به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان؛  سیلک محل میدان‌گاه باستانی واقع در منطقه فین کاشان کهن‌ترین تمدن مردم دشت‌نشین، با پیشینه‌ای حدود هفت هزار سال و کشف آثار زندگی آنها است که رومن گیرشمن تاریخ این تمدن را به حدود ۱۰۰۰۰ سال قبل تخمین زده است.

نخستین بار هیاتی فرانسوی به سرپرستی رومن گریشمن در حدود سال های 1312 هجری شمسی در سیلک به کاوش و حفاری پرداختند و با به دست آمدن آثار و اشیاءسفالی و فلزی از دل تپه ها به نتایج شگفت انگیزی دست یافتند که اهمیت این منطقه را در سیر تمدن بشری به جهانیان آشکارکرد.

تپه سیلک در حقیقت زیگورات یا نیایشگاه مردمان باستانی ساخته شده‌ از گل رس و سفال است که تا سال ۱۳۱۰ خورشیدی شناسایی نشده بود و بعد از انتقال شماری از آثار آن به موزه لوور فرانسه و شناخت کارشناسان این موزه بر دیرینگی آثار رومن گیرشمن به ایران فرستاده شد و با همکاری آندره گودار فرانسوی مدیر موزه ملی ایران توانست کاوش در این میدانگاه انجام دهد.

هیئت باستان‌شناسی به سرپرستی رومن گیرشمن سه فصل کاوش در سال‌های ۱۹۳۳، ۱۹۳۴ و ۱۹۳۷ میلادی روی هر دو تپه سیلک و دو گورستان نزدیک به آن انجام دادند که رومن گیرشمن تاریخ این تمدن را حدود ۱۰۰۰۰ سال تخمین زده است.

بعد از پایان یافتن فعالیت‌های گیرشمن و چاپ گزارش‌‌های او، تا سال ۱۳۸۰ توجهی به سیلک نشد، به‌ طوری که بسیاری از اراضی این محوطه به زمین کشاورزی تبدیل شد.

سرانجام دکتر صادق ملک شهمیرزادی، باستان‌شناس بزرگ و کوشای کشورمان، برای بررسی و ادامه‌ کاوش‌ها به سیلک رفت و با انجام پنج فصل کاوش که تا سال ۱۳۸۵ طول کشید، توانست نتایج کارهای خود را در چند جلد آماده‌ و چاپ کند.

محوطه باستانی سیلک به شماره 38 در تاریخ 26 شهریور ماه 1310 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.

 نخستین تمدن بشری که با حفاری‌های غاراتگران اموال فرهنگی در سیلک هویدا شد

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان، در گفتگو با خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان گفت:تپه‎های سیلک از محوطه‌های مشهور جهانی در کاشان و از محوطه‌های شناخته‌شده در ادبیات باستان‌شناسی جهان در دوره نوسنگی و روستانشینی در فلات مرکزی ایران و محدوده ایران فرهنگی دارای ارزش و اهمیت خاص خودش است.

محسن جاوری، معرفی سیلک را با اشیایی که از طریق حفاری‌های اولیه توسط قاچاقچیان(غاراتگران اموال فرهنگی) در آن 80 سال پیش انجام شد تاکیدکرد و افزود: وقتی این غاراتگران اموال فرهنگی بخشی از اشیا را از این مکان خارج می‌کنند تا برای موزه‌های دنیا از جمله لوور در اختیار بازارهای بورس برای فروش قرار ‌دهند فرانسوی‌ها به گریشمن که در چغازنبیل خوزستان بوده‌است به جهت اهمیت مطلب ماموریت بازدید از سیلک را می‌دهند.

وی با اشاره به اینکه گریشمن پس از بازدید تصمیم به انجام کاوش در این منطقه می‌گیرد تصریح‌کرد: گریشمن پس از چند فصل کاوش داده‌های خود را منتشر می‌کند اما نکته مهم اینست که این کاوش‌ها در زمان خودش با توجه به امکانات و وضعیت باستان‌شناسی آن زمان بسیار بسیار عالی و با دقت فوق‌العاده انجام می‌شود.

به‌گفته‌وی، این کاوش گریشمن هنوز هم به‌عنوان یک کار طراز اول بین کارهای باستان‌شناسی که در ایران انجام شده قابل اهمیت است.

 وضعیت سیلک و تصرفات آن بعد از انقلاب تاکنون 

سرپرست پایگاه میراث فرهنگی محوطه باستانی سیلک کاشان، با اشاره به وضعیت سیلک بعد از انقلاب و تصرف زمین‌های محدوده آن که طبق سند رسمی دولتی به اسم اداره باستان‌شناسی بوده‌است گفت:متاسفانه عده‌ای از مردم به بهانه کشت و کار در محدوده این زمین‌ها تصرفاتی می‌کنند و بدلیل وقفه یکی دو ساله بعد از انقلاب پیگیری لازم در این زمینه برای حراست محدوده آن انجام نمی‌شود.

