به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از یاسوج؛ برخی براین نظرند که خرافات مربوط به قشر یا طبقه خاصی نیست، چنان که به نژاد خاصی محدود نمی شود. همه به گونه ای گرفتار خرافات هستند.مردمان جهان را نمی توان به دو گروه خرافاتی و روشنفکر تقسیم کرد،بلکه می توان گفت که آنها به طور کلی بیشتر یا کمتر خرافاتی هستند.نظری به تاریخ گذشته نیز موًید همین نکته است.

در راه مبارزه با خرافات باید روش های صحیح علمی برگزید و متناسب با نوع خرافه و سطح فکر مردم اقدام نمود. همیشه باید در نظر داشت که در کار اصلاح فکر عوام،به همان اندازه که از عقاید باطل او می گیریم باید به جای آن عقاید درست در او ایجاد کنیم تا بی عقیده و بی هدف نماند.

اگر کف دستت می‌خاره حتما پول گیرت میاد، قیچی را به هم نزن دعوا می‌شه، انقدر ته دیگ نخور شب عروسیت بارون می‌یاد،عطسه اومد از خانه نرو بیرون....

 این‌ها تنها بخشی از خرافاتی است که در جامعه امروزی ما در بین برخی مردم رواج دارد و برای گروهی از آدم‌ها اعتقاد به خرافات آنقدر راسخ و قابل اعتماد است که به باور قلبی رسیده‌اند.

متوسل شدن به خرافات 

با یک نگاه اجمالی می‌توان دریافت که خرافات عموما در دل داستان‌های قدیمی نهفته است، اما هنوز افرادی هستند که با توجه به قرار داشتن دوران پیشرفت فزاینده‌ فناوری‌ها، به خرافات روی می‌آورند.

اساسا خرافات زمانی اتفاق می‌افتد که افراد در رویارویی با مشکلات زندگی ، سرگردان شدن و ناامیدی ، به ناچار به خرافات و یا فالگیر‌ها روی می‌آورند که از این طریق بتوانند به یک آرامش درونی و اعتماد به نفس برسند.

رضا دهبانی دبیر شورای فرهنگ عمومی کهگیلویه و بویراحمد حذف خرافات از ساحت فرهنگ را ارج گذاری به فرهنگ عمومی دانست.

وی گفت: فرهنگ مجموعه ای از آموخته ها و اندوخته ها ی بشر در طول حیات اجتماعی اس که باید از خرافات محفوظ بماند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کهگیلویه و بویراحمد ادامه داد: طبیعی است که این آموخته ها و اندوخته ها که تشکیل دهنده سنت ها، باورها، اعتقادات، ارزشها، آداب و رسوم برای بشریت است مجموعه ای باز عناصری است مبتنی بر عقلانیت یا خرافات که زندگی انسان ها سمت و سو می دهد.

وی افزود: ما برای ارج گذاری به فرهنگ مردم بایدبه زدودن خرافات از ساحت فرهنگ، ساختارها و مجموعه هایی را در جامعه تعریف کنیم.

دبیر شورای فرگ عمومی استان با اشاره به ساختار مهم فرهنگ عمومی افزود: به اعتبار شورای فرهنگ عمومی باید سبک زندگی مردم را مبتنی برپیشینه فرهنگی آنها که با عقلانیت سازگار است، سمت و سو دهیم.

دهبانی پور گفت: فرهنگ در عرصه های های مختلف متولیانی دیگری هم دارد که ضرورت دارد در سطح عمومی جامعه با این وظایف توجه شود.

بر اساس تحقیقاتی که برای تهیه مقاله ای برای بررسی مقایسه ای میزان گرایش به خرافات در تحصیل کرده های دانشگاهی و مردم عادی استان کهگیلویه و بویراحمد صورت گرفت این چنین آمده است : در بررسی از 500 نفر شرکت کننده یافته ها نشان می دهد مردم عادی بیشتر از تحصیل کرده های دانشگاهی  به خرافات معتقدند. همچنین، افراد متاهل بیشتر از افراد و افرادی که سن بالاتری دارند بیشتر از افرادی که سن کمتری دارند به خرافات اعتقاد داشتند. زنان در گروه مردم عادی بیشتر از مردان همین گروه به خرافات معتقدند. اما میزان خرافات در زنان و مردان تحصیل کرده دانشگاهی تفاوتی وجود نداشت. نتیجه اینکه، تحصیلات دانشگاهی به کاهش خرافات در افراد منجر می شود.

