دبیر نخستین جشنواره انجمن‌های ادبی در گفتگو با باشگاه خبرنگاران جوان:
آمار دقیقی از تعداد انجمن‌های ادبی وجود ندارد/ ایده برگزاری جشنواره انجمن‌های ادبی به صورت سالیانه
هيچ آمار دقيقي از تعداد انجمن‌هاي ادبي در سطح كشور وجود ندارد.
به گزارش خبرنگار ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران، ادبيات در ايران و از ديرباز، با تشكيل مجامع و گردهمايي‌هایی كه آنها را بیشنر به نام انجمن ادبي مي‌شناسيم، روند رونق خود را سپري كرده است. اين انجمن‌هاي ادبي بدون شك، پیش‌برنده جریان کتاب و کتابخوانی كشور هستند و هر كدام در ظهور و بروز استعدادهاي نويسندگي و شعر و شاعري، نقش خود را به خوبي ايفا كرده‌اند. با اين حال اطلاعات کاملی از این انجمن‌ها در محل مشخصي ثبت نشده است و البته به دليل بي‌اطلاعي اين انجمن‌ها از عملكرد همديگر، بسيار مشاهده مي‌شود كه فعاليت‌هاي موازی و تکراری انجام مي‌دهند. همچنين بسياري از انجمن‌هاي ادبي که ماهيت و هويت آنها مردمی، خصوصی و غیردولتی است، در اجرای برنامه‌های خود با مشکلات حمایتی مواجه می‌شوند. بر اين اساس بنياد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان، برگزاري نخستين جشنواره انجمن‌هاي ادبي را در دستور كار خود قرار داد تا طي آن ضمن ثبت اطلاعات عمومي انجمن‌هاي ادبي سراسر كشور، از طرح‌هاي برتر، شاخص و ويژه اين انجمن‌ها، پشتيباني مالی و در صورت لزوم، حمایت معنوي كند.
احسان رضايي، دبیر جشنواره انجمن‌هاي ادبي در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان درباره جزئیات اين جشنواره و نتايجي كه در روزهاي پاياني آن كسب شده گفت: روند رسمي برگزاري نخستين جشنواره انجمن‌هاي ادبي از دي ماه با اعلام فراخوان جشنواره آغاز شد. البته پيش از اعلام فراخوان، دوره‌اي براي كارشاسان فرهنگي ادرات كل ارشاد استان‌ها برگزار كرديم تا از جشنواره و اهداف جشنواره مطلع شوند و ما را در روند اطلاع‌رساني جشنواره ياري برسانند. اين رويه در حوزه اطلاع‌رساني به ما كمك شاياني كرد؛ چون اغلب انجمن‌هاي ادبي شركت‌كننده در جشنواره از طريق ادارات كل ارشاد استان‌ها از آن با خبر شده بودند.
ميزان استقبال از جشنواره چطور بود؛ آيا منطبق با اهداف اوليه شما بود؟
تا پايان مهلت ثبت‌نام 180 انجمن و تشکل ادبي از شهرهاي مختلف و استان‌هاي سراسر كشور شركت كرده‌اند كه براي دور اول جشنواره، نتيجه‌اي بسيار خوب محسوب مي‌شود. هدف‌گذاري خود ما تا 150 انجمن بود كه بالتبع در این هدف موفق شديم. البته اين را هم بگويم كه شايد دو برابر اين رقم، انجمن ادبي فعال در كشور داشته باشيم؛ با اين وصف اين تعداد شركت‌كننده براي دوره اول يك جشنواره عدد خیلی خوبی محسوب مي‌شود.