جاوری اظهارداشت: بخش‌هایی از سیلک در این فاصله در تصرف یک عده قرارمی‌گیرد و متاسفانه از 30 سال قبل در این محدوده که اصلا کاربری آن از ابتدا فضای سبز و اراضی مزروعی بوده‌است ساخت و ساز آغاز می‌شود در حالیکه هرگونه تغییر کاربری در آن ممنوع (البته در آن زمان هنور حریم و حتی عرصه مشخص نشده‌بود) بوده‌است.

وی با تاکید بر اینکه حتی بعد از مشخص شدن حریم و عرصه سیلک همچنان ساخت و سازها ادامه پیدامی‌کند گفت: مبارزه با تداوم ساخت‌سازها درگیری مکرر حقوقی و وقت و انرژی زیادی از میراث را می‌گیرد.

به‌گفته‌وی، حتی بخشی‌هایی از زمین‌های سیلک به صورت عمده‌ای در حریم یک با وجودی که حریم مصوب آن در سال 1387 ابلاغ شد تفکیک و حتی پروانه ساخت به سازندگان آن در این حریم داده می‌شود.

 رییس هیات علمی باستان شناسی دانشگاه کاشان، افزود: خوشبختانه با پیگیری شهرداری اسبق کاشان که جای تقدیر دارد این زمین‌ها فریز(یعنی خشک شدن زمین و جلوگیری از انجام هرگونه فعالیت متصرفان) شد و تمامی پروانه‌های ابلاغی باطل شد.

جاوری گفت: اگر شهرداری این کار را نمی‌کرد تداوم ساخت‌ها و سازها لطمه بزرگی از لحاظ اشغال سطح مقطع و دید منظر به بدنه محدوده سیلک می‌زد چون در صورت تداوم تصرفات دید سیلک از محدوده بلوار بعثت به طور کامل از بین می‌رفت.

 فعالیت‌های تعیین عرصه و حریم محوطه تا سال 1387 علمی و پژوهی بود

وی، با تاکید بر اینکه متاسفانه تعیین عرصه و حریم محوطه سیلک قبلا بر اساس کار باستان‌شناسی و گمانه‌زنی انجام‌نشده‌بود گفت:هر چند چندین فصل کاوش از سال 1380 تا 1387 در این محوطه انجام‌شده‌بود اما عمده این فعالیت‌ها مصروف امور علمی و پژوهی باستان‌شناسی شده‌بود و در زمینه روشن‌کردن محدوده عرصه و حرایم سیلک اقدامی صوت نگرفته بود.

به‌گفته‌وی،حریم مصوب قبلی هم خطوط آن ترسیمی غیرکارشناسی و بر مبنای وضعیت فیزیکی و نقشه محدوده شهری مشخص شده‌بود.

 رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کاشان،اظهارداشت: بر همین اساس با تشکیل یک هیات باستان‌شناسی در سال 1394 به صورت هدفمند و درراستای مشخص کردن وضعیت عرصه بر طبق گمانه‌زنی باستان‌شناسی با حفر 11 گمانه و حفاری تا خاک بکر محدوده عرصه سیلک مشخص شد.

جاوری، افزود:پس از این گمانه‌زنی‌ها به منظور حراست و صیانت از این محدوده، حرائم حفاظتی با درجه اهمیت‌های یک، دو و سه و ضوابط حاکم بر آن اعم از جلوگیری از فعالیت ساخت و ساز در حریم یک و ضوابط ارتفاعی به منظور رعایت حریم منظری محدوده سیلک در حریم های دو و سه معین شد.

وی، یادآورشد: در حال پیگیری جهت انجام بازنگری در وضعیت محدوده عرصه ،حرائم سیلک و امور اداری مربوطه هستیم تا بر اساس آن بتوانیم علاوه بر رسیدگی به وضعیت نابسامان فعلی از محدوده سیلک با همکاری سایر دستگاه‌های مرتبط بویژه شهرداری نیز هر چه بیشتر حفاظت و این میراث گرانبها را به نسل‌های بعد منتقل کنیم.

 تداخل‌های انسانی عامل تهدید برای سیلک 

جاوری، نکته مهم را تداخل‌های انسانی در سیلک دانست و گفت: نکته مهم اینجاست که این محوطه تاریخی چندین هزار سال است وجود دارد اما این تداخل انسانی است که این محوطه تاریخی را تهدید می‌کند و کیان آن را به خطر انداخته ‌است و باعث بوجود آمدن لطمه‌های غیرقابل جبران می‌شود.

وی، افزود: با توجه به اهمیت این محوطه یکی از اولویت‌های میراث فرهنگی استفاده بهینه از این محوطه درراستای ایجاد یک سایت موزه در آن است تا با یک کاربری فرهنگی علمی محوطه سیلک با کیفیتی درخور و شایسته در محدوده خود به جهانیان عرضه شود.

به‌گفته‌ وی، در این خصوص ظرف چند سال گذشته اقدامات مهمی به منظور طراحی سایت موزه به انجام رسیده‌است که طرح‌های اولیه آن در معاونت سازمان میراث فرهنگی کشور در دست بررسی است و ما امیدوارهستیم هر چه سریعتر با این حرکت به سوی اجرایی شدن شاهد تشکیل سایت موزه از محل اعتبارات محلی و ملی شویم.

گزارش از حرمت سادات متولی 

انتهای پیام/س