محمد باقریان کارشناس ارشد علوم قرآنی با اشاره به موضوع خرافات و عوامل شکل‌گیری آن گفت: عوامل مختلفی در شکل گرفتن خرافات تاثیر می‌گذارند که یکی از آن‌ها نیازهای انسان است و در مواردی، نیاز‌ها به صورت سوال و یا گرفتاری خود را نشان می‌دهند و انسان برای پاسخ دادن به آن‌ها به سوی خرافات حرکت می‌کند.

وی ادامه داد: درواقع در چنین مواردی انسان احساس می‌کند که خرافات در رفع نیاز تاثیر بسزایی دارد، زودتر پاسخ می‌دهد و یا همه‌گیر است و چون افرادی پیش از او این کار را انجام داده اند، او هم می‌تواند از این راه نیاز خود را برطرف کند.

این کارشناس ارشد علوم قرآنی تصریح کرد: از سوی دیگر، به دلیل اینکه انسان‌ها علاقمند هستند به سراغ اموری  که حالت پنهانی، غیب گویی و پیش گویی دارد، بروند و این موضوع برایشان جذابیت دارد، به سوی خرافات حرکت می‌کنند چرا که این مورد هم از موارد جالب توجه افراد به شمار می‌رود.

وی در ادامه صحبت‌های خود اظهار کرد: در اصل خرافات برای انسان مانند سراب برای فرد تشنه است که هر چقدر به سمت سراب حرکت می‌کند، چنین ذهنیتی در ذهنش شکل می‌گیرد که اینگونه می‌تواند رفع نیاز کند در حالی که در نهایت متوجه می‌شود نیازش برطرف نشده است.

باقریان توضیح داد: در زمینه خرافات یکسری موارد به صورت حدس و گمان وجود دارد، اما در برخی مواقع دچار چنین ذهنیتی می‌شود که گویا تحقق این امور امکان پذیر است و دلیل اینگونه فکر کردن هم این است که دوستان و یا نزدیکان آن فرد مدام چنین موضوعاتی را تکرار کرده‌اند و همه تلاش خود را به کار گرفته‌اند تا این امور را مستند جلوه دهند.

وی افزود: جذاب جلوه دادن بسیاری از امور خرافی توسط نزدیکان یک شخص می‌تواند در کشش آن فرد به سمت چنین اموری هرچه بیشتر تاثیر بگذارد چرا که در این مرحله خرافات به طور دقیق مانند همان آبی است که انسان آن را از دور و توسط تماشای سراب احساس می‌کند.

باقریان یادآور شد: فردی که می‌خواهد به آرامش دست پیدا و نیاز خود را برطرف کند، مسیر خرافات را به طور کامل  طی می‌کند و در بسیاری از موارد، با وجود اینکه به هیچ نتیجه مطلوبی نرسیده است، اما اینگونه استنباط نادرست می‌کند که حرکتش در این مسیر در روند تحقق خواسته اش بسیار تاثیر داشته است.

وی تصریح کرد: برای برطرف کردن خرافات و تاثیراتی که این موضوع می‌تواند بر جای بگذارد، باید یکسری کارهای فرهنگی  و تجربی صورت بگیرد و افرادی که چنین مسیری را طی کرده‌اند و به نتیجه نرسیده اند، از تجربه‌هایشان بگویند و اینکه این کار خلاف، خراب و سراب است و نمی‌تواند مسیری راهگشا برای فرد محسوب شود.

باقریان ادامه داد: معرفت‌افزایی و آگاهی‌بخشی در مسیر دور کردن افراد از خرافات و آموزه‌های خرافی تاثیر بسزایی دارد. در این روندآگاهی  باید هم به صورت علمی و هم به صورت تجربی صورت بپذیرد.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهار کرد: آگاهی‌بخشی همچنین می‌تواند به صورت عینی هم صورت بگیرد به این معنا که زندگی افرادی که چنین مسیرهایی را طی کرده‌اند و به نتیجه نرسیده‌اند، برای دیگر افراد نمایش داده شود، تاثیر بسیار زیادی در از بین رفتن خرافات دارد و افراد درگیر در این مسیر متوجه پوچ بودن و بیهوده بودن مسیری که پیش رویشان قرار داشت، می‌شوند.

