در ساده‌ترین حالت می‌توان میزان مطالعه همه افراد یک جامعه را با هم جمع کرد و بر تعداد افراد آن جامعه و تعداد روزهای در نظر گرفته شده تقسیم نمود.

برای اندازه‌گیری، متوسط مطالعه در یک جامعه آماری محاسبه کرده و به تمام جامعه تعمیم می‌دهند. البته عوامل دیگری نیز همچون تیراژ کتاب‌ها بر اندازه‌گیری سرانه مطالعه اثر دارد. پایین بودن سرانه مطالعه بر تولیدات فرهنگی و نویسندگان نیز به صورت عرضه و تقاضا اثر می‌گذارد.

نموداری که در پاریس منتشر و مجددا چاپ شد نشان می‌دهد هندی‌ها بین مردم جهان بیشترین زمان خود را بین صفحات کتاب  می‌گذرانند، تایلندی‌ها و چینی‌ها در این میان کمتر مطالعه می کنند. آمریکایی ها در مقایسه با کشور‌های دیگر سست‌تر عمل می کنند، آن‌ها وقت خود را تنها کمی بیشتر از نصف زمانی که هندی‌ها به مطالعه اختصاص میدهند برای آن صرف می کنند.

بر اساس تحقیقی که مرکز بین‌المللی مطالعات گذران وقت، در ۲۲ کشور در نقاط مختلف جهان انجام داده بیشترین زمان اختصاص داده شده برای مطالعه بین مردم ۴۴ دقیقه در روز،مربوط به کشور فنلاند است. این رقم در کشور ما حدود چهارده دقیقه است. البته آمار اعلامی کشورمان با احتساب مطالعه کتاب، روزنامه، ادعیه و ... لحاظ شده است.

همچنین بر اساس اعلام سازمان اسناد و کتابخانه‌ی ملی کشور سرانه مطالعه کتاب در ایران در هفته، هفت دقیقه است در حالی که در کشوری مانند فنلاند بیش از ۳۰۸ دقیقه است.

کتابخوانی از عوامل مهم پیشرفت

کودکان ونوجوانان مهمترین گروه‌های سنی جامعه را تشکیل می‌دهند،شیوه آموزش آنها چه در خانه وچه در مدرسه بر آینده آن‌ها و حتی جامعه تاثیر گذار است. یکی از ملاک‌های توسعه در جهان کنونی مطالعه وپژوهش است .دو مقوله‌ای که در کشورمان،نقش مدارس وخانه  در نهادینه کردن آنها در بین دانش آموزان کمرنگ است و کمتر به آن‌ها بها داده می‌شود.

نگاهی گذرا به علل موفقیت اکثر کشور‌های پیشرفته جهان مبین این واقعیت است که بخش عظیمی از این موفقیت‌ها مرهون تسهیل وضعیت مناسب برای کتابخوانی وپژوهش کودکان و نوجوانان است، زیرا کودکان و نوجوانان عظیم‌ترین سرمایه‌ها و ذخایر آینده هر کشورند.

برهمین اساس و با عنایت به جوان بودن جمعیت کشور ما، آموزش دادن و آگاهی بخشیدن به چند میلیون دانش آموز از لازمه‌های اساسی در تحقق توسعه و پیشرفت همه جانبه کشور و گامی در جهت پیشبرد هدف‌های والای نظام به ویژه جهت رسیدن به چشم انداز ۲۰ ساله کشور است .در این رابطه کتاب و کتابخوانی نقش بسیار مهم و اساسی دارد و باید بیشتر از این مورد توجه قرار گیرد.

چرایی مطالعه کم دانش آموزان

چه علتی دارد دانش آموزان ما با علاقه تمام، ساعت‌ها را در ایام شبانه روز به برنامه‌های تلویزیون، کامپیوتر، اینترنت و... اختصاص می‌دهند، اما نوبت به مطالعه و کتابخوانی که می‌رسد، بی حوصله و بی انگیزه می‌شوند.