پيش از اين مطرح شده بود كه جشنواره مي‌تواند محلي براي ثبت اطلاعات انجمن‌هاي ادبي كشور است. اين موضوع، دغدغه جشنواره هست؟
ما هيچ آمار دقيقي از تعداد انجمن‌هاي ادبي در سطح كشور نداريم. مراكز مختلفي كه مرتبط با انجمن‌هاي ادبي مرتبط هستند، ليست‌هاي خودشان را دارند؛ مثلاً سازمان فرهنگي و هنري شهرداري فهرستي از انجمن‌هايي را در اختيار دارد كه با آنها همكاري مي‌كنند. حداقل 9 سازمان و مركز در كشور با انجمن‌هاي ادبي ارتباط دارند. ما اين ليست‌ها را گردآوري كرده‌ايم. انجمن‌هاي زیادي هم هستند كه در اين فهرست‌ها نامي از آنها وجود ندارد. بعضي از اين انجمن‌ها را هم توسط فعالان حوزه ادبيات و همچنين ادب‌جوياني كه در دوره‌هاي مختلف آموزشي بنیاد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان شركت كرده بودند، شناسايي كرديم. با اين حال برخي هم هنوز در جايي ثبت نشده‌اند. ما بر اساس اين فهرست‌ها و معرفي‌ها، انجمن‌هاي ادبي را شناسايي كرديم. اين شناسايي از روز شروع به كار دبيرخانه جشنواره آغاز شد و توانستيم فهرستي از انجمن‌هاي ادبي كشور را تهيه كنيم.
اين اطلاعات منجر به تأسيس بانك اطلاعاتي انجمن‌هاي ادبي خواهد شد؟
حتماً. ما اين اطلاعات را به تدريج راستي‌آزمايي می‌کنیم و پس از آن بانك اطلاعات انجمن‌هاي ادبي را راه‌اندازي خواهيم كرد.
قبلاً گفته شده بود كه راه‌اندازي دبيرخانه دايمي جشنواره، منوط به برگزاري نخستين دوره آن و نتايج حاصل از آن است. الان كه گام‌هاي نهايي اولين دوره جشنوراه برداشته مي‌شود، به اين نتيجه رسيده‌ايد كه اين دبيرخانه را تأسيس كنيد؟
احسان رضايي، دبیر جشنواره انجمن‌هاي ادبي در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان درباره جزئیات اين جشنواره و نتايجي كه در روزهاي پاياني آن كسب شده گفت: روند رسمي برگزاري نخستين جشنواره انجمن‌هاي ادبي از دي ماه با اعلام فراخوان جشنواره آغاز شد. البته پيش از اعلام فراخوان، دوره‌اي براي كارشاسان فرهنگي ادرات كل ارشاد استان‌ها برگزار كرديم تا از جشنواره و اهداف جشنواره مطلع شوند و ما را در روند اطلاع‌رساني جشنواره ياري برسانند. اين رويه در حوزه اطلاع‌رساني به ما كمك شاياني كرد؛ چون اغلب انجمن‌هاي ادبي شركت‌كننده در جشنواره از طريق ادارات كل ارشاد استان‌ها از آن با خبر شده بودند.
ميزان استقبال از جشنواره چطور بود؛ آيا منطبق با اهداف اوليه شما بود؟
تا پايان مهلت ثبت‌نام 180 انجمن و تشکل ادبي از شهرهاي مختلف و استان‌هاي سراسر كشور شركت كرده‌اند كه براي دور اول جشنواره، نتيجه‌اي بسيار خوب محسوب مي‌شود. هدف‌گذاري خود ما تا 150 انجمن بود كه بالتبع در این هدف موفق شديم. البته اين را هم بگويم كه شايد دو برابر اين رقم، انجمن ادبي فعال در كشور داشته باشيم؛ با اين وصف اين تعداد شركت‌كننده براي دوره اول يك جشنواره عدد خیلی خوبی محسوب مي‌شود.
پيش از اين مطرح شده بود كه جشنواره مي‌تواند محلي براي ثبت اطلاعات انجمن‌هاي ادبي كشور است. اين موضوع، دغدغه جشنواره هست؟
ما هيچ آمار دقيقي از تعداد انجمن‌هاي ادبي در سطح كشور نداريم. مراكز مختلفي كه مرتبط با انجمن‌هاي ادبي مرتبط هستند، ليست‌هاي خودشان را دارند؛ مثلاً سازمان فرهنگي و هنري شهرداري فهرستي از انجمن‌هايي را در اختيار دارد كه با آنها همكاري مي‌كنند. حداقل 9 سازمان و مركز در كشور با انجمن‌هاي ادبي ارتباط دارند. ما اين ليست‌ها را گردآوري كرده‌ايم. انجمن‌هاي زیادي هم هستند كه در اين فهرست‌ها نامي از آنها وجود ندارد. بعضي از اين انجمن‌ها را هم توسط فعالان حوزه ادبيات و همچنين ادب‌جوياني كه در دوره‌هاي مختلف آموزشي بنیاد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان شركت كرده بودند، شناسايي كرديم. با اين حال برخي هم هنوز در جايي ثبت نشده‌اند. ما بر اساس اين فهرست‌ها و معرفي‌ها، انجمن‌هاي ادبي را شناسايي كرديم. اين شناسايي از روز شروع به كار دبيرخانه جشنواره آغاز شد و توانستيم فهرستي از انجمن‌هاي ادبي كشور را تهيه كنيم.
