به گزارش خبرنگار حوزه افغانستان باشگاه خبرنگاران جوان،  برپایی مراسم عزاداری ماه محرم در افغانستان سابقه بسیار دارد، اما در نحوه برگزاری این مراسم در سال‌های اخیر تغییرات زیادی به وجود آمده است. در گذشته‌های نه چندان دور این مراسم بیشتر در حسینیه‌ها برگزار می‌شد و مردم با تجمع در حسینیه‌ها و تکایا پای منبر روحانیون می‌نشستند، سینه می‌زدند و با گوش دادن به روضه مصیبت‌های امام حسین (ع) می‌گریستند. به این ترتیب برگزاری مراسم ماه محرم بخصوص دهه اول آن صرفاً به حسینیه‌ها محدود بود و این مراسم عزاداری ١٣ روزه با سادگی بسیار برگزار می‌شد. ولی امروزه آیین‌های سوگواری حضرت اباعبدالله الحسین(ع) در ماه محرم با حضور انبوه عزاداران حسینی در شهرهای مختلف افغانستان برگزار می شود و شیعیان عزادار این کشور بخصوص در روزهای تاسوعا و عاشورا با شرکت در دستجات گوناگون عزاداری، درس های قیام سالار شهیدان را در صحرای کربلا را مرور می کنند.

مراسم عزاداری از اول محرم آغاز می شود، خیابان ها، کوچه ها و دیوارهای اماکن عمومی با پارچه های سیاه، سبز و سرخ با شعارهای«یا حسین»، «یا ابا عبدالله»، «یا ثارالله»، «یا عباس» و نیز احادیثی از پیامبراکرم (ص) درمورد شخصیت والای امام حسین (ع) پوشیده می شوند. علاوه برآن، عاشقان اهل بیت، پرچم های سیاه و سبز با شعارهای حسینی بر دیوارهای منازل، خودروها و موتورسیکلت های خود نصب می کنند.

در دهه اول محرم مناطق مختلف افغانستان به ویژه کابل، مزارشریف، بامیان، پروان، میدان وردگ، بغلان، بلخ، هرات، دایکندی و برخی مناطق پشتون نشین که شیعیان افغانستان در آنها زندگی می کنند، چهره دیگری به خود می گیرد. تقریباً همه جا ذکر مصیبت اهل بیت علیهم السلام و وقایع عاشورا به گوش می رسد. جوانان و عاشقان امام حسین (ع) در این شب ها با تجمع در حسینیه ها که اصطلاحاً مردم این کشور به آن «تکیه خانه» می گویند به نوحه سرایی، سینه زنی و زنجیر زنی می پردازند. همچنین علمای دینی از روز پنجم ماه محرم در حسینیه ها به تشریح اهداف قیام کربلا علیه دستگاه فاسد یزید و این که قیام امام حسین (ع) و۷۲ تن از یارانش برای اصلاح امت مسلمان و بیداری مردم و هدایت آنان به دین حضرت رسول (ص) جد بزرگوار امام صورت گرفته است، می پردازند.رسانه های مختلف نیز درماه محرم، تغییراتی کلی را در برنامه های خود ایجاد می کنند، به طوری که رادیو و تلویزیون با حذف موسیقی بیشتر به تلاوت قرآن، مداحی و پخش گزارش از حسینیه ها و مساجد معروف کشور می پردازد.

دهم محرم‌الحرام یا روز عاشورای حسینی در سراسر افغانستان از سوی دولت این کشور تعطیل رسمی است و شیعه و سنی در کنار یکدیگر این روز را به عنوان نقطه عطف جهان اسلام در همدلی و نزدیکی قلب‌های یکدیگر به عزاداری و مرثیه سرایی می‌پردازند. مناسب است بدانید مقامات بلند پایه کشوری، اعضای کابینه، مقام های ارشد دولت دراستان ها و شهرستان ها نیز در روز عاشورای حسینی با حضور در مساجد و حسینیه ها، در آیین عزاداری سومین امام شیعیان جهان شرکت می کنند. مردم اهل سنت هرات نیز در ایام محرم به گونه‌های مختلف یاد و نام امام حسین(ع) را گرامی می‌دارند، و در روز عاشورا به تلاوت قرآن و اطعام نیازمندان می‌پردازند. در سال‌های گذشته در این روز دسته‌های عزادار در خیابان‌های اصلی شهر اقدام به قمه زنی می‌کردند که در سال های اخیر با توصیه و تشویق علما و مسئولین دولتی این کار جایش را به اهدا خون عزاداران حسینی به بانک‌های خون داده است. حضور عزاداران در دسته های زنجیر زنی و سینه زنی در ایام تاسوعا و عاشورا چشمگیر است. 