در جدیدترین تحقیقات انجام گرفته تنها و تنها ۴ و نیم درصد خانواده‌های ایرانی عضو کتابخانه‌های عمومی هستند. این رقم در بخش سنی کودکان مطمئنا کمتر است، زیرا یا خانواده‌ها کمبود وقت برای بردن فرزندانش به کتابخانه دارند ویا فرزندان علاقه‌ای به مطالعه کتاب های غیر درسی ندارند. پس باید برای ایجاد رغبت و تغییر عادت در کودکان و نوجوانان به مطالعه و کتابخوانی چاره‌ای جدی بیندیشیم.

سرانه مطالعه در آذربایجان غربی ومهاباد کمتر از سرانه کشوری

قادری رئیس کل کتابخانه های عمومی مهاباد در گفتگو با خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، با بیان اینکه سرانه مطالعه در آذربایجان غربی و مهاباد کمتر از سرانه کشوری است،افزود:در استان آذربایجان غربی وشهرستان مهاباد این رقم کمتر وبه عبارتی این وضعیت دردناک‌تر هم هست به گفته مسئول کتابخانه‌های عمومی شهرستان مهاباد تنها ۴ درصد از جمعیت مهاباد عضو کتابخانه‌ها هستند.

قادری با اشاره به اینکه در شهرستان مهاباد سه باب کتابخانه‌ی عمومی و ۵ باب کتابخانه‌ی مشارکتی وجود دارد گفت: در سطح شهر با احتساب کتابخانه‌های روستایی با توجه به جمعیتی که شهرستان مهاباد دارد می‌توان گفت در حال حاضر ۴درصد مردم اهل مطالعه هستند و عضو کتابخانه‌های عمومی هستند. این میانگین با میانگین استانی برابری می‌کند، ولی از میانگین کشوری که ۴.۵ درصد است پایین‌تر است. هرچند آمار کشوری نه تنها چنگی به دل نمی‌زند بلکه اسفناک است.

کم بودن سطح مطالعه معضلی در میان دانش آموزان

احمد زاده کارشناس مشاوره آموزش وپرورش مهاباد در مورد دلایل اساسی کم بودن سطح مطالعه به خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، گفت:درباره چرایی نبود مطالعه بین دانش آموزان به عنوان سن پایه یادگیری معتقد است برای داشتن بچه‌های با سوادتر، تغییر را باید از خود شروع کنیم. در واقع اگر می‌خواهیم بچه هایمان تمایل بیشتری به کتاب خواندن نشان بدهند باید دست بزرگتر‌ها کتاب ببینند.

احمد زاده در ادامه گفت:علت پایین بودن سطح مطالعه را باید از بزرگتر‌ها سوال کرد ما باید دقت کنیم، ببینیم که چه کسانی در جامعه ما الگو هستند؟ آیا الگو‌های کتابخوانی داریم؟ من خودم کتاب نمی‌خوانم در عوض برای فرزندم کتاب می‌گیرم و اصرار و الزام هم دارم که حتما کتاب بخواند. 

وی در ادامه افزود: یکی دیگر از مشکلاتی که با آن روبرو هستیم، کمبود امکانات در مدارس است؛ بخشی از وظایف مدارس فراهم کردن زمینه مناسب برای آموزش مطالعه کتاب‌های خارج از کتاب‌های آموزشی مدرسه است .اگر ما بتوانیم به جایی برسیم که کتاب‌های موجود در مدرسه‌ها را بروز کنیم  و در دسترس دانش آموز قرار دهیم؛ به نظر توانسته ایم رغبت و انگیزه مطالعه ایجاد کنیم و سطح کتابخوانی رو تا حد زیادی بالا ببریم.

برای پرورش عادت مطالعه در کودکان، خانه بهترین محل و والدین بهترین معلمین هستنند، اما اگر خانواده‌ها از خود بپرسند در این زمینه حساسیت لازم را داشته اند یقینا جواب اکثر آن‌ها منفی خواهد بود.

به سراغ چند دانش آموز و اولیای آنها رفتیم و از آنها در مورد مطالعه پرسیدیم که اینطور جواب دادند:خانم مهدوی خانه دار و اهل مهاباد که به همراه دخترش از مدرسه بیرون می‌آمدند که در پاسخ به پرسش ما درباره میزان کتاب خواندن دخترش گفت: دخترم فقط فرصت خواندن درس‌های مدرسه را دارد و وقتی برایش نمی‌ماند تا کتاب دیگه ای مطالعه کند.

