به گزارش خبرنگار حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان؛ کمتر از 3 هفته به اتخاذ تصمیم نهایی ترامپ درباره ماندن یا نماندن در برجام زمان باقی است. توافقی که به ادعای نیویورکر یکی از مهمترین توافقات منع اشاعه تسلیحات هسته‌ای  در ربع قرن اخیر است. ایران  با رشد و توسعه در برنامه صلح آمیز هسته‌ای خود، توهمی را در ذهن دولت‌های  برخوردار از سلاح هسته‌ای ایجاد کرد مبنی بر اینکه شاید کشوری دیگر به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند. همین امر موجب شد تا با سناریوسازی و تبلیغات گسترده در توسعه برنامه صلح آمیز هسته‌ای خلل وارد کنند، به همین دلیل تهران  با حسن نیت به پای میز مذاکره آمد تا طرف مقابل را نسبت به این موضوع قانع کند که نه تنها سلاح  هسته‌ای را حرام می‌داند بلکه هیچ‌گاه به دنبال دستیابی به آن نبوده است.

سرانجام  پس از چندین ماه مذاکره بین ایران و کشورهای مجهز به سلاح هسته‌ای و اتحادیه اروپا توافقی حاصل شد تا دو طرف نسبت به تعهدات خود واقف باشند و به  آن عمل کنند، اما حالا این توافق در معرض تنشی دیپلماتیک قرار گرفته است.

دونالد ترامپ از زمانی که عزم خود را برای ریاست جمهوری در آمریکا جزم کرد برجام را بدترین توافق هسته‌ای دانست و بارها اعلام کرد که خواهان اصلاح آن است. ترامپ گفته بود، "این توافقی است که اصلاً نباید درباره آن مذاکره صورت می‌گرفته است". این در حالی است که سایر شرکای آمریکا در توافق هسته‌ای یعنی انگلیس، فرانسه، آلمان، چین و روسیه خواستار حفظ توافق هسته‌ای هستند و  شورای امنیت سازمان ملل نیز به‌اتفاق آرا از این توافق حمایتکرده است. 28 کشور اتحادیه اروپا نیز حمایت خود را از برجام اعلام کرده‌اند اما ایالات متحده آمریکا همچنان بزرگترین منتقد این توافقنامه به‌شمار می‌رود و زمزمه‌های خروجa از برجام قوت بیشتری گرفته است. 

سه سناریویی راهبردی ایران در مقابل خروج آمریکا از برجام

به نظر می‌رسد واشنگتن به این توهم دچار شده است که اگر به تعهدات خود در هر شرایطی پایبند نباشد ایران همچنان به روند کنونی برجام ادامه می‌دهد و از ترس تحریم‌های اقتصادی به سبب وابستگی به فروش نفت نسبت به هر اقدامی چشم پوشی خواهد کرد.

برخی کارشناسان معتقد هستند تمام تلاش تیم محافظه کار کاخ سفید این است که برجام به هزینه ایران از بین برود و تهران به عنوان قربانی کننده توافق هسته‌ای معرفی شود و این هدف را با زیر سوال بردن بدیهی‌ترین نیازهای دفاعی ایران  دنبال می‌کنند. 

در پی این موضوع محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان در مصاحبه با نیویورکر گفته است: اگر آنها می‌خواهند توافق را از بین ببرند، باید با تبعاتش روبه‌رو شوند. این خطرناک است که متکبر و گستاخ باشیم، بسیار خطرناک است. ترامپ 15 ماه است که سعی کرده به توافق هسته‌ای لطمه وارد کند، آن هم از طریق اختلال ایجاد کردن در تجارت عادی سایر کشورها با ایران.

وی افزوده است: این برای ایران مهم است که به منافع توافق هسته‌ای دست پیدا کند. تهران 3 گزینه و سناریو در صورت خروج ترامپ از توافق هسته‌ای  پیش رو دارد؛ گزینه  اول این است که ایران نیز از توافق هسته‌ای خارج شود و به پایبندی خود به مفاد توافقنامه پایان دهد و غنی‌سازی اورانیوم را از سر بگیرد. آمریکا هرگز نباید از این مسئله واهمه داشته باشد که ایران به‌دنبال بمب اتمی است، اما ما به‌ شدت به‌ دنبال غنی‌سازی خودمان هستیم.

