به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان،یکی از مسائلی که همواره برای مومنانی که به زیارت قبول اهل بیت(ع) مشرف می‌شوند، محل پرسش بوده و هست، مسئله چگونگی زیارت و راه دستیابی به زیارت مقبول است. بی‌گمان حضور در حریم نورانی اولیای خداوند متعال و بهره‌مندی از نورانیت وجودی ایشان، نیازمند شناختی ابتدایی از جایگاه و شأن آن خاندان مطهر است. علاوه بر ضرورت آشنایی با جایگاه و حقیقت ائمه(ع)، یک‌سری آداب و اعمال ویژه در خصوص نحوه زیارت آستان و مضجع نورانی آنان سینه به سینه روایت شده است که می‌تواند سالکان این طریق را به سوی منزل مقصود رهنمون سازد.

ویرایش جدید کتاب «کامل‌الزیارات و فضلها و ثواب ذلک» اثر «ابن قولویه، ابوالقاسم جعفر بن محمد بن جعفر بن موسی القمی» با تحقیق و تصحیح بهراد جعفری توسط انتشارات جعفری راد، چندی بیش روانه بازار نشر شد. از آن جهت که مسئله «زیارت» یکی از موضوعات مورد اختلاف شیعه و جریان‌های سلفی است، لذا بازمعرفی این اثر، خصوصا به جهت شهرت و جایگاهی که در میان علمای امامیه پیدا کرده، از اهمیت ویژه برخوردار است.

در ابتدا نگاهی خواهیم داشت به فصل‌بندی کتاب و محتوای اثر: با این کتاب در کمال اختصار تدوین شده است اما از چنان جامعیتی برخوردار است که از زمان تدوین تا کنون همواره یکی از کتب اصلی و محل رجوع اندیشمندان شیعه در موضوع زیارت اهل بیت(ع) بوده است. مرحوم قولویه که خود از اعاظم محدثین و علمای شیعه به حساب می‌آید این کتاب را ۲۱ فصل تبویب کرده است. بهراد جعفری، محقق این اثر نفیس در آغاز کتاب، در ضمن مقدمه کوتاه خود به معرفی شخصیت برجسته ابن‌قولویه نیز پرداخته است. تعداد مشایخی که ابن‌قولویه از آنان در این کتاب حدیث روایت کرده است به ۳۱ تن می‌رسد که شاید نامورترین آنان، محمد بن یعقوب کلینی صاحب «الکافی» باشد. همچنین ابن‌قولویه حدود ۸ شاگرد در دامن خود پروراند که از میان آنها «محمد بن محمد بن نعمان المفید» ملقب به شیخ مفید از جایگاه ممتازی بهره‌مند شده است.

پیوند استاد-شاگردی‌ای که میان این چهار شخصیت برقرار شد، یعنی شیخ کلینی، ابن‌قولویه، شیخ مفید و شیخ صدوق، آنان را به سلسله‌الذهبی مبدل ساخت که معارف حقه‌ مذهب شیعه را با قوت در میان گرفته بود و به هیچ‌کس اجازه نمی‌داد به اعتقادات و معارف مکتب تشیع، خدشه و خللی وارد سازد. تدوین کتاب شریف «الکافی» توسط شیخ کلینی، تدوین کتاب «کامل‌الزیارات» توسط ابن‌قولویه، نگارش رسائل کلامی توسط شیخ مفید در دفاع از عقائد تشیع و در نهایت، میراث حدیثی گران‌سنگ برجای مانده از شیخ صدوق، بی‌هیچ‌ شک و تردید، چنان پایه مستحکمی بنا کرد که در سال‌های بعد توانست ساختمان رفیع مکتب اهل بیت(ع) را پی‌ریزی کند.

فصل نخست کتاب با بیان فضیلت زیارت قبر پیامبر اکرم(ص) آغاز می‌شود. حجاجی که در این ایام شریف روانه زیارت مدینه منوره و قبور مطهر پیامبر اکرم(ص) و ۴ امام مدفون در قبرستان بقیع می‌شوند، می‌توانند با مطالعه این کتاب، حضّ معنوی خود را از این سفر دوچندان کنند. در همین باب آمده است: امام حسین(ع) از پیامبر اکرم(ص) سوال کرد پاداش کسی که شما را زیارت کند چیست؟ حضرت در پاس فرمودند: ای فرزندم، هرکس مرا زیارت کند، چه در هنگام حیات و چه در هنگام ممات، یا اینکه پدر یا برادر یا تو را زیارت کند، حقی است بر گردن من که او را در روز قیامت زیارت کنم تا اینکه او را از گناهانی که بدان گرفتار آمده است، رهایی بخشم.