دسته‌های سینه زنی هر حسینیه و مسجدی مشخص است و نام و عنوان بخصوصی دارد. سردسته مشخص است و از خود نایب و معاونی دارد و تمامی کسانی که سینه می‌زنند، لباس یک رنگ سیاه می‌پوشند و پارچه‌ای را نیز به سر می‌بندند که معمولا سبز رنگ است و مزین به شعار یا نام امام حسین (ع) و اهلبیت است.اما در نحوه آرایش لباس‌ها دسته های سینه زنی از هم تفکیک می‌شوند، یک دسته کمربندهای سبز دارند، دسته دیگر کمربند سیاه دارند و یک دسته اصلاً کمربند ندارد. لباس عده‌اى بلند است و عده‌ای دیگر کوتاه، به هرحال هر دسته نشانه‌ای دارد بخصوص و منحصر به فرد که دسته‌های دیگر آن را می‌شناسند و رعایت می‌کنند.

یکی از مرسوم‌ترین رسم‌های ماه محرم و صفر، پخش کردن غذای نذری است. «دیگچه» جزو معروف‌ترین نذری‌های افغانستان است. پختن و پخش دیگچه بیشتر در سومین و آخرین چهارشنبه ماه صفر در افغانستان مرسوم است. افغان‌ها اعتقاد دارند که اگر دیگچه را در ظرف‌های بزرگ مسی بپزند، قطعاً عطر و طعم بهتر و مطلوب‌تری خواهد داشت. این غذای نذری ترکیبی از برنج، آب، شیر، روغن جامد، گلاب، عرق هِل، خلال بادام، خلال پسته و نمک است و طرفداران زیادی در میان تمام افغان‌ها دارد.افغان ها این نذری را به نیت فراوان شدن رزق و روزی، سلامت و فرزنددار شدن تهیه می‌کنند و اعتقاد دارند که حضرت فاطمه(س) چنین غذایی را زیاد می‌پخته است.

 
اما مراسم عزاداری در هر یک از مناطق افغانستان به شیوه‌های متفاوتی اجرا می‌شود، اکثر مراسم‌ها معمولا به‌طور مشترک بین زنان و مردان برگزار مى‌شود، یعنى منبر هم قسمت زنانه دارد و هم قسمت مردانه، لیکن مکان زن‌ها و مردها با پرده یا پنجره‌هاى مشبک از همدیگر جدا مى‌شود. در مناطق مرکزی افغانستان که عمده مردم آن از قوم هزاره و اکثریت آنان نیز شیعه هستند مراسم و آیین‌های عزاداری امام حسین (ع) با شکوه خاصی برگزار می‌شود.

مراسم عزاداری امام حسین(ع) در دهات و روستاهای ولایت غزنی، در دهه اول محرم بسیار با شکوه برگزار می‌شود و کسانی که بز و گوسفند دارند، از ابتدای سال شمسی، بره یا بزغاله‌ای نذر امام حسین(ع) می‌کنند، آن بزغاله یا بره از قداست خاصی برخوردار است. تا زمان دهه محرم از آن خوب نگهداری می‌کنند و بعد در ماه محرم آن را ذبح کرده و عمدتاً آبگوشت تهیه می‌کنند و ذاکرین و اهل محل را اطعام می‌نمایند.

 عزاداری در مناطق مختلف افغانستان

کابل

در شهر کابل قبل از فرا رسیدن ماه محرم بسیاری از حسینیه‌ها و مساجد برای برگزاری عزاداری در ماه محرم و صفر آماده می‌شوند. در دهه‌های گذشته عموم مردم در فضای حسینیه‌ها و مساجد به عزاداری می‌پرداختند و منقبت خوانی از شیوه‌های مرسوم و رایج در میان مردم کابل بود که قبل از سخنران اصلی مناقب خوان‌ها به ذکر فضائل اهل بیت و سرور و سالار شهیدان می‌پرداختند و مرکز عزاداری شیعیان کابل منطقه «چنداول» بود که در حال حاضر نیز همچنان همان سنت‌ها و آیین‌ها برگزار می‌شود. گفتنی است؛ شب علم کشی که در شب هفتم محرم برگزار می‌شود از دیگر آیین‌های خاص مردم کابل است. این شب متعلق به حضرت ابوالفضل العباس است و وقتی که مراسم عزاداری اوج می‌گیرد علم مبارک را وارد حسینیه می‌کنند و عزاداران به نوحه خوانی و سینه زنی در ماتم قمر بنی هاشم می‌پردازند. شب گهواره کشی نیز از دیگر مراسم خاص مردم کابل است که این شب به علی اصغر اختصاص دارد و در وقت خواندن روضه تعدادی از عزاداران گهواره علی اصغر را وارد حسینیه می‌کنند و مراسم ادامه پیدا می‌کند.