اين اطلاعات منجر به تأسيس بانك اطلاعاتي انجمن‌هاي ادبي خواهد شد؟
حتماً. ما اين اطلاعات را به تدريج راستي‌آزمايي می‌کنیم و پس از آن بانك اطلاعات انجمن‌هاي ادبي را راه‌اندازي خواهيم كرد.
قبلاً گفته شده بود كه راه‌اندازي دبيرخانه دايمي جشنواره، منوط به برگزاري نخستين دوره آن و نتايج حاصل از آن است. الان كه گام‌هاي نهايي اولين دوره جشنوراه برداشته مي‌شود، به اين نتيجه رسيده‌ايد كه اين دبيرخانه را تأسيس كنيد؟
از نوع اطلاعاتي كه كسب كرديم و استعدادي كه در اين انجمن‌هاي ادبي شاهد بوديم و همچنين استقبالي كه از جشنواره شده است، به اين نتيجه رسيده‌ايم كه مي‌شود همكاري مشتركي بين بنياد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان و انجمن‌هاي ادبي تعريف كرد. اين همكاري، نيازمند مركزي است كه ممكن است نام آن دبيرخانه جشنواره و يا هر نام ديگر باشد. به هر حال اين ارتباط شكل خواهد گرفت.
اين همكاري شامل چه مواردي است؟
اين همكاري شامل انواع مختلفي مثل كمك به برگزاري برنامه، دعوت استاد براي يك انجمن ادبي، تهيه كتابخانه و منابع، يا انواع ديگر همكاري‌ها است. در دوره اختتاميه كه روزهاي 30 و 31 فروردين برگزار شد براي مسئولان و اعضاي انجمن‌هاي ادبي و همچنين در روز اختتاميه و اعلام طرح‌هاي برتر در اول ارديبهشت، براي اطلاع عموم، اين برنامه‌ها اعلام شد.
منظور از دوره اختتاميه براي انجمن‌هاي ادبي چيست؟
یک کارگاه دوروزه‌اي را در محل مجتمع آدينه تهران برگزار کردیم تا در آن هم ایده‌های برتر معرفی شوند که برای الهام‌گیری دیگر انجمن‌ها مفيد خواهد بود و هم اینکه انجمن‌های قدیمی و باسابقه، بیایند و گزارشی از فعالیت‌های خود ارایه دهند. مسئولان انجمن‌ها در اين دوره هم با هم آشنا و از تجارب هم بهره‌مند شدند.
مشخص شده جشنواره به صورت سالانه برگزار خواهد شد و يا دوسالانه؟
ايده ما سالانه است؛ چون بودجه حمايت از اجراي برنامه‌هاي ادبي در بخش خصوصي قاعدتاً مثل هر بودجه ديگري در رديف بودجه سالانه قرار مي‌گيرد، پس بايد به صورت سالانه هم برگزار شود.
اين بودجه چقدر است؟ يعني انجمن‌هاي ادبي در صورت موفقيت چه مقدار بودجه دريافت خواهند كرد؟
در فراخوان اولیه اعلام شده بود که از 10 انجمنی که طرح برتر داده باشند حمایت می‌کنیم. اما در جریان انجام داوری دیدیم كه طرح‌ها خیلی نزدیک به هم است و تصمیم گرفتیم تعداد برندگان را بيشتر و جوایزی که درنظر گرفته بودیم را بين آنها پخش كنيم. البته این حمایت به سبك و روش متداول و موفق يونسكو، سه به یک خواهد بود. یعنی یک بخش از چهار بخش (25 درصد) هزينه‌هاي اجراي طرح را انجمن ادبي مجري متقبل مي‌شود و سه بخش ديگر را بنیاد تأمین می‌کند.