در روایتی دیگری در همین باب، پیامبر اکرم(ص) خطاب به امیرالمومنین(ع) فرمودند: «یا علی، هرکس مرا در زمان حیاتم زیارت کند یا پس از مرگم، یا اینکه تو را در زمان حیات یا پس از مرگت زیارت کند، یا اینکه فرزندان تو را در زمان حیات یا پس از مرگشان زیارت کند، برای او ضمانت می‌کنم که روز قیامت از اهوال و شدائد آن روز ایمن باشد تا اینکه در منزلت و مرتبت، همنشین من شود.» در فصول بعدی به ترتیب، نحوه زیارت قبر پیامبر اکرم(ص) شرح داده شده است.

در فصل هشتم کتاب، فضیلت نماز مسجد کوفه بیان شده است. فصول بعدی نیز به بیان کیفیت زیارت امیرالمومنین(ع) اختصاص پیدا کرده است. یکی از بخش‌های حائز توجه این اثر، فصل سیزدهم در بیان فضیلت آب فرات و نوشیدن از آن است. چنانکه از امیرالمونین(ع) روایت شده است: فرات، سیّد آب‌ها در دنیا و آخرت است. همچنین امام صادق(ع) فرمود: هر روز، قطراتی از بهشت در آب فرات می‌چکد. در یکی از دیگر روایات این باب به سنت «تحنیک» اشاره شده است. «تحنیک» به معنای باز کردن کام نوزاد است. امام صادق(ع) فرمودند: هرکس از آب فرات بنوشد و با آن «تحنیک» کند، پس او دوستدار ما اهل بیت(ع) است.

در فصل بعدی، موضوع محبت پیامبر اکرم(ص) به امام حسن(ع) و امام حسین(ع) مورد بررسی قرار گرفته است و روایاتی در این رابطه ذکر شده. در فصل هجدهم کتاب، آیاتی از قرآن کریم که درباره شهادت امام حسین(ع) نازل شده است، بیان شده. از جمله در روایتی از امام صادق(ع) در خصوص آیه «وَقَضَيْنَا إِلَى بَنِي إِسْرَائِيلَ فِي الْكِتَابِ لَتُفْسِدُنَّ فِي الْأَرْضِ مَرَّتَيْنِ وَلَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبِيرًا (سوره ۱۷ آیه ۴): و در كتاب آسمانى[شان] به فرزندان اسرائيل خبر داديم كه قطعا دو بار در زمين فساد خواهيد كرد و قطعا به سركشى بسيار بزرگى برخواهيد خاست» بیان شده است که مقصود از دوبار فساد، شهادت امیرالمومنین(ع) و طعن امام حسن مجتبی(ع) است و معنای «علوّ کبیر» به شهادت رساندن امام حسین(ع) است.

حضرت در خصوص آیه بعد که بیان می‌کند: «فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ أُولَاهُمَا بَعَثْنَا عَلَيْكُمْ عِبَادًا لَنَا أُولِي بَأْسٍ شَدِيدٍ فَجَاسُوا خِلَالَ الدِّيَارِ وَكَانَ وَعْدًا مَفْعُولًا: پس آنگاه كه وعده [تحقق] نخستين آن دو فرا رسد بندگانى از خود را كه سخت نيرومندند بر شما مى‏‌گماريم تا ميان خانه ‏ها[يتان براى قتل و غارت شما] به جستجو درآيند و اين تهديد تحقق‏يافتنى است»، فرمودند که خداوند قبل از قیام حضرت مهدی(ع) گروهی را می‌انگیزد که جنایتکاری در حق اهل بیت(ع) نمی‌یابند مگر اینکه او را دستگیر می‌کنند.

در فصول بعدی، موضوعات مختلفی در ارتباط با سید‌الشهداء بیان شده است، از جمله: علم انبیا به شهادت ایشان، روایاتی که در خصوص قاتل سید‌الشهدا و قاتل یحیی بن زکریا وارد شده است، گریه تمام آفریدگان بر امام حسین(ع)، نوحه جنیان برای ایشان، ثواب گریه کردن برای ایشان، ثواب نوشیدن آب با یاد امام حسین(ع) و لعنت کردن قاتلان او. در بخش دیگری از کتاب به بیان احادیثی در باب زیارت امام حسین(ع) توسط ملائکه، زیارت ایشان توسط انبیای الهی و دعای ملائکه، پیامبر اکرم(ص) و سایر ائمه در حق زائران ایشان پرداخته شده است.

