به گزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز؛ حیاط، حوض، ماهی، گل و درخت، همه یادآور خانه‌های قدیمی هستند.وقتی کلون یا کوبه در چوبی را می‌کوبی و وارد خانه می‌شوی، از هشتی عبور می‌کنی و به حیاط خانه پا می‌گذاری، حوض ماهی وسط حیاط همچون نگین انگشتری خودنمایی می‌کند.آن طرف‌تر تخت چوبی با سماوری که قوری با چای دم کرده روی آن غل می‌خورد نظرت را جلب می‌کند.باغچه پر است از گل‌های رنگارنگ و درختانی که شاخه هایشان در هم تنیده و پرندگانی که آوازشان نوازشگر گوش‌ها است.

بوی گل‌ها مشامت را می‌نوازد و ارسی ها، شیشه‌های رنگی و آینه کاری‌ها حس رویاگونه‌ای دارد آنقدر محو تماشا می‌شوی که گذر زمان فراموشت می‌شود...خلاصه تاریخ در خانه‌های قدیمی جریان دارد.

به محله بالاکفت می‌رویم در دل بافت تاریخی شیراز، جایی که دو خانه قدیمی نارنجستان قوام و زینت الملک قرار دارد.

این دو بنا متعلق به اواخر دوره قاجار هستند و ساخت آن‌ها در سال ۱۲۹۰ هجری قمری توسط علی محمد خان قوام آغاز و در سال ۱۳۰۵ هجری قمری توسط فرزندش محمدرضاخان قوام الملک سوم به پایان رسیده است.

نارنجستان قوام شاهکار معماری دوران قاجار در ایران

مصطفی ندیم رئیس مرکز امور باغ ها، موزه‌ها و فضای سبز دانشگاه شیراز در خصوص نانجستان قوام در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز؛ گفت: این باغ به دلیل داشتن درختان نارنج فراوانش به نارنجستان معروف شده است.

وی ادامه داد: مساحت کل نارنجستان ۳ هزار و ۸۵ مترمربع است که حدود ۹۴۰ متر آن زیربنا است.

مصطفی ندیم با اشاره به اینکه عمارت نارنجستان دارای ۲ طبقه و یک طبقه زیرزمین است، تصریح کرد: ساختمان بیرونی نارنجستان بوسیله تونلی به اندرونی خانه زینت الملک متصل می‌شده است.

استاد تاریخ دانشگاه شیراز افزود: مساحت کل نارنجستان ۳ هزار و ۸۵ مترمربع است که حدود ۹۴۰ متر آن زیربنا است.

وی ادامه داد: نارنجستان قوام برای انجام امور اداری، تشکیل جلسات عمومی و نشست‌های بزرگان و اشراف در دوران قاجار مورد استفاده قرار می‌گرفته است و بنابراین دارای کاربرد بیرونی و خانه زینت الملک به صورت اندرونی است.

ندیم اضافه کرد: مجموعه قوام شامل عناصر متعددی از جمله مکتب خانه (خانه عرقی ها)، حمام، اندرونی قوام و دیوانخانه بوده است.

این استاد تاریخ ادامه داد: نارنجستان قوام از دو بخش اصلی تشکیل شده است، بخشی در ضلع شمالی و بخش دیگر در ضلع جنوبی قرار دارد.

رئیس مرکز امور باغ ها، موزه‌ها و فضای سبز دانشگاه شیراز گفت: حوض بزرگی در کنار ضلع شمالی بوده است که با یک جوی و آبنما به قسمت جنوب می‌رفته است.

ندیم تصریح کرد: در دو طرف جوی آبی که از حوض بزرگ به طرف جنوب می‌رود دو باغچه بزرگ پر از درختان نارنج قرار دارد.

وی افزود: بخش جنوبی نارنجستان قوام، بخش ورودی آن است و در این بخش تعدادی اتاق در دو طرف و یک زیرزمین بزرگ واقع شده است.

ندیم گفت: این زیرزمین محل استقرار کارکنان و نگهبانان و ملاقات کنندگان با قوام الملک بوده است.

عضو هیئت علمی بخش تاریخ دانشگاه شیراز اظهار کرد: ساختمان اصلی نارنجستان در ضلع شمالی قرار دارد و از دو طبقه تشکیل شده است.

وی با اشاره به طبقه اول ساختمان نارنجستان تصریح کرد: مهمترین قسمت این طبقه، تالار آینه یا همان شاهنشین است.

ندیم با اشاره به اتاق‌های طبقه دوم، ادامه داد: این اتاق‌ها به عنوان محل اداری استفاده می‌شده است.

وی افزود: نارنجستان قوام از لحاظ معماری از بنا‌های شاخص دوران قاجار در شیراز و حتی در ایران است.

نخستین بنای شیراز که در ساخت آن از آهن استفاده شده

رئیس مرکز امور باغ ها، موزه‌ها و فضای سبز دانشگاه شیراز اظهار کرد: خود سازه بنا و نوع معماری مانند بسیاری از آثار دوران قاجار است با این تفاوت که این نخستین بنا در شیراز است که در ساخت آن از آهن استفاده می‌شود.

ندیم اضافه کرد: در بین آجرکاری‌های بسیار زیبای این ساختمان از چوب استفاده شده و این چوب‌ها برای استحکام بخشی و مقابله با زلزله است.

وی با بیان اینکه بیش از هر چیزی شاخصه نارنجستان قوام در تزئینات این بنا است، اظهار کرد: این تزئینات شامل سنگ‌های حجاری مشبک، تالار آینه کاری، کاشی کاری، گچ بری ها، آجرکاری، ارسی، شیشه‌های رنگی، گره چینی، مقرنس کاری در ایوان و نقاشی‌های سقف اتاق‌ها است.

