اینکه افراد را از این آسیب جدا کنیم، باید ابتدا یک فضای جایگزین، امن و کنترل شده با مدیریت صحیح و برنامه‌ریزی شده برای او ایجاد کنیم تا بتواند نیازهای خود را در آن فضا برطرف کند. در حقیقت دولت باید ابزارهای جایگزین را معرفی و در خصوص آن‌ها اطلاع‌رسانی کند تا امنیت روانی جامعه به خطر نیفتد.

این استاد دانشگاه در رابطه با نحوه ارائه شبکه‌های اجتماعی به مردم گفت: شبکه‌های اجتماعی در حالت کلی باید به صورت ضابطه‌مند و کنترل‌شده ارائه گردد. یعنی باید از انتشار محتواهای مضر در این فضاها جلوگیری ‌شود و با کسانی که این ضوابط را زیر پا می‌گذارند، به صورت قانونی برخورد شود. متأسفانه ما در اینستاگرام و تلگرام آزادی مطلق داشتیم که نتیجه‌اش وضعیت فعلی است.

وی در خصوص چگونگی درمان افراد معتاد به این فضاها، ابراز داشت: در درجه اول باید این روند تغییرات پی‌در‌پی در زمینه محدودیت شبکه‌های اجتماعی اصلاح شود تا افراد بتوانند با آن کنار بیایند. در مرحله‌ی بعد باید توجه داشت که این روند زمانبر است. همانطور که شما می‌خواهید یک فرد معتاد را تَرک دهید، این کار را به آرامی و در طی مراحل مختلف انجام می‌دهید، برای درمان افراد معتاد به شبکه‌های اجتماعی هم باید به همین صورت عمل کنید.

انتهای پیام/