ظریف تاکید کرده است: گزینه دوم از مکانیسم اختلاف و منازعه در توافق هسته‌ای استخراج می‌شود، که به هر طرف اجازه می‌دهد تا شکایت رسمی را در کمیسیونی که برای رسیدگی به نقض مفاد توافقنامه تشکیل شده، ارجاع دهد. ایران تاکنون 11 شکایت را به این کمیسیون ارجاع داده است، به فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که رئیس این کمیسیون است و موارد نقض توافق هسته‌ای از سوی آمریکا را در 3 مقطع مختلف اعلام کرده است. هدف اصلی از این روند، بازگرداندن آمریکا به پایبندی به مفاد برجام است.

و اما گزینه سوم و راهبردی‌ترین راه یعنی خروج ایران از پیمان "NPT" است، وزیر امور خارجه کشورمان تصریح کرده است، گزینه سوم که جدی‌ترین و شدیدترین  عکسل العمل ایران است مربوط به این است که ایران احتمالاً برای خروج از پیمان NPT  تصمیم‌گیری خواهد کرد. 

معاهده منع گسترش سلاح هسته‌ای

پیمان منع گسترش سلاح هسته‌ای (Nuclear Non-Proliferation Treaty) موسوم  به NPT یکی از رژیم‌های امنیتی است که کشورهای جهان را به دو گروه هسته‌ای و غیرهسته‌ای تقسیم می‌کند. بر اساس این معاهده که در دوران جنگ سرد در سال 1968 میلادی برابر با  1347 شمسی به امضای کشورهایی که تا پیش از اول ژانویه این سال میلادی برابر با 11 دی 1347 به سلاح هسته‌ای و انفجار دست پیدا کرده بودند، رسید.

نظارت بر اجرای معاهده NPT و پروتکل الحاقی آن بر عهده آژانس بین المللی انرژی اتمی است که خود یکی از آژانس‌های تخصصی سازمان ملل متحد محسوب می‌شود.

طبق این معاهده کشورهای دارای سلاح هسته‌ای نباید به طور مستقیم و یا غیرمستقیم به کشورهای غیرهسته‌ای، کمک کنند. همچنین کشورهای غیربرخوردار نیز متعهد می‌شوند در این راه قدم برندارند و تلاشی برای دستیابی به این سلاح استراتژیک نداشته باشند. معاهده NPT مشتمل بر 11 ماده است که سه ماده آن بیشترین چالش را به دنبال داشته است به نحوی که بر اساس ماده 4 حق کلیه کشورها برای توسعه فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای به رسمیت شناخته شده و بر اساس ماده 6 نیز باید کلیه کشورهای دارنده سلاح هسته‌ای زمینه خلع سلاح را فراهم کنند و بر اساس ماده 10 این معاهده نیز کشورها محق شناخته شده‌اند که هرگاه احساس کردند مفاد معاهده برخلاف منافع ملی‌شان است از آن خارج شوند.

بر طبق ماده مذکور؛ چنانچه هر یک از اعضای معاهده تشخیص دهند حوادثی فوق العاده مربوط به موضوع این معاهده منافع عالیه کشورش را به مخاطره انداخته است این حق را خواهد داشت که در اعمال حق حاکمیت ملی خود از این معاهده کناری گیری کند. این عضو باید کناره گیری خود را با اطلاعیه قبلی 3 ماهه به تمامی اعضای معاهده و به شورای امنیت سازمان ملل متحد اعلام کند. اطلاعیه فوق باید حاوی بیان و شرح حوادث فوق العاده‌ای باشد که به نظر دولت مورد اشاره، منافع عالیه کشورش را به مخاطره انداخته است.