بنابراين انجمن‌هاي ادبي مي‌توانند در صورت فعال بودن، بودجه‌اي را به صورت سالانه دريافت كنند. درست است؟
نه، اينطور نيست كه بودجه‌اي را براي فعاليت سالانه يك انجمن ادبي در نظر بگيريم؛ بنياد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان و در ادامه جشنواره انجمن‌هاي ادبي، از اجراي برنامه و طرح حمايت مي‌كند و نه از انجمن و فرد. بنياد از هر برنامهاي كه خلاقانه‌تر و يا مفديرتر براي جريان ادبيات كشور باشد، حمايت مالي و معنوي مي‌كند و اين كار به معناي حمايت از انجمن ادبي نيست.
مثلاً چه برنامه‌هايي؟
طبيعتاً برنامه‌هاي بومي و خلاقانه و دارای مخاطب بیشتر در اولويت قرار مي‌گيرند. مي‌خواهيم حمايت از برنامهاي صورت بگيرد كه اين برنامه اولا ایده جدیدتری داشته باشد، در ثانی از ظرفیت‌های بومی هر منطقه استفاده کند و سوم اینکه فراگیر باشد و مفيد به حال و فضاي ادبي كشور و آن منطقه باشد.
اينجا نكته‌اي به وجود مي‌آيد؛ اينكه برنامه‌ريزي ادبي و برنامه نوشتن در حوزه ادبيات در كشور ما رايج و شناخته‌شده نيست. اين تناقض را چگونه مي‌توان رفع كرد؟
بله، مي‌دانيم كه بيشتر نويسنده‌ها و شاعران ما به صورت خودرو بالا آمده‌اند و آنهايي هم كه انجمن ادبي راه‌اندازي كرده‌اند با همان روش تشويق و ترغيب و علاقه و پشتكار به فعاليت ادامه مي‌دهند. اما مي‌شود كه انجمن‌هاي ادبي با برنامه‌ريزي ادبي حرکت کنند تا ضمن جلوگيري از فعاليت‌هاي موازي، تكراري و حتي گاهي بي‌ثمر، در روند ادبيات كشور هم موج جدید و مثبت ايجاد شود. همانطور كه گفتيد، تدوين برنامه در حوزه ادبيات كشور خيلي مرسوم نيست، بر اين اساس يكي از اقدامات جشنواره در حوزه آموزش برنامه‌نويسي در اين دوره سه‌ماهه اعلام فراخوان تاكنون، برگزاري دوره‌هايي مانند «17 دقيقه حرف حساب» بود كه در آن 6 شخصيت فرهنگي، مسئول انجمن موفق، مشاور برنامه‌ريزي، نويسنده و ... سخنراني كردند و ايده‌هايي را مطرح كردند و اين ايده‌ها به اشتراك گذاشته شد. همچنين به انجمن‌هاي ادبي مختلف مشاوره‌ها و كمك‌هاي فكري داديم تا بر اساس داشته‌هاي بومي خود، برنامهاي را طراحي كنند.
اين اقدامات شائبه هدايت را تداعي نمي‌كند؟
مشاوره به معناي مشاوره است. ما هيچگاه به دنبال هدايت انجمن‌هاي ادبي نبوديم؛ زيرا هويت اين انجمن‌ها در خصوصي‌بودن و غيردولتي بودن آنهاست. اگر جشنوراه ذره‌اي از هويت مردمي بودن انجمن‌هاي ادبي را زير سؤال ببرد، مسير را اشتباه حركت كرده است. معتقديم كه نبايد به اين هويت مردمي بودن انجمن‌هاي ادبي خدشه‌اي وارد شود. نوع مشاوره‌ها هم اينطور بود كه مثلاً يك انجمني مي‌خواست شب شعري برگزار كند، به او مي‌گفتيم در منطقه شما چه ويژگي فرهنگي يا طبيعي خاص هست؟ مثلاً مي‌توانيد شب شعر را سر مزار كدام شاعر بگيريد؟ يا كنار فلان آبشار جمع شويد. در واقع اصل ايده براي خودشان بود.