این کارشناس ارشد علوم قرآنی تصریح کرد: خرافات مسئله‌ای همگانی است به این معنا که چنین اموری در هر عصر و نسلی وجود دارد و با وجود اینکه در بسیاری از زمینه‌ها پیشرفت صورت می‌گیرد، اما زمانی که به طور ناخودآگاه با ضمیر و درون فرد رو به رو شویم، متوجه می‌شویم چنین اموری با ذات آن‌ها عجین شده است.

باقریان در ادامه صحبت‌های خود همچنین گفت: پاسخگویی به نیاز‌ها کاری درست است، اما زمانی که انسان به سوی سراب حرکت کند، به نتیجه‌ای دست پیدا نمی‌کند و در این روند ممکن است هرچه بیشتر از خدا دور بشود و در این زمینه لازم است راه هر چه بیشتر روشن بشود و معرفت افزایی صورت بگیرد.

وی یادآور شد: مسئولان امور فرهنگی و افراد حاضر درشورای عالی انقلاب  وظیفه بسیار مهمی در مسیرآگاهی بخشی به افراد در زمینه خرافات بر عهده دارند و در این روند باید از مصداق‌های عینی برای افراد براساس سطوح مختلف فکری در نظر بگیرند.

این کارشناس ارشد علوم قرآنی خاطرنشان کرد: در مسیر افزایش شناخت افراد همچنین دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه، روحانیت و مراکز فرهنگی جامعه وظایف مهمی بر عهده دارند و می‌توانند از راه پژوهش ها، پایان نامه‌ها و سخنرانی‌های مرتبط با این موضوع، اقدامات مهم و تاثیرگذاری در این زمینه انجام بدهند البته باید توجه داشته باشیم  که تمامی فعالیت هایی که در راستای آگاهی‌بخشی در زمینه خرافات صورت می‌گیرد باید با ظرافت همراه باشد تا بتواند تاثیر لازم را بر جای بگذارد.

بزرگتر ها، جلوتر از کوچکترها در قبول خرافات!

 گاهی اوقات والدین برای ترساندن کودکانشان از برخی کلمات مثل : اگر شیطونی کنی آقای پلیس شما را زندانی می کند و ... استفاده می کنند، اما در خیلی مواقع بزرگترها مهم دست کمی از کودکان ندارند و خرافاتی از قبیل اینکه اگر شخصی زیاد ته دیگ بخورد شب عروسی‌اش باران می‌بارد و یا اینکه اگر کف دست راست آنها خارش داشت به پول می‌رسند را باور می‌کنند.

دلیل رایج شدن خرافات

شهباز مظفری ، دکترای روانشناسی ، مدرس دانشگاه و رئیس شورای نظام روانشناسی و مشاوره استان کهگیلویه و بویراحمد در گفت و گو با خبرنگار ما گفت: از جمله كسانی كه بسیار درباره خرافات سخن گفته اند روان شناسان هستند، برخی از آنها براین نظرند كه منشأ خرافات اشتباهات است، و برخی دیگر ناهشیار یا ناخودآگاه بودن را منشأ خرافات می پندارند، و برخی دیگر پاسخ های شرطی را خاستگاه آن می دانند. اما تحلیل های جامعه شناختی نیز جایگاه خاص خود را داردو برخی خرافات را پدیده های اجتماعی می دانند.

و ی با بیان اینکه  نرسیدن به تصمیم قاطع از راه های معمولی، در زمان های حساس، یا در امور مهم یا نسبتاً مهم نیز زمینه رسیدن به خرافات است افزود: البته شكی نیست كه شیوه تفكر نیز می تواند خاستگاه مهمی برای پدیدآیی خرافات باشد.

مظفری  یكی از عوامل پدید آمدن خرافات را نداشتن درك درستی ازعلیت دانست و بیان کرد: خرافات در روان افراد جوانه می زند، و سپس در جامعه  گسترش می یابد و به صورت عناصری از فرهنگ، رفتار اجتماعی را شكل می دهند و روان و تفكر انسان با آنها درگیر می شود.

 رئیس شورای نظام روانشناسی و مشاوره استان کهگیلویه و بویراحمد گفت:  به نظر می رسد انسان هر وقت ناکام و مستاصل می شود، یعنی زمان هایی که هدف دارد اما ابزار رسیدن به هدفش را مهیا نمی بیند به کارهایی از این دست گرایش پیدا می کند.