پایان تعهد به معاهده‌ای که مخالف منافع عالی کشور است

ایران در مسئله هسته‌ای تمام خوش نیتی خود را به نمایش گذاشته است اما طرف مقابل زیاده خواهی را از حد گذرانده و می‌خواهد از ایران کشوری خلع سلاح  شده بسازد. برنامه موشکی همان خط قرمزی است که مقامات کشورمان بارها در مورد آن به طرف غربی هشدار داده‌اند، اما انگار گوش شنوایی در آن سوی پل برجام نیست و به طور مداوم به بهانه‌های مختلف و با لبخندهای دیپلماتیک می‌خواهند  این توافق را  به طرف دیگری راهنمایی کنند، بنابراین به نظر می‌رسد خروج از پیمانی که منافع کشور ما در حوزه بازدارندگی و دفاعی را  تحت الشعاع قرار می‌دهد، راهبردی‌ترین تصمیم قلمداد شود. 

در این رابطه علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی پیش از عزیمت به روسیه در پاسخ به سوالی در خصوص اخبار مطرح شده پیرامون احتمال خروج ایران از NPT در واکنش به اقدامات رئیس جمهور آمریکا در قبال برجام، اظهار کرد: هدف اصلی از طراحی و اجرای ساز و کار‌های حقوقی و قرارداد‌های بین المللی، ایجاد ثبات و امنیت در جامعه بین المللی و جلوگیری از اقدامات یکجانبه کشور‌های به ظاهر قدرتمند است.

شمخانی با اشاره به اقدامات برخی کشور‌های مدعی پیروی از قوانین و مقررات بین المللی و بی تفاوتی و استنکاف آنان نسبت به اجرای تعهدات قانونی خود، افزود: در معاهده NPT حق خروج از این معاهده برای همه اعضاء در صورت به مخاطره افتادن منافعشان پیش بینی شده است.

وی تاکید کرد: زمانی که توافقات بین المللی به دلیل رفتار‌های غیرقانونی کشور‌های مدعی کارکردش را از دست می‌دهد، دلیلی برای متعهد ماندن سایر کشور‌ها باقی نمی‌ماند.

همچنین  حجت الاسلام مجتبی ذوالنوری نماینده مردم قم در 10 آبان 96 پس از قرائت گزارش 6 ماهه سوم کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در خصوص برجام با یادآوری اینکه در گزارش کمیسیون امنیت ملی 2 پیشنهاد تجدیدنظر در همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و خروج از اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی مطرح شده است، گفت: اگر جمهوری اسلامی ایران از برجام بهره‌مند نشود و بخواهد به عقب بازگردد، این بازگشت به نقطه صفر گذشته نخواهد بود و اگر آمریکایی‌ها وظایف خود را در برجام انجام ندهند مجلس دولت را موظف می‌کند خروج از NPT را در دستور قرار دهد.

نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی با تأکید بر اینکه امنیت ملت ما طعمه نظام سلطه نخواهد شد، تصریح کرد: این حق جمهوری اسلامی ایران است که هم پروتکل الحاقی را الغا کند و هم دسترسی‌ها را برای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی محدود کند و اگر قرار باشد از نجابت ملت ما سوء استفاده شود، ملت بازنگری در اجرای NPT را از دولت خواهند خواست.

با توجه به این موارد به نظر می‌رسد در شرایط کنونی همان بهتر که آمریکا از برجام خارج شود چرا که تعهدات ما کم می‌شود و غنی سازی و  رشد و توسعه در صنعت هسته‌ای شتاب می‌گیرد. با این حال باید منتظر روز 12 می(22 اردیبهشت) باشیم تا ترامپ تصمیم نهایی خود را اتخاذ کند و اگر این تصمیم مبتنی بر خروج واشنگتن باشد دست برتر همراه با ایران است چرا که ایران با توافق برجام حسن نیت خود را به تمام دنیا ثابت کرد اما آمریکا با خروج از توافق هسته‌ای نشان داد که به توافقی که خودش زیر آن را امضاء کرده هم پایبند نمانده است.

انتهای پیام/