چند طرح از سوي انجمن‌هاي ادبي در اين جشنواره شركت كرده‌اند؟
همانطور كه اعلام كردم؛ 180 انجمن ادبي در اين جشنواره شركت كرده‌اند و هر كدام حداقل يك طرح و برخي هم البته بيش از اين تعداد و شايد بين 5 تا 10 طرح را در جشنواره شركت داده‌اند. در كل بالغ بر 210 طرح به دبيرخانه جشنواره ارسال شده است.
بين اين طرح‌ها تشابه هم وجود دارد؟
خيلي. از آنجا كه براي ما چيزي به عنوان برنامه‌نويسي ادبي جا نيفتاده؛ بنابراين بيشترمان شبيه به هم فكر مي‌كنيم. طرح‌هايي مانند بزرگداشت‌ها و برگزاري شب شعر و چاپ آثار برگزيده اعضاي انجمن از جمله اين موارد بودند كه ما را قانع نمي‌كرد و نمي‌كند. ما در اين جشنواره دنبال طرح‌هايي بوده‌ايم كه به ذهن كمتر كسي خطور مي‌كند.
در ميان اين طرح‌ها موضوعاتي كه غافلگيرتان كند وجود داشت؟
بله، مواردي بودند كه خلاقيت بسياري داشتند.
از نظر كميت، طرح‌هاي ارسالي در چه حوزه‌هايي نسبت به ديگران پيشي گرفته‌اند؟
اول شعر و بعد داستان، ادبيات كودك، ادبيات فولكوريك و بالاخره ترانه، بيشترين تعداد طرح‌هاي ارسالي را به خود اختصاص داده‌اند. در اين ميان توجه به كودك و نوجوان و مخاطبان اين رده‌هاي سني، نظر ما را به خود جلب كرد.
اين طرح‌ها به چه صورت مورد داوري قرار مي‌گيرد؟
طرح‌هاي دريافتي در دبيرخانه جشنواره توسط كارشناسان بنياد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان مورد بررسي اوليه قرار گرفته‌اند و در ادامه داوري نهايي متشكل از افرادي از خود بنياد و كساني كه سابقه عضويت در تشكل‌ها و انجمن‌هاي ادبي را دارند و همچنين يك استاد مديريت به عنوان كسي كه قدرت نقد برنامه‌ريزي‌ها و ايده‌ها را داشه باشد، انجام مي‌شود.
اهداف اوليه مدنظر بنياد در برگزاري اين جشنواره محقق شده است؟
شناسايي انجمن‌هاي ادبي، كشف ايده‌ها و استعدادهاي خاص، حمايت از آنها، تداوم جشنواره و كمك به رفع مشكلات انجمن‌هاي ادبي، اهداف 5 گانه ما در برگزاري اين جشنواره هستند. سه هدف نخستين آن در روند برگزاري و بر اساس توضيحاتي كه در اين گفت‌وگو بيان كردم، تا حدود بسيار زيادي محقق شده‌اند. پرداختن به دو هدف بعدي اما بعد از برگزاري دوره‌هاي اختتاميه و آيين پاياني جشنواره شروع مي‌شود و اين موارد را بالتبع بايد چند ماه بعد ارزيابي كرد. هرچند بايد دايره اين اهداف را بيشتر بگيريم تا تعداد انجمن‌هاي شركت‌كننده در اين جشنواره بيشتر شوند.
البته تعداد انجمن‌هاي شركت‌كننده با توجه به رقم حدود 50 درصدي كه ذكر كرديد، بايد قانع‌كننده باشد.
شايد بيشتر از تعداد، اين جالب باشد كه انجمن‌هاي ادبي شركت‌كننده در جشنواره، تنوع جغرافيايي خيلي زيادي داشتند. از شهرستان نهبندان در منطقه بشاگرد تا شهرستان‌هايي كه حتی نام آنها براي خود من ناآشنا بود، در جشنواره شركت كرده‌اند. همه استان‌ها هم در اين جشنواره نماينده دارند .حضور برخي از آنها مانند استان خراسان جنوبي با 16 انجمن، غافلگيركننده است. استان‌هاي همدان و گلستان هم با تعداد انجمن ادبي زيادي در اين جشنواره شركت كرده‌اند.