عوامل پیدایش، پذیرش و گسترش خرافات

این دکترای روانشناسی افزود: در پیدایش، پذیرش و گسترش خرافات، عوامل مختلفی مانند جهل و نادانی، تقلیدهای کورکورانه و بی‌پایه و اساس، جایگزین نمودن احساسات به‌جای تعقل نقش داشته اند. ریشه‌ بسیاری از خرافات(در گذشته و حال) به ویژه در میان مردم ایران را باید در این عوامل جست‌وجو کرد.

مظفری عنوان کرد: باید در نظر داشت که درمان درد جهالت و نادانی به سادگی امکان‌پذیر نیست چراکه گاه پیامبران و مصلحان بزرگ را نیز عاجز و درمانده کرده و از پا در آورده است.

این مشاور خانواده افزود: به طور خلاصه شیوه غلط تفکر و تحلیل عامیانه پدیده ها و علت تراشی ها به جای علت یابی درباره پدیده های طبیعی و فوق طبیعی، سبب اعتقاد به اموری می شود كه برتمام گستره باورها و برنامه های زندگی برخی انسان ها سایه می افكند، و آنها را مبتلا به خرافات می کند.

خرافات در فرهنگ ها و اقوام

مظفری با اشاره به اینکه  بعضی از معتقدات و آداب و رسوم همگانی مانند اعتقاد به نظر زدن یا اثر طلسم ها در بیشتر دوره های تاریخی و در اکثر نقاط جهان وجود داشته و دارد افزود: بنابراین وجود خرافه و اعتقاد به آن، منحصر به جامعه ما نیست. در همه کشورها و در همه آیین ها و دین ها، خرافه، با شدّت و ضعف آن وجود دارد؛ حتی در بعضی کشورهای توسعه یافته مانند انگلستان و یونان نیز رایج است. امّا آن چه مسلّم است، هر چه بهره انسان ها از دانش و بینش کمتر باشد، به همان نسبت، از واقعیت ها دور می شوند و دل در گرو امور غیر واقعی و خرافات می نهند.

خرافات در استان کهگیلویه و بویراحمد

چند روز پیش بود که سوار تاکسی شخصی که سه مسافر خانم داشت شدم. به محض پیاده شدن خانم ها و ادامه مسیر راننده شروع به صحبت کرد و گفت: هر گونه طلسمی که بخواهید من انجام میدهم از مهره مهر گرفته تا روده گرگ  که باعث می شود مهر و محبت بین زن و شوهر زیاد شود.

وی  ادامه داد : تاکنون زن و شوهر های زیادی رااز طلاق و جدایی منصرف کرده و هرگونه اختلاف خانوادگی را با طلسم می تواند حل کند.

برای من خیلی جالب بود که با اعتماد به نفس بالا داشت کار خود را تبلیغ می کرد و همین باعث شد سر صحبت را با وی باز کنم .

 ابتدا که به او گفتم خبرنگار هستم و میخواهم یک گزارش در مورد خرافات آماده کنم ،ترسید اما بعد توانست به من اعتماد کند.

از وی پرسیدم مردم چقدر به کار شما اعتقاد دارند و از چه قشری بیشتر مشتری دارید؟ گفت:کسانی که اعتقاد به طلسم دارند مداوم مشتری من هستند  و من هم توانسه ام آنها را راضی نگهدارم.مشتری های من  بیشتر ازافراد قدیمی هستند که سطح سواد پایینی دارند اما افراد جوان و امروزی کمتر توانسته اند به ما اعتماد کنند.

این راننده تاکسی به تیکه مویی که به آیینه جلوی ماشینش نصب بود اشاره کردو گفت: اغلب مسافران که می فهمند این موی گرگ است و من می توانم دعا و طلسم انجام دهم اسرار دارند که حتی شده یک تار موی آن را از من بگیرند.

 وقتی از او پرسیدم به نظر شما اینها خرافات نیست گفت: نه اگر شما اعتقاد داشته باشید هر طلسم و جادویی می تواند اثر مثبت داشته باشد.سپس با خنده گفت اتفاقا برخی مواقع هم طلسم ما بر عکس جواب می دهد.

اسم طالع بین و دعانویس را بارها شنیده ایم وقتی در خانواده ای اتفاقی رخ می دهد می گویند بروید دعا کنید وقتی چیزی دزدیده شده است می گویند برو طالع بینی کن و خرافاتی از این دست در بین خانواده های استان کهگیلویه وبویراحمد بسیار زیاد است .