این استاد دانشگاه اضافه کرد: این ویژگی بخصوص تزئینات داخلی، نارنجستان را در بین دیگر آثار در آن زمان شاخص کرده است.

ندیم گفت: نقاشی‌های سقفی متاثر از فرهنگ غربی و تلفیقی با فرهنگ شرقی است که از آن جمله می‌توان به چهره زنان، فرشتگان و پرتره‌های دیگری که در نقاشی‌های ایرانی سابقه‌ای نداشته اشاره کرد.

بصیری کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس نیز در گفت و گو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از شیراز؛ بیان کرد: این خانه در سال ۱۳۴۵ به دانشگاه شیراز اهدا شد و از همان تاریخ در اختیار پروفسور پوپ قرار گرفت و مرکز موسسه آسیایی در آنجا بنا گذاشته شد که مطالعات آسیایی دارد.

وی افزود: به دلیل وجود تصاویر، اسلاید و عکس‌هایی که در نانجستان وجود دارد کم نظیرترین مجموعه اسلاید و عکس از آثار تاریخی در این خانه قرار دارد.

خانه زینت الملک کم نظیرترین خانه دوره قاجار از نظر معماری

بصیری کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس اظهار کرد: خانه زینت الملک در مجاورت نارنجستان قوام ساخته شده است.

وی تصریح کرد: از آنجا که دختر قوام چهارم در این خانه ساکن بوده است به نام خانه زینت الملک معروف شده است.

بصیری ادامه داد: با توجه به قرارگیری آن در مجاورت نارنجستان قوام، اندرونی قوام محسوب می‌شود.

کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس افزود: این خانه همچون خانه‌های بافت تاریخی شیراز از پلان حیاط مرکزی برخوردار است تا حداکثر استفاده را از اقلیم داشته باشند.

وی تصریح کرد: ضلع غربی زمستان نشین است که در طول زمستان از ابتدای صبح تا انتهای غروب آفتاب در این ضلع می‌تابد و ضلع شمال بهار و پاییزنشین و ضلع جنوب تابستان نشین است.

بصیری با بیان اینکه تزئینات در دیگر خانه‌های تاریخی کمتر است، ولی در این خانه به وفور المان‌های تزئینی دیده می‌شود، ادامه داد: حجاری‌های سنگ، گچبری، آینه کاری و سقف‌هایی با نقاشی زیبا از جمله تزئینات در این خانه است و زیباترین خانه در بافت تاریخی شیراز محسوب می‌شود.

بصیری تصریح کرد: اتاق پنج دری، اتاق سه دری، تالار شاهنشین یا اتاق آینه که ایوان اصلی است و برای پذیرایی از مهمانان بوده، از دیگر مشخصات این ساختمان است.

کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس گفت: اتاق گوشواره از دیگر مشخصات این خانه است که خاص خانم‌ها بوده و حتی افراد درجه یک خانواده هم کمتر وارد این اتاق‌ها می‌شده اند.

وی ادامه داد: در خانه‌های قدیمی و از جمله این خانه، با توجه به فصل، گل‌هایی در خانه‌ها کاشته می‌شد و از آن جمله گل‌های محمدی و یاس بود.

بصیری افزود: بازدیدکننده علاوه بر اینکه زیبایی خانه را نگاه می‌کند می‌تواند با فضای معماری و کالبد زیبای آن آشنا شود.

کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس بیان کرد: در این خانه زیرزمینی قرار دارد که عمدتا محل نگهداری غذا و مواد سوختی و در فصل تابستان نیز به عنوان تابستان نشین نیز استفاده می‌شده است.

وی با اشاره به اینکه حد واسط بین دو بنای نارنجستان و زینت الملک یک کوچه است، اضافه کرد: دسترسی اندرونی قوام به نارنجستان از طریق زیرزمینی که در جبهه جنوب شرقی این خانه قرار گرفته، بوده است.

کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس اضافه کرد: در سال‌های اخیر با تغییر کاربری این خانه، موزه تاریخ فارس در زیرزمین راه اندازی شده است و توسط بنیاد فارس شناسی مدیریت می‌شود.

بصیری گفت: بازدیدکننده‌ها در زیرزمین با دوره‌های مختلف تاریخی که در فارس رخ داده است از جمله دوره هخامنشی و ساسانیان، دوره‌های اسلامی، صفویه، زندیه، قاجار، پهلوی و معاصر آشنا می‌شود.

وی با بیان اینکه همچنین مجسمه افرادی که به نوعی در تاریخ فارس و ایران تاثیرگذار بوده اند، در این خانه به نمایش گذاشته شده است، ادامه داد: مجسمه زینت الملک بانی و ساکن این خانه، شاپور ساسانی، سیبویه، سعدی، شیخ روزبهان، ملاصدرا، فرصت شیرازی، علی اصغر حکمت، دکتر مهدی حمیدی، وصال شیرازی، بابا فغانی، شهید آیت‌الله دستغیب، شهید مجید سپاسی، علی سامی، لطفعلی صورتگر، خلبان شهید عباس دوران، کریم‌خان زند، لطفعلی‌خان زند، آقا محمد خان قاجار و محمد نمازی از آن جمله است.

در این دو خانه قدیمی علاوه بر اینکه تاریخ در حرکت است، مکانی آموزشی برای دانش آموزان و تفریحی برای خانواده‌ها است.

گزارش از: مژده عینی

انتهای پیام/ن