به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زاهدان، قلعه ناصری ایرانشهر پس از قلعه بمپور بزرگترین و مهمترین قلعه خشت و گلی در بلوچستان محسوب می‌شود.
با توجه به اسناد به جای مانده ناصر الدوله فرمانفرما که در سال ۱۲۵۸ هـ. ق. حـاکم کـرمان و بلوچستان بود، پیشنهـاد ساخت این دژ نظامی بزرگ را در فهرج یا پهره (نام قدیم ایرانشهر) به ناصر الدین شاه قاجار داد که در سال ۱۲۶۴ هجری شمسی به دستور ناصرالدین شاه قاجار توسط استاد «حسین معمارباشی کرمانی» ساخته شد.
کار ساخت این قلعه هفت سال به طول انجامید و از آن پس بنام قلعه ناصری یا ناصریه مشهور شد و مقّر حکمرانی بلوچستان که تا آن سال قلعه کهن و عظیم بمپور بود، به این قلعه انتقال یافت.
این بنای تاریخی با مساحت هفت هزار و ۵۰۰ متر مربع شامل بخش‌های مختلف از جمله چهار حیاط مجزا و بیش از ۱۵۰ اتاق، حال بند، حوض خانه، انبار، اصطبل، حمام، سربازخانه و منطقه حاکم نشین بود.
در سال ۱۳۰۸ هجری شمسی با تصرف شهر فهرج یا پهره توسط قوای رضاخان پهلوی این شهر به نام ایرانشهر تغییر نام یافت.
**دروازه اصلی قلعه ناصری یا قلعه ایرانشهر
این قلعه با ضعف دولت قاجار در اواخر عصر قاجار و اوایل عصر پهلوی به تصرف حاکم مقتدر وقت بلوچستان بنام 'دوست محمد خان بازکزایی' در آمد و بنام قلعه دوست محمد خان معروف شد.
با به قدرت رسیدن رضاخان و استقرار و قدرت گرفتن حکومت مرکزی، قشون دولتی رضاخان پهلوی به فرماندهی 'تیمسار امان الله جهانبانی' بلوچستان و این قلعه را متصرف شده و از آن پس این قلعه به نام قلعه ایرانشهر شهرت یافت.
میرحسینی معاون میراث فرهنگی و گردشگری صنایع دستی سیستان وبلوچستان در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زاهدان، گفت: در عصر پهلوی دوم (محمدرضا پهلوی) از این قلعه بنام پادگان ژاندارمری وقت و زمانی به عنوان مدرسه استفاده می‌شده است.
میر حسینی افزود: در اوایل انقلاب با متروک ماندن این قلعه عظیم و زیبا، بتدریج تبدیل به قلعه‌ای متروک و نیمه ویرانه می‌شود که متاسفانه در سال ۱۳۶۱ هجری شمسی حدود ۹۸ درصد معماری‌های فضای داخل با بولدوزر مورد تخریب و تسطیح قرار می‌گیرد و تنها سردر و حصار آن باقی می‌ماند.
وی ادامه داد: این قلعه در زمان ساخت، حداقل دارای هفت حیاط بزرگ و شامل مجموعه‌های اصطبل، شاه نشین، سرباز خانه، اسلحه خانه، حمام و ... بوده است.
وی تصریح کرد: مصالح اصلی این قلعه از خشت و گل و آجر است و حصار آن مجموعا دارای ۹ برج دیدبانی است که قطر دیوار‌های حصار آن در روی سطح زمین به ۵/۴ متر و ارتفاع آن به حدود ۷ متر می‌رسد.
معاون میراث فرهنگی .گردشگری وصنایع دستی گفت: هر چند که معماری داخلی قلعه تخریب شده، ولی می‌توان به آجرنمای تزئینی سردر ورودی و برج‌های آجرکاری شده دو طرف اشاره کرد که دارای انواع طرح‌های رجچینی، دندان موشی، هندسی، لوزی، چلیپایی و... است.
این نوع تزئین یادآور سبک معماری بکار رفته در برج‌های ارگ بم در استان کرمان توسط هنرمندان آن خطه است.
قلعه ناصری در سال ۱۳۷۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ایرانشهر در ۳۴۰ کیلومتری جنوب زاهدان مرکز استان سیستان و بلوچستان و در مسیر راه زاهدان- چابهار و کرمان- بم - چابهار قرار دارد.
انتهای پیام/ع