در خیابان های شهر یاسوج  با افرادی  بر خورد می کنیم که  دفتر و دستک ندارند تنها یک کتاب، دفتر و خودکار در دست  و بر روی زمین نشسته اند و گاهی هم بر روی یک صندلی ساده بدون دسته کسب در آمد می کنند و طالع افراد به خصوص زنان را که مخاطب خاص آنها هستند را بر می چینند.

این دعا نویس ها اعتقاد دارند کار ما با کسانی که فال قهوه می گیرند و کف بینی می کنند، متفاوت است؛ زیرا ما برای حل مشکلات مردم از منابع کهن و دعاهای منسوب به بزرگان دینی استفاده می کنیم و پایه این کار نیز تذکره ها است.

فعالیت این افراد در حالی است که بر پایه قانون مجازات فعلی کشور برای برخورد با رمال و جن گیر  مجازاتی برابر با کلاهبرداری در نظر گرفته شده است و پلیس و دستگاه قضا بر اساس آن با این افراد که از ایمان، اعتقاد ضعیف و درماندگی افراد سوء استفاده می کنند، برخورد می کند؛ اما در این زمینه برخی کارشناسان حقوقی بر این باورند که عزم جدی برای برخورد با دعانویس ها وجود ندارد.

اعتقاد به دعا نویسی در استان کهگیلویه وبویراحمد و در شهر یاسوج بسیار زیاد است و به گونه ای که بازار برخی از دعانویس ها سکه شده است برای چند خط نوشتن روی کاغذ و دعا کردن مبالغ مختلفی را دریافت می کنند. مبالغی که گاهی انسان را متعجب می کند گاهی نیز اتفاق افتاده است که برای حل یک مشکل خاص درخواست مبالغ میلیونی کرده اند.

این یعنی تیغ زدن افرادی که آگاهی لازم را ندارند و به جای اینکه برای حل مشکلشان به مراکز مربوطه مراجعه کنند به سراغ این افراد می روند وقتی هم دعا را باز کنیم و نگاهی به آن بیندازیم جملات آن اصلا قابل خواندن نیست.

رئیس شورای نظام روانشناسی و مشاوره استان کهگیلویه و بویراحمد گفت: در استان ما خرافه پرستی بازار گرمی زیادی  دارد و کج فهمی ها در مورد دین و مذهب به این خرافه پرستی ها دامن زده است.

مظفری به چند نمونه از خرافات در استان کهگیلویه وبویرحمد اشاره کرد و افزود: باور به اینکه در نگاه بعضی اشخاص، نیرویی اهریمنی نهفته است که دانسته و ندانسته موجب بدبختی دیگران می شود. به اصطلاح، چشم بعضی شور است و وقتی نگاهشان به کسی بیفتد برای او رنج به بار می آورد به خصوص که در نگاه او حسرت و کینه نیز موج بزند.

این مدرس دانشگاه بیان کرد:  البته به این مسئله هم باید اشاره کرد که تعداد معدودی از نظرات اشاره کرده اند که مثلا در بعضی از چشم ها، نیروی مغناطیسی خاصی نهفته شده، که توانایی تأثیرگذاری بر پیرامون را دارند. اما هنوز چنین چیزی به اثبات نرسیده است. خلاصه اینکه به باور بسیاری از مردم اسپند دود کردن، برای رفع چشم زخم مفید است.

این دکترای روانشناسی و مشاور خانواده افزود: اگر کف دست راستمان بخارد پولی نصیبمان می شود و اگر کف دست چپمان بخارد پولی از دست می دهیم ، بلند شدن از رختخواب از سمت چپ یا به پشت باعث بد خلقی در آنروز می شود. در این رابطه حتی ضرب المثلی وجود دارد که می گوید مگر از دنده چپ بلند شده ای ، دیدن یک آدم بدبخت و مفلوک در اول صبح موجب خراب شدن روزت خواهد شد، یا حتی اعتقاد به اینکه دیدن گربه سیاه در صبح بد یمن است ، زیاد خندیدن باعث گریه و ناراحتی می شود، یا هر خنده ای گریه ای در پی خواهد داشت ، دیدن جغد یا کلاغ سیاه باعث غم و اندوه می شود ، اگر شخصی خوابی ببیند که دندانش افتاده است یکی از اقوامش خواهد مرد، اگر قندی از دستت افتاد درون فنجان نشانه ای از آمدن یک غریبه است ، اگر در روز اول سال نو لباس جدید به تن نداشته باشد تا آخر سال پول کمی به دست می آورد ،اگر حرکتی ناخواسته در ناحیه عضله صورت یا گردنمان احساس کردیم قطع یقین میهمانی در راه است ، همچنین انواع و اقسام خرافات در مورد قدرت امام زاده ها بسیار رایج است. مثلا اگر در حوزه فلان امامزاده مرتکب خلافی شدی امامزاده مثل آوار بر سرت خراب خواهد شد ، روز شنبه نباید عزاداری کرد یا به قبرستان رفت زیرا بازگشت دارد و یا ممکن است عزایی دو باره پیش بیاید ،وقتی زنی زایمان کند تا یک هفته خاکستر خانه را بیرون نمی‌برند تا ناف بچه زودتر بیفتد از جمله خرافاتی است که در بین مردم استان کهگیلویه وبویراحمد رواج دارد.

