به گزارش خبرنگار حوزه مجلس گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان،کارت زرد مجلس شورای اسلامی معروف به "کارت زرد مجلس" یا "اخطار"، به قانع نشدن نمایندگان مجلس شورای اسلامی از توضیحات وزیر در حین بررسی سوال در صحن  علنی و رأی به وارد بودن سوال نماینده سوال کننده  می گویند  که از آن با قید "کارت زرد" یا "اخطار" نام می‌برند و به خودی خود نمی‌تواند عاملی برای استیضاح وزیر باشد. جالب است بدانید این اصطلاح ریشه­ قانونی نداشته و در آیین نامه داخلی مجلس نیز به این معنا به کار نرفته است.

بنابراین تعدد کارت زردها به یک وزیر موجب استیضاح وی نمی‌شود و الزامی برای استیضاح وزیر بوجود نمی‌آورد بلکه "زمینه‌ساز استیضاح "است، تنها زمانی طرح استیضاح به جریان می‌افتد که با امضای حداقل 10تا 15نماینده تحویل هیئت رئیسه مجلس شود.با این حال عده‌ای از نمایندگان معتقدند در صورتی که کارت زردها به عدد سه برسد وزیر استیضاح خواهد شد. عده‌ای دیگر نیز معتقدند کارت زرد اصطلاحی است که بین نمایندگان مجلس و وزرا رایج شده است وگرنه در آیین‌نامه داخلی مجلس چنین عنوان و اصطلاحی وجود ندارد.این اصطلاح اولین‌بار از سوی برخی نمایندگان در مجلس هشتم، طی بازنگری قانون آیین‌نامه داخلی مجلس و به منظور تقویت بعد نظارتی مجلس، رایج شد.

تا قبل از مجلس هشتم، اگر نماینده‌ای سوالی از یکی از وزرای دولت داشت، در صورت قانع نشدن در کمیسیون‌های تخصصی، موضوع در صحن مجلس مطرح می‌شد و وزیر به سوال نماینده پاسخ می‌داد و  در یک رأی‌گیری اعلام می‌کرد که آیا از توضیحات وزیر قانع شده است یا نه.اما زمان اصلاح آیین نامه مجلس، نمایندگان  به منظور تقویت بعد نظارتی خود بر دولت وقت (دولت نهم ) بودند، مقرر کردند تا پس از سوال وزیر، موضوعِ سوال به رای نمایندگان گذاشته شود و کل مجلس درباره وارد بودن یا نبودن سوال اظهار نظر کند.شایان ذکر است حق سوال از وزرا در اصول ۸۸ و ۱۳۷ قانون اساسی و موادی از آیین نامه داخلی مجلس به نمایندگان داده شده است.

اصل ۸۸ قانون اساسی: «در هر مورد که حداقل یک چهارم کل نمایندگان مجلس شورای اسلامی از رئیس جمهور و یا هر یک از نمایندگان از وزیر مسئول درباره یکی از وظایف آنان سؤال کنند، رئیس جمهور یا وزیر موظف است در مجلس حاضر شود و به سؤال جواب دهد و این جواب نباید در مورد رئیس جمهور بیش از یک ماه و در مورد وزیر بیش از ده روز به تأخیر افتد مگر با عذر موجه به تشخیص مجلس شورای اسلامی.»

اصل ۱۳۷ قانون اساسی: «هر یک از وزیران مسئول وظایف خاص خویش در برابر رئیس جمهور و مجلس است و در اموری که به تصویب هیئت وزیران می رسد مسئول اعمال دیگران نیز هست.»

موادی از آیین نامه داخلی مجلس  که به عنوان مثال می توان به مورد زیر اشاره کرد:

ماده ۲۰۸:

«در کلیه مواردی که نماینده یا نمایندگان مطابق اصل (۸۸) قانون اساسی از رئیس جمهور یا وزیر درباره یکی از وظایف آنان حق سؤال دارد، می توانند در خصوص موضوع مورد نظر به رئیس جمهور و وزیر مسئول کتباً تذکر دهند.»

آیین‌نامه داخلی مجلس دربارهٔ استیضاح

با این تغییرات هرگاه در هر دوره مجلس سه بار با رای اکثریت نمایندگان حاضر سوالات نمایندگان از هر وزیر وارد تشخیص داده شود طرح استیضاح وزیر در صورت رعایت مفاد اصل ۸۸ قانون اساسی و آیین‌نامه داخلی مجلس در دستور کار مجلس قرار می‌گیرد.اصل ۸۹ قانون اساسی، روش معین و روشنی درباره نحوه استیضاح وزرا دارد و به صراحت آورده است که نمایندگان مجلس می‌توانند در مواردی که لازم می‌دانند وزیر یا هیئت وزرا را استیضاح کنند.

همین صراحت قانونی سبب شد که مصوبه اولیه مجلس هشتم درباره فرجام سوالات نمایندگان از وزرا به استیضاح آنان ختم نشود و شورای نگهبان  با استناد به همین اصل ۸۹ قانون اساسی که سازوکار استیضاح وزرا را روشن کرده است، مصوبه را به مجلس بازگرداند تا نمایندگان مجلس با قید عبارت «می‌تواند» اشکال وارده را رفع کنند.از این رو، قانع نشدن نمایندگان از توضیحات وزیر در حین بررسی سوال در صحن و رای به وارد بودن سوال نماینده به خودی خود نمی‌تواند عاملی برای استیضاح وزیر باشد که از آن با قید "کارت زرد "یا "اخطار "نام می‌برند.

