این فصل برای همه سنین مناسب است و به ویژه برای سالمندان و صاحبان مزاج سرد و خشک، مناسب‌ترین فصل زندگی و مایه آسودگی جسمی و تندرستی محسوب می‌شود. در فصل زمستان دستگاه گوارش قوی‌تر می‌شود و همچنین به دلیل نیاز بدن به انرژی بیشتر برای مقابله با سرما، انسان غذای بیشتری می‌خورد. در نتیجه فضولات و مواد زائد بیشتری در بدن تولید می‌شوند که به دلیل سرمای زمستان، کاهش فعالیت‌های بدنی و کاهش تعریق امکان تحلیل و دفع پیدا نمی‌کنند. این مواد زائد در فصل بهار به علت گرمای معتدلی که ایجاد می‌شود، رقیق شده و در بدن پخش می‌شوند و اگر بدن نتواند آنها را به طور کامل دفع کند، به سوی اندام‌های ضعیف مانند کشاله‌های ران و زیر پوست، بطن‌های مغزی، غشاهای مغزی، بینی، مفاصل و ... جاری می‌شوند و انسان را مستعد ابتلا به بیماری‌هایی مانند دمل‌ها و ورم‌های حلق، زکام، گرفتگی صدا، سرفه، حساسیت‌های فصلی (رینیت آلرژیک)، درد و ورم‌های مفصلی، وسواس سوداوی و حتی صرع و سکته‌ها می‌کنند.

پس می‌توان پیش‌بینی کرد که کسانی که در زمستان به سبب پرخوری و کم حرکتی دچار انباشت مواد زاید در بدن شده‌اند، در بهار بیشتر بیمار می‌شوند.

بهترین زمان شروع پاکسازی بهاره در زمان آغاز بهار طبی، یعنی روزهای پایانی زمستان و روزهای نخست فروردین ماه است که آب و هوا بهاری می‌شود و اندام‌های هدف در پاکسازی بهاره، کبد، کلیه‌ها و روده‌ها هستند. برای پاکسازی می‌توان از روش‌های سنتی و مرسوم ایجاد لینت مزاج، مانند خوردن آش‌های ملین بهره برد یا در صورت توصیه پزشک متخصص طب ایرانی، از داروی مسهل استفاده کرد. افرادی که به هیچ یک از شیوه‌های پاک‌سازی اخلاط و سموم بدن عادت ندارند نیز باید دقت کنند که در فصل بهار مقدار غذایشان را نسبت به فصل‌های دیگر کمتر کنند تا مواد زائد و سموم کمتری در بدن‌شان انباشه شود.

همچنین پرهیز از نوشیدنی‌های گرمی بخش و یا بسیار تری‌بخش مانند شربت‌های بسیار شیرین که از انگور یا خرما تهیه شده باشند شیر و دوغ زیاد و ... نیز موثر است. پرهیز از زیاد خوردن غذاهای مولد خون (مانند شیرینی‌ها، کیک و خامه زیاد) و کم کردن معقول مصرف انواع گوشت نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

در متون طب ایرانی از غذاهایی مانند آش، بورانی، اسفناج، بورانی شبدر و یونجه، کاهو سکنجبین، سمنو، آش شبدر و قره قروت به عنوان بهترین و سبک‌ترین غذاهای ایرانی برای فصل بهار نام برده شده که انرژی پایه و ویتامین مورد نیاز بدن را تامین می‌کنند، ولی خاصیت غذایی کمتری دارند. مصرف این غذاها موجب پاکسازی خون و تقویت اعصاب و قوای بدن می‌شود. از طرفی در فصل بهار مصرف حبوباتی مانند ماش، نخود فرنگی و جو نیز توسط حکمای طب ایرانی توصیه شده است.

 پرهیز از مصرف غذاهای چرب و سرخ کردنی، پرهیز از پرخوری، بر هم خوری و با هم خوری مانند خوردن پیش غذا، میوه، غذا، نوشابه (یا دوغ یا ماءالشعیر) چای، شربت، آجیل و ... در یک مهمانی نوروزی، کاهش مصرف خوراکی‌های تلخ و تند و شور و تیز که همگی مزاج گرم دارند مانند آجیل‌های شور، تخمه، گردو و دیگر مغزها و همچنین ادویه تند مانند فلفل، دارچین، زنجبیل، پرهیز از خوردن میوه‌های لطیف و تری‌بخش که در بدن به سرعت دچار تغییرات نامطلوب می‌شوند مانند خیار و هندوانه، مصرف نوشیدنی‌های خنک مانند شربت ریواس، شربت عناب، شربت تمرهندی، شربت زرشک و غوره، شربت نارنج، لیمو و به و عرق‌های گیاهان بهاره چون شاهتره، کاسنی و خرفه، پرهیز از نوشیدن آب با معده خالی و ناشتا، پرهیز از جنبش‌های بیش از حد بدنی و انجام ورزش معتدل (سبک‌تر از ورزش در زