پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: ان مما یلحق المؤمن من عمله و حسانته بعد موته علما ً نشره و ولداً صالحاً ترکه، و مصحفاً ورثه او مسجداً نباة و اویتیاً لا بن البسبیل نباء او نهراً اجراه او صدقة اخرجها من ماله فی صحته و حیاته و تحلقه من عبد موته؛ چند چیز است که بعد از مرگ مؤمن پاداش آنها به او می‌رسد، علمی که از خود به یادگار گذاشته است، فرزند صالحی که جانشین خوبی برای او باشد و قرآنی که به ارث گذاشته باشد یا مسجدی که ساخته است یا نهری که آن را جاری ساخته یا صدقه‌ای که در حال حیات خود انجام داده است.

بنابراین از این حدیث فوق می‌شود  استفاده کرد که اولاً وقف اموال، ارزش علم و فرزند صالح در یک راستا ذکر شده است و ثانیاً در طول تاریخ اسلام، ارتباطی جدایی‌ناپذیر میان وقف اموال، دانش و فرزند صالح وجود داشته است و ثالثاً وقف اموال باعث دستیابی انسان به دانش و فرزند صالح می‌شود.

نخستین وقف در اسلام طبق اسناد تاریخی توسط پیامبر اکرم (ص) تحقق یافت؛ آن حضرت در سال سوم هجرت، یعنی پس از جنگ اُحد هفت بوستان و مزرعه آباد را به نام «بستان السبعه» که به ایشان هدیه شده بود، وقف کردند و تولیت آن را پس از رحلت خود به حضرت فاطمه (س) واگذار کردند؛ این بوستانها متعلق به یک یهودی به نام «مخیریق» بود که در جنگ احد به یاری پیامبر(س) آمده بود؛ بخاری نقل می‌کند: نوشته یا نوشته‌هایی در دست امیرالمؤمنین علی (ع) بوده است که وقفهای رسول‌الله در آن نوشته شده بود یا آن نوشته‌ها وقفنامه، موقوفات رسول خدا (ص) بوده است اما توضیح نداده است که این موقوفات همان هفت باغ مذکور بوده یا موقوفات دیگر بوده است.

چنان که اشاره کردیم گذشته از این که رسول مکرم اسلام و خاندان آن حضرت درباره‌ وقف مردم را تشویق می‌کردند، طبق احادیث معتبر و مدارک تاریخی، خود از نخستین کسانی بودند که اقدام به وقف املاک شخصی خود کرده و آثار خیری به عنوان وقف برای خود و طبقات بعد از خود به جای گذاشتند و وقفنامه‌هایی تنظیم کردند که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

واقدی می‌نویسد: «مخیریق یهودی» از علمای یهود بود؛ روز شنبه که پیامبر(ص) برای جنگ در اُحد بود، او به یهودیان گفت: به خدا قسم شما می‌دانید که محمد پیامبر است و نصرت و یاری او بر شما فرض و واجب است؛ آنها بهانه آوردند که امروز شنبه است، گفت دیگر شنبه معنایی ندارد!

مخیریق سلاح خود را برداشت و همراه رسول خدا (ص) به میدان جنگ آمد و کشته شد؛ پیامبر(ص) فرمود: مخیریق بهترین یهودی است؛ مخیریق وقتی از مدینه به اُحد می‌رفت، گفت: اگر کشته شدم، اموال من مال محمد (ص) است که در راه خدا صرف کند و آن اموال منشأ اصلی صدقات پیامبر(ص) شد.

اموال مخیریق هفت مزرعه بودند، به نامهای: میثب، صافیه، دلال، حسنی، برقه، اعواف و مشروبه‌ ام ابراهیم که مادر ابراهیم (فرزند حضرت رسول) در این منطقه سکونت داشت و پیامبر(ص) به آنجا می‌آمد.

اصل داستان مخیریق و وصیت‌ کردن و شهادت وی و وقف کردن رسول خدا (ص) و جریانهای سیاسی که در مورد این باغها به وقوع پیوسته در کتب حدیث و تاریخ و... ثبت و ضبط شده است.

موقوفات آن حضرت منحصر در این هفت باغ نبود، بلکه در کتب تاریخ زمینهای دیگری را به نام صدقات رسول خدا (ص) ذکر کرده‌اند که یکی از آنها «بویره» است.

حموی در معجم‌البلدان می‌نویسد: «بویره» از زمینهای بنی‌النضیر بوده است.

سمهودی می‌نویسد: رسول خدا (ص) در خیبر نیز موقوفه‌هایی داشته است.

ابن شبه می‌نویسد: بخشی از سرزمین خیبر به نامهای الوطیح و الکتیبه و سلالم را پیامبر(ص) وقف کرد.

«کتاب وقف و اهمیت معنوی و مادی آن، حجت‌الاسلام محمود اسدپور»

منبع: تسنیم

 

 انتهای پیام/