ابهامات و اشکالات کارت زرد مجلس

اما ایراداتی نیز به این طرح  وارد است که می توان به موراد زیر از دیدگاه برخی افراد کارشناس اشاره کرد:

طبق آیین‌نامه داخلی مجلس، در صورت قانع نشدن نماینده سوال کننده از اظهارات وزیر، رئیس جلسه نظر مجلس را در مورد وارد بودن سوال اخذ می‌کند. در صورتی که اکثر نمایندگان حاضر، نظر به وارد بودن سوال نماینده یا نمایندگان  رای بدهند، رئیس مجلس موظف است موضوع را به رئیس جمهوری جهت رسیدگی ارجاع دهد.

گاهی اوقات پس از رای‌گیری آرای موافقان بیشتر از آرای مخالفان می‌شود ولی باز هم اعلام می‌شود که نمایندگان از پاسخ وزیر قانع نشدند در حالی که این سوال نماینده است که باید رأیِ نصف بعلاوه یک را کسب کند نه پاسخ وزیر.

بر این اساس اگر در جریان بررسی سوال از وزیری، نصف به علاوه یک رای موافق کسب شود یعنی این که نمایندگان مجلس سؤال نماینده را وارد ندانستند و نباید به اصطلاح کارت زردی به وزیر تعلق گیرد. یکی دیگر از ابهامات موجود در زمینه رای‌گیری دربارهٔ سوال از وزرا این است که آیا «وارد بودن سوال نماینده» به رای گذاشته شده است یا «پاسخ وزیر» زیرا این دو موضوع تفاوت بسیاری دارد و نیاز به رفع ابهام از سوی مجلس است.

اکنون در زمان رای‌گیری درباره سوال از وزرا برخی نمایندگان تصور می‌کنند که بحث قانع شدن از توضیحات وزیر مطرح است در حالی که طبق آیین‌نامه، سوال نماینده به رای گذاشته می‌شود که همین ابهام، اشکالاتی را در رای‌گیری‌ها بوجود آورده است.

 دیدگاه نمایدگان مجلس نسبت به کارت زرد

در رابطه با طرح کارت زرد مجلس به وزرا  گفت‌وگوهایی با نمایندگان مجلس صورت گرفته است که می تواند تا حدودی ماهیت این امر نظارتی را که به دنبال عملکرد  بهتر  رفتار قوه مجریه است، روشن تر کند:

امیرخجسته نماینده مردم همدان  در گفت‌وگو با خبرنگار مجلس گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان در رابطه با همین موضوع اظهار کرد:کارت زرد با هدف به حرکت درآوردن و شتاب وزراتخانه ها برای انجام دادن امور محوله آنان است.

وی تصریح کرد: مفهوم کارت زرد تلنگری به وزرای دولت است تا در وزارتخانه‌های آنان اقدامات به نحو مطلوب سریع و قانونی انجام شود.

خجسته ادامه داد:به عبارت دیگر کارت زرد با هدف به حرکت در آوردن و شتاب وزارتخانه ها برای انجام دادن امور محوله شان و اصلاح اقدامات اشتباه آنان است.

 همچنین مهدی صباغیان نماینده مردم یزد در گفت‌وگو با خبرنگار مجلس گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان درباره ماهیت و فلسفه کارت زرد یا اخطار نمایندگان به وزرای دولت گفت: آنچه قانون در این باره مطرح کرده این است که وزرایی که سه کارت زرد دریافت می‌کنند به استیضاح نزدیک ترند. 

وی ادامه داد:در واقع بعد از کارت زرد نمایندگان می توانند با جمع آوری 15 امضا آن وزیر را سریع تر استیضاح کنند.

نماینده مردم یزد با اشاره به اینکه البته وزیرانی را هم داریم که با وجود دریافت 4 کارت زرد استیضاح نشده اند ،تصریح کرد: این مسئله بستگی به انگیزه نمایندگان دارد و اگر آنان مصر باشند، داشتن سه کارت زرد انگیزه خوبی برا استیضاح کردن آن وزیر است.

صباغیان بیان کرد: قبلا وزرا به مجلس می آمدند و سوال از آنان پرسیده می شد و رای گیری می شد اما توجه زیادی به سوال و مطالبه نمی شد اما از زمانی که بحث کارت زرد مطرح شده وزرا توجه بیشتری به سوالات نمایندگان ملت دارند.

و در  ادامه قسیم عثمانی نماینده مردم بوکان در گفت‌وگو با خبرنگار مجلس گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان ، با بیان اینکه فلسفه کارت زرد به وزرا در حقیقت تدریجی کردن فرآیند استیضاح است،گفت: یعنی به جای آن که وزیری را به یک باره استیضاح کنیم در ابتدا سوالات را به رای گذاشته و بعد از دریافت سه کارت زرد، هشدار استیضاح  را به وزیر می‌دهیم.

وی ادامه داد: در حقیقت با ارائه کارت زرد به وزرا، به آنها هشدار می‌دهیم مسیری را که طی می‌کنند ممکن است منتهی به استیضاح شود. 

عثمانی تصریح کرد:گاها وزیری از روند استیضاح خبر نداشته و از طریق رسانه ها به این موضوع پی می برد که ما با این کارت زردها به وی هشدار داده‌ایم. 

نماینده مردم بوکان با بیان اینکه عنوان کارت زرد در اواخر مجلس هشتم مطرح شد، گفت: مانند فوتبال که ابتدا با دادن کارت های زرد اخطار می دهند اینجا هم به همین نحو اخطارها برای خروج از دولت داده می شود.

 انتهای پیام/