هرات

در شهر هرات که به مرز ایران نزدیک است مراسم عزاداری با مردم مشهد بسیار نزدیک است و مراسم عزاداری از روز اول محرم در مساجد و حسینه‌ها یا در منازل شخصی برپا می‌شود. حضور زنان در مجالس عزاداری در هرات بیشتر از مردان است و مانند شهرهای ایران در ایام محرم و صفر در اغلب خانه‌ها روضه زنانه برگزار می‌شود و این سنت در مهاجرت هم همچنان ادامه دارد و اغلب زنان هراتی روضه زنانه برگزار می‌کنند.از سنت‌های قدیمی هرات که تاکنون پا بر جا مانده است و بیشتر در تکایای قدیمی جریان دارد، دعوت از هئیت‌های سینه زنی دیگر مساجد و حسینیه‌ها است که این هیئت‌ها به صورت دسته‌های سینه زنی وارد حسینیه‌های می‌شوند که از آنان قبلا دعوت شده است. در سال‌های اخیر از روز هشتم محرم ایستگاه‌های صلواتی در برخی از مناطق شیعه نشین هرات به شیوه ایران رایج شده است و در روز عاشورا مقامات دولتی و والی شهر در «حسینیه حضرت ابوالفضل» که به «تکیه میرزا خان» مشهور است حضور پیدا می‌کنند.

قندهار

شهر قندهار در جنوب غرب افغانستان از دیگر شهر‌هایی است که آیین‌های عزاداری به ‌شیوه‌های متفاوت در این شهر برگزار می‌شود. شیعیان قندهار حدود 20 درصد از جمعیت این ولایت را تشکیل می‌دهند که عمدتاً در شهر قندهار ساکن هستند و تا قبل از دوره سلطنت محمدظاهرشاه، عزاداری سرور و سالار شهیدان حضرت امام حسین(ع) در قندهار، در زیر زمین و به صورت پنهانی انجام می‌شد. آنگونه که محمد نبی مرادی کارشناس و پژوهشگر اجتماعی و از اهالی قندهار می‌گوید پس از دهه دموکراسی در دهه 40 شمسی بود که آهسته آهسته شیعیان قندهار مراسم عزاداری را به صورت علنی و آشکار برگزار کردند. در آن زمان عمدتاً عزاداری‌ها در مکان‌هایی تحت عنوان تکیه‌خانه یا خانه‌ها برگزار می‌شد که علاوه بر شرکت مردان، زنان نیز حضور می‌یافتند. همزمان با این، تکیه خانه‌هایی نیز وجود داشت که مختص زنان بود و روضه خوان‌ها و سخنرانان آن نیز زنان بودند. مراسم با تلاوتی چند از آیات قرآن شروع می‌شد که آغازگر برنامه اصلی، منقبت خوانی بود. سپس سخنران درباره فضلیت و مصایب اهل بیت سخنرانی می‌کرد. در آخرین مرحله، روضه خوان روی منبر می‌رفت که با ذکر داستان عاشورا، مردم را به گریه وا می‌داشت. در بعضی از تکیه خانه‌ها، مراسم سینه‌زنی نیز برگزار می‌شد. شیعیان قندهار روز تاسوعا و عاشورا را به صورت رسمی تعطیل می‌کنند که بازارها و مغازه‌های آنان در این دو روز بسته است. پوشیدن لباس سیاه، توزیع شربت یا شیر، پختن شله، شله زرد و شیربرنج و نذر کوزه‌های کوچک که در آن آب و شربت می‌ریزند، از رسم و رسومات عزاداران قندهاری در ماه محرم است.

گفتنی است؛ قندهاری‌ها در عالم مهاجرت نیز مراسم عزاداری امام حسین(ع) را با شکوه‌تر از سرزمین اصلی خود برگزار می‌کنند. به طور مثال: قندهاری مقیم ایران در شهرستان‌های زاهدان، کرمان، قم، مشهد و تهران با شکوه‌ترین مراسم‌ها را دارند.این موضوع نشان می دهد مردم افغانستان در خارج کشور خودشان نیز عشق امام حسین (ع) را در دل خود زنده نگه می دارند.

انتهای پیام/