مانی پسر بچه‌ای مدرسه‌ای هم گفت:مطالعه دارم روزی ۱۰ تا ۲۰ دقیقه کتاب میخوانم، ولی در کل بیشتر برای انجام دادن تکالیف مدرسه وقت می‌گذارم.

در این زمینه از یکی از معلمین مدارس مهاباد هم سوال کردیم و جواب داد: خیلی دوست دارم بچه ام به مطالعه علاقه نشان دهد، ولی متاسفانه هیچ رغبتی به مطالعه کتاب‌های غیر درسی ندارد.

پدر یکی از دانش آموزان هم گفت: چه لزومی به مطالعه کتاب غیر درسی است فکر نمی‌کنم امر مهمی باشد.

دانشجو‌های دانشگاه آزاد مهاباد هم نظر ها‌ی متفاوتی داشتند که آقای کاظمی دانشجوی کارشناسی معماری در خصوص مطالعه کتاب غیر درسی گفت: مشغله زیاد دارم اگه علاقه‌مند هم باشم وقت کافی برای مطالعه ندارم.

جمعی از دانشجویان هم در جواب این سوال که چند ساعت در روز مطالعه دارند به خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، گفتند: ۱۵ تا ۳۰ دقیقه در روز و به مطالعه اختصاص می‌دهند.

خانم دنیوی دانشجوی رشته‌ی حقوق هم این طور جواب داد: علاقه‌ی زیادی به مطالعه دارم و در طول روز حتما یک ساعت را به مطالعه اختصاص خواهم داد.

بهتر دیده شدن با مطالعه و انس با کتاب

با وجود بی رونقی فرهنگ مطالعه بین مردم؛ هستند کسانی که به کتاب و کتابخوانی اهمیت میدهند؛ یعنی خودشان مطالعه می‌کنند و به فرزندانشان هم یاد داده اند که بخوانند ومطالعه داشته باشند.

احسان رحمانی کودک ۹ ساله‌ای که علاقه‌ی زیادی به مطالعه دارد در این خصوص به خبرنگار ما اینطور گفت: از بچگی مادرم برام کتاب میخواند، منم علاقه‌مند شدم و دوست داشتم هر چه زودتر بزرگ شوم وبه مدرسه برم تا بتوانم خودم هم کتاب بخوانم.

مادر احسان با اشاره به این که هر شب قبل از خواب براش کتاب‌های داستانی می‌خواندم افزود: وقتی که فهمیدیم احسان به کتاب و کتاب خوانی علاقه‌مند شده یه سری کتاب براش خریدیم و تو خانه برایش کتابخانه درست کردیم.

پدر احسان از علاقه پسرش به مطالعه ابراز خرسندی کرد و گفت: امیدوارم این کار باعث شود آینده‌ای روشن داشته باشدهرچند که آلان هم بین فامیل ودوستان بسیار عزیزاست.

پاکزاد مربی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شماره ۲ مهاباد به خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد،گفت:احسان رحمانی یکی از اعضای خوب ماست؛ هر هفته قبل از مراجعه به کانون یک کتاب مطالعه می کندو برای اینکه تعداد کتاب‌های مطالعه شده اش بالارود کتاب‌هایی را که قرض می‌گیرد سریع مطالعه می‌کند واگر لازم شد حتی خارج از شیفت تعویضشان می‌کند.

پاکزاد با اشاره به اینکه خانواد‌ها باید حامی بچه‌ها باشند تا بچه‌ها بتوانند از این فضا‌ها استفاده کنند افزود: خانواده‌ها و همچنین کانون پرورش نقش بسزایی در دستیابی به جامعه‌ای با سرانه کتابخوانی بیشتر ودرنتیجه سطح معلومات بالاتر دارند.

فقر کتاب وکتابخانه در مدارس

بر اساس آمار‌ها از ۴۸۶۹ مدرسه استان آذربایجان غربی تنها ۴۷۵ مدرسه مجهز به کتابخانه هستند در شهرستان مهاباد از ۳۰۰ مدرسه موجود در سطح شهر وروستا که پذیرای حدود ۴۰ هزار نفر دانش آموز اند حدود ۵۰ مدرسه مجهز به کتابخانه است.

شاوله مدیر آموزش و پرورش شهرستان مهاباد با اشاره به اینکه این آمار راضی کننده نیست به خبرنگار  گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد، گفت:طرح‌های مختلف برای تجهیز و افزایش میزان کتابخوانی در مدارس اجرا خواهد شد که یکی از آن‌ها طرح «بخوانیم و ببخشم» است.در این طرح از مردم درخواست کرده ایم کتاب‌های شخصی خود را در صورت تمایل می‌توانند در اختیار آموزش وپرورش قرار دهند تا با استفاده از آن به غنی سازی کتابخانه‌های مدارس بپردازیم.

وی در ادامه افزود: در بخش اعتبارات دولتی هم اعتبارات خوبی تدارک دیده شده تا از کانون پرورش فکری کودکان ونوجوانان بتوانیم کتاب بخریم و در اختیار دانش آموزان بگذاریم.

در بازدیدی که خبرنگار ما از کتابخانه چند مدرسه در سطح شهرستان مهاباد داشت مشخص شد که بیشتر کتاب‌ها مناسب شرایط سنی دانش آموزان نیستند؛ کتاب‌هایی هم که مناسب سن آن‌ها بود کهنه و مندرس (جلد و صفحه‌های پاره شده) بودند قفسه‌های کتاب کهنه و شکسته بودند، کتاب‌ها نامنظم و بدون هیچ ترتیب و مشخصه‌ای چیده شده بودند.

چیزی که خیلی نظر خبرنگار ما را  به خودش جذب کرد این بود که زنگ تفریح کمتر دانش آموزی رغبت سر زدن به کتابخانه داشت.

فراخوان خیرین برای تجهیز کتابخانه‌های مدارس

شاوله در ادامه در مورد مرحله دیگر طرح بخوانیم و ببخشیم افزود: همشهریان و خیرین می توانند مدارس کتابخانه‌ای رو تجهیز بکنند به این صورت که از طریق کانون پرورش کودک و نوجوان کتاب‌های مناسب با قیمت بسیار مناسب در اختیار خیرین گذاشته می‌شود با ذکر این مطلب که اسم کتابخانه‌ی مدرسه هم به نام فرد خیر خواهد شد.

بنابراین مطالعه فقط در بین شمار اندکی از ایرانیان جریان دارد و حتی بسیاری از دانش آموزان و دانشجویان نیز جز کتاب درسی، مطالعه دیگری ندارند. متاسفانه نظام آموزشی نیز دانش آموزان را به مطالعه تشویق نمی‌کند و از سوی دیگر محصولات فرهنگی و کتاب جزو کالاهای لوکس به شمار رفته و در سبد خانوارها قرار ندارد. در این وضعیت کودک و نوجوان فقط برای رفع تکلیف و آن هم از روی اجبار تکالیف درسی را انجام می‌دهد.

از آنجا که مطالعه در دوران کودکی یکی از عناصر اصلی و تاثیرگذار در شکل گیری شخصیت کودک است؛ آشنا کردن کودکان با کتاب و کتابخوانی تاثیر بسزایی در رشد و تکامل هرچه بیشتر کودکان در تمامی ابعاد شخصیت می‌شود، بنابراین توجه به این مهم موجب تربیت افرادی سالم و در نهایت شکل‌گیری جامعه سالم خواهد شد.

در پایان باید گفت: امروزه اهمیت و ضرورت مطالعه و نقش آن در زندگی هر فرد و در پیشبرد اهداف مختلف (اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و...) بر هیچکس پوشیده نیست. از این رو علاقه مند کردن کودکان در سن پایین می‌تواند باعث امیدواری و تحکیم این امر در سال‌های آتی باشد که با تجهیز کتابخانه‌های مدارس با همکاری خانواد‌ها و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تحقق این خواسته چندان دور از انتظار نیست.

گزارش از نگار هنرمند

انتهای پیام/پ