 مظفری تصریح کرد: یکی از باورهای  خرافی اعتقاد به شانس و بخت است که نه تنها هیچگونه واقعیت خارجی ندارد، بلکه باعث رکود و ضعف بیشتر انسان شده و دستاویزی برای افراد سست عنصر، بی تدبیر و مانند آن ها می شود تا خود را تبرئه نموده و همه چیز را به گردن شانس و بخت بدشان بیندازند.

وی به آسیب های اجتماعی خرافات اشاره می کند و می گوید: افزایش اختلافات خانوادگی و آسیب دیدن روابط اجتماعی افراد در جامعه از پیامدهای افزایش گرایش به باورهای خرافی است که افراد را درگیر می کند.

این روانشناس به راه حل های مبارزه با خرافات اشاره کرد و گفت: خرافات، به دلیل جهل نسبت به ناشناخته‌ها و نادیده‌ها ایجاد شده است. وقتی انسان خودش را در برابر توضیح یک مسئله ناتوان می‌بیند و نمی‌تواند برای آن دلیلی پیدا کند، دچار خرافات می‌شود.

مظفری اظهار کرد: اگر بپذیریم که خرافات عامل کاهش دهنده اصطراب است بنابراین روشن می شود که چرا بسیاری از مردم که مداوم در معرض ترس و اضطراب قرار دارند از بقیه مردم خرافی ترند و نیز طبق تحقیقات انجام شده افراد متعصب خرافی ترند، طبقات اجتماعی هرچه پایین تر باشد شخص خرافی تر است اما هرچه تحصیلات عالی تر باشد خرافات کمتر است و نیز هرچه هوش بیشتر باشد فرد کمتر خرافی می شود.

این مشاور خانواده عنوان کرد: با توجه به اینکه عامل اساسی گسترش خرافات، جهل و نادانی افراد است، بنابراین بهترین روش برخورد با خرافات و گسترش آن، گسترش علم و دانش افراد است. در برخورد با خرافات بایستی فرهنگ کتاب‌خوانی و مطالعه را در بین افراد جامعه گسترش داد.

وی گفت: باید دامنه فعالیت افراد کم‌سواد یا بی‌سواد را تنگ و تنگ‌تر کرده و اجازه ندهیم افکار و اندیشه‌های آن‌ها در قالب جهل مردم فرصت بروز و پذیرش پیدا نماید. باید در اولین فرصت افکار خرافه‌گونه را پاسخ روشن‌گرانه داد تا گسترش نیابد.

مبارزه با خرافه پرستی شرایطی دارد که بدون رعایت آن شرایط نه تنها ممکن است نتیجه ای حاصل نگردد بلکه نتیجه عکس دهدو فرد به افکار خرافی خود بیشتر تعصب ورزد،لذا بدون تامّل و انتخاب شیوه مناسب نباید به جنگ اخبار و احادیث ساختگی یا قدمگاه ها و زیارتگاهای مجعول بی اصل  یا دعا نویس  های دروغی و دهها خرافۀ دیگر قیام کرد.بلکه نخست باید اشخاص بصیر و خبره،خرافه را از غیر خرافه تشخیص دهندو به زعم و تصّور صرف کار نکنند. 

دوّم آنکه باید نوع خرافه و درجۀ علاقۀ عامّه را بدان بشناسندو اگر  خرافات مورد توجّه و اعتقاد مردم است مانند خرافاتی که رنگ دینی دارند باید در اصلاح آن راه حزم و احتیاط پیش گیرند و شیوه های حکیمانه تری مانند گام به گام و تدریجی ،القاء غیر مستقیم و مقایسه ای را انتخاب نمایند.

گزارش از مرضیه سادات غلامی

انتهای پیام/س