بنابراين برگزاري جشنواره براي نخستين بار و اينكه از تمامي استان‌ها در آن شركت دارند، از ويژگي‌هاي خاص جشنواره انجمن‌هاي ادبي است. مشخصه ديگري هم مي‌توان براي اين جشنواره متصور شد؟
اينكه برگزاري اين جشنوراه كار نويني است و توانسته بين انجمن‌ها تكاپويي ايجاد كند، از مشخصه‌هاي جشنواره است. البته نمي‌توان به قطع يقين گفت كه در بين تمامي اين انجمن‌ها شاهد اين تكاپو هستيم؛ چون ساختارها، تعداد اعضا و ظرفيت‌ها متفاوت است و نمي‌توان ادعا كرد كه همه با اشتياق در جشنواره شركت كردند، اما با توجه به سؤال‌هايي كه با ما مطرح مي‌كنند، مي‌بينيم كه بين انجمن‌ها تكاپويي ايجاد شده و با همديگر هم ارتباط‌هاي خوبي برقرار كرده‌اند.
انتهای پیام/
اين همكاري شامل چه مواردي است؟
اين همكاري شامل انواع مختلفي مثل كمك به برگزاري برنامه، دعوت استاد براي يك انجمن ادبي، تهيه كتابخانه و منابع، يا انواع ديگر همكاري‌ها است. در دوره اختتاميه كه روزهاي 30 و 31 فروردين برگزار شد براي مسئولان و اعضاي انجمن‌هاي ادبي و همچنين در روز اختتاميه و اعلام طرح‌هاي برتر در اول ارديبهشت، براي اطلاع عموم، اين برنامه‌ها اعلام شد.
منظور از دوره اختتاميه براي انجمن‌هاي ادبي چيست؟
یک کارگاه دوروزه‌اي را در محل مجتمع آدينه تهران برگزار کردیم تا در آن هم ایده‌های برتر معرفی شوند که برای الهام‌گیری دیگر انجمن‌ها مفيد خواهد بود و هم اینکه انجمن‌های قدیمی و باسابقه، بیایند و گزارشی از فعالیت‌های خود ارایه دهند. مسئولان انجمن‌ها در اين دوره هم با هم آشنا و از تجارب هم بهره‌مند شدند.
مشخص شده جشنواره به صورت سالانه برگزار خواهد شد و يا دوسالانه؟
ايده ما سالانه است؛ چون بودجه حمايت از اجراي برنامه‌هاي ادبي در بخش خصوصي قاعدتاً مثل هر بودجه ديگري در رديف بودجه سالانه قرار مي‌گيرد، پس بايد به صورت سالانه هم برگزار شود.
اين بودجه چقدر است؟ يعني انجمن‌هاي ادبي در صورت موفقيت چه مقدار بودجه دريافت خواهند كرد؟
در فراخوان اولیه اعلام شده بود که از 10 انجمنی که طرح برتر داده باشند حمایت می‌کنیم. اما در جریان انجام داوری دیدیم كه طرح‌ها خیلی نزدیک به هم است و تصمیم گرفتیم تعداد برندگان را بيشتر و جوایزی که درنظر گرفته بودیم را بين آنها پخش كنيم. البته این حمایت به سبك و روش متداول و موفق يونسكو، سه به یک خواهد بود. یعنی یک بخش از چهار بخش (25 درصد) هزينه‌هاي اجراي طرح را انجمن ادبي مجري متقبل مي‌شود و سه بخش ديگر را بنیاد تأمین می‌کند.
بنابراين انجمن‌هاي ادبي مي‌توانند در صورت فعال بودن، بودجه‌اي را به صورت سالانه دريافت كنند. درست است؟
نه، اينطور نيست كه بودجه‌اي را براي فعاليت سالانه يك انجمن ادبي در نظر بگيريم؛ بنياد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان و در ادامه جشنواره انجمن‌هاي ادبي، از اجراي برنامه و طرح حمايت مي‌كند و نه از انجمن و فرد. بنياد از هر برنامهاي كه خلاقانه‌تر و يا مفديرتر براي جريان ادبيات كشور باشد، حمايت مالي و معنوي مي‌كند و اين كار به معناي حمايت از انجمن ادبي نيست.