یکی از موضوعات مهمی که در این کتاب، روایات زیادی در آن خصوص ذکر شده، بحث وجوب زیارت امام حسین(ع) است. یعنی سوای احادیثی که در آنها به بیان فضیلت و ارزش زیارت پرداخته شده است، روایات دیگری، زیارت امام حسین(ع) را به عنوان عملی واجب و فریضه‌ای الهی برشمرده است. امام باقر(ع) می‌فرمایند: شیعیان ما را به زیارت قبر حسین(ع) امر کنید، پس قطعا انجام این عمل بر هر مومنی که به امامت ایشان از ناحیه خداوند عزّ و جلّ اقرار دارد، واجب است. در ادامه این روایت در کتاب تهذیب آمده است: انجام این عمل، بر رزق می‌افزاید و عمر را طولانی می‌کند و رویدادهای بد و ناگوار را دفع می‌کند.

بخش اعظم کتاب «کامل‌الزیارات» در خصوص فضیلت محبت و زیارت سیدالشهداء است. مطالعه این روایات، بر هجمه‌های واهی وهابیت و سلفیت که به دلیل فهم اشتباه از موضوع زیارت و همچنین شأن پیامبر(ص) و خاندان ایشان، عمل زیارت را رفتاری مشرکانه قلمداد می‌کنند، خط بطلان می‌کشد. خود پیامبر اکرم(ص) بارها و بارها برای زائران فرزند گرانقدرش دعای خیر کرده است و روایات متوارتی که در این باب به دست ما رسیده، بر صحت این عمل گواهی می‌دهد.

فصل هفتاد و هشتم کتاب به بیان وضعیت افرادی که زیارت امام حسین(ع) را ترک کرده‌اند می‌پردازد. از امام باقر(ع) روایت شده است: کسی از شیعیان ما که به زیارت قبر حسین(ع) نرود، ایمانش ناقص است، دینش ناقص است و اگر به بهشت برود در جایگاه مومنین قرار نمی‌گیرد. جالب اینکه در روایاتی که در بیان فضائل زائران آن حضرت وجود دارد، به ورود زائران در بهشت تصریح شده و قسم یاد شده است اما در این روایت، در رابطه با کسی که آن حضرت را زیارت نکرده است، می‌فرماید: «ان دخل الجنه» یعنی «اگر وارد بهشت شود». همچنین از امام صادق(ع) درباره کسی که بدون علت، زیارت امام حسین(ع) را ترک کند روایت شده: آن مردی است از اهل آتش.

چنانکه ذکر شد، بخش اعظم کتاب کامل‌الزیارات در رابطه با فضیلت زیارت امام حسین(ع) است. در فصل‌های پایانی، به طور مختصر به بیان کیفیت زیارت سایر ائمه(ع) نیز اشاره شده است. طبیعی است که تعداد روایاتی که در خصوص زیارت امام حسین(ع) به دست ما رسیده است بسیار بیشتر از روایاتی است که به بیان فضیلت زیارت سایر ائمه(ع) پرداخته‌اند. نکته آخر اینکه کتاب کامل‌الزیارات نقش مهمی در شکل‌گیری فرهنگ زیارت در جوامع شیعی ایفا کرد. تشرف به محضر نورانی اهل بیت(ع) موجب احیای محبت و تجدید مودت آن خاندان مطهر در قلوب مومنین است. این محبت قبلی را نمی‌توان به یاری سلاح و ترور تکفیری‌ها خاموش ساخت و از میان برد.

یادآور می‌شود کتاب «کامل‌الزیارات و فضلها و ثواب ذلک» اثر «ابن قولویه، ابوالقاسم جعفر بن محمد بن جعفر بن موسی القمی» با تحقیق و تصحیح بهراد جعفری، ماه گذشته با قیمت ۳۵ هزار تومان توسط انتشارات جعفری راد به چاپ رسیده است. در این ویرایش، تمام متن اثر اعراب گذاری شده و روایات دشوار با استفاده از کتب شرح عالمان شیعی، توضیح داده شده است. علاقمندان جهت تهیه اثر می‌توانند به خيابان انقلاب، مقابل خيابان خارك، انتشارات اسوه مراجعه کنند.

منبع:ایکنا

انتهای پیام/

آداب و رسوم زیارت اهل بیت(ع)