مثلاً چه برنامه‌هايي؟
طبيعتاً برنامه‌هاي بومي و خلاقانه و دارای مخاطب بیشتر در اولويت قرار مي‌گيرند. مي‌خواهيم حمايت از برنامهاي صورت بگيرد كه اين برنامه اولا ایده جدیدتری داشته باشد، در ثانی از ظرفیت‌های بومی هر منطقه استفاده کند و سوم اینکه فراگیر باشد و مفيد به حال و فضاي ادبي كشور و آن منطقه باشد.
اينجا نكته‌اي به وجود مي‌آيد؛ اينكه برنامه‌ريزي ادبي و برنامه نوشتن در حوزه ادبيات در كشور ما رايج و شناخته‌شده نيست. اين تناقض را چگونه مي‌توان رفع كرد؟
بله، مي‌دانيم كه بيشتر نويسنده‌ها و شاعران ما به صورت خودرو بالا آمده‌اند و آنهايي هم كه انجمن ادبي راه‌اندازي كرده‌اند با همان روش تشويق و ترغيب و علاقه و پشتكار به فعاليت ادامه مي‌دهند. اما مي‌شود كه انجمن‌هاي ادبي با برنامه‌ريزي ادبي حرکت کنند تا ضمن جلوگيري از فعاليت‌هاي موازي، تكراري و حتي گاهي بي‌ثمر، در روند ادبيات كشور هم موج جدید و مثبت ايجاد شود. همانطور كه گفتيد، تدوين برنامه در حوزه ادبيات كشور خيلي مرسوم نيست، بر اين اساس يكي از اقدامات جشنواره در حوزه آموزش برنامه‌نويسي در اين دوره سه‌ماهه اعلام فراخوان تاكنون، برگزاري دوره‌هايي مانند «17 دقيقه حرف حساب» بود كه در آن 6 شخصيت فرهنگي، مسئول انجمن موفق، مشاور برنامه‌ريزي، نويسنده و ... سخنراني كردند و ايده‌هايي را مطرح كردند و اين ايده‌ها به اشتراك گذاشته شد. همچنين به انجمن‌هاي ادبي مختلف مشاوره‌ها و كمك‌هاي فكري داديم تا بر اساس داشته‌هاي بومي خود، برنامهاي را طراحي كنند.
اين اقدامات شائبه هدايت را تداعي نمي‌كند؟
مشاوره به معناي مشاوره است. ما هيچگاه به دنبال هدايت انجمن‌هاي ادبي نبوديم؛ زيرا هويت اين انجمن‌ها در خصوصي‌بودن و غيردولتي بودن آنهاست. اگر جشنوراه ذره‌اي از هويت مردمي بودن انجمن‌هاي ادبي را زير سؤال ببرد، مسير را اشتباه حركت كرده است. معتقديم كه نبايد به اين هويت مردمي بودن انجمن‌هاي ادبي خدشه‌اي وارد شود. نوع مشاوره‌ها هم اينطور بود كه مثلاً يك انجمني مي‌خواست شب شعري برگزار كند، به او مي‌گفتيم در منطقه شما چه ويژگي فرهنگي يا طبيعي خاص هست؟ مثلاً مي‌توانيد شب شعر را سر مزار كدام شاعر بگيريد؟ يا كنار فلان آبشار جمع شويد. در واقع اصل ايده براي خودشان بود.
چند طرح از سوي انجمن‌هاي ادبي در اين جشنواره شركت كرده‌اند؟
همانطور كه اعلام كردم؛ 180 انجمن ادبي در اين جشنواره شركت كرده‌اند و هر كدام حداقل يك طرح و برخي هم البته بيش از اين تعداد و شايد بين 5 تا 10 طرح را در جشنواره شركت داده‌اند. در كل بالغ بر 210 طرح به دبيرخانه جشنواره ارسال شده است.
بين اين طرح‌ها تشابه هم وجود دارد؟
خيلي. از آنجا كه براي ما چيزي به عنوان برنامه‌نويسي ادبي جا نيفتاده؛ بنابراين بيشترمان شبيه به هم فكر مي‌كنيم. طرح‌هايي مانند بزرگداشت‌ها و برگزاري شب شعر و چاپ آثار برگزيده اعضاي انجمن از جمله اين موارد بودند كه ما را قانع نمي‌كرد و نمي‌كند. ما در اين جشنواره دنبال طرح‌هايي بوده‌ايم كه به ذهن كمتر كسي خطور مي‌كند.
در ميان اين طرح‌ها موضوعاتي كه غافلگيرتان كند وجود داشت؟
بله، مواردي بودند كه خلاقيت بسياري داشتند.
از نظر كميت، طرح‌هاي ارسالي در چه حوزه‌هايي نسبت به ديگران پيشي گرفته‌اند؟
اول شعر و بعد داستان، ادبيات كودك، ادبيات فولكوريك و بالاخره ترانه، بيشترين تعداد طرح‌هاي ارسالي را به خود اختصاص داده‌اند. در اين ميان توجه به كودك و نوجوان و مخاطبان اين رده‌هاي سني، نظر ما را به خود جلب كرد.
اين طرح‌ها به چه صورت مورد داوري قرار مي‌گيرد؟
طرح‌هاي دريافتي در دبيرخانه جشنواره توسط كارشناسان بنياد شعر و ادبيات داستاني ايرانيان مورد بررسي اوليه قرار گرفته‌اند و در ادامه داوري نهايي متشكل از افرادي از خود بنياد و كساني كه سابقه عضويت در تشكل‌ها و انجمن‌هاي ادبي را دارند و همچنين يك استاد مديريت به عنوان كسي كه قدرت نقد برنامه‌ريزي‌ها و ايده‌ها را داشه باشد، انجام مي‌شود.
اهداف اوليه مدنظر بنياد در برگزاري اين جشنواره محقق شده است؟
شناسايي انجمن‌هاي ادبي، كشف ايده‌ها و استعدادهاي خاص، حمايت از آنها، تداوم جشنواره و كمك به رفع مشكلات انجمن‌هاي ادبي، اهداف 5 گانه ما در برگزاري اين جشنواره هستند. سه هدف نخستين آن در روند برگزاري و بر اساس توضيحاتي كه در اين گفت‌وگو بيان كردم، تا حدود بسيار زيادي محقق شده‌اند. پرداختن به دو هدف بعدي اما بعد از برگزاري دوره‌هاي اختتاميه و آيين پاياني جشنواره شروع مي‌شود و اين موارد را بالتبع بايد چند ماه بعد ارزيابي كرد. هرچند بايد دايره اين اهداف را بيشتر بگيريم تا تعداد انجمن‌هاي شركت‌كننده در اين جشنواره بيشتر شوند.
البته تعداد انجمن‌هاي شركت‌كننده با توجه به رقم حدود 50 درصدي كه ذكر كرديد، بايد قانع‌كننده باشد.
شايد بيشتر از تعداد، اين جالب باشد كه انجمن‌هاي ادبي شركت‌كننده در جشنواره، تنوع جغرافيايي خيلي زيادي داشتند. از شهرستان نهبندان در منطقه بشاگرد تا شهرستان‌هايي كه حتی نام آنها براي خود من ناآشنا بود، در جشنواره شركت كرده‌اند. همه استان‌ها هم در اين جشنواره نماينده دارند .حضور برخي از آنها مانند استان خراسان جنوبي با 16 انجمن، غافلگيركننده است. استان‌هاي همدان و گلستان هم با تعداد انجمن ادبي زيادي در اين جشنواره شركت كرده‌اند.
بنابراين برگزاري جشنواره براي نخستين بار و اينكه از تمامي استان‌ها در آن شركت دارند، از ويژگي‌هاي خاص جشنواره انجمن‌هاي ادبي است. مشخصه ديگري هم مي‌توان براي اين جشنواره متصور شد؟
اينكه برگزاري اين جشنوراه كار نويني است و توانسته بين انجمن‌ها تكاپويي ايجاد كند، از مشخصه‌هاي جشنواره است. البته نمي‌توان به قطع يقين گفت كه در بين تمامي اين انجمن‌ها شاهد اين تكاپو هستيم؛ چون ساختارها، تعداد اعضا و ظرفيت‌ها متفاوت است و نمي‌توان ادعا كرد كه همه با اشتياق در جشنواره شركت كردند، اما با توجه به سؤال‌هايي كه با ما مطرح مي‌كنند، مي‌بينيم كه بين انجمن‌ها تكاپويي ايجاد شده و با همديگر هم ارتباط‌هاي خوبي برقرار كرده‌اند.
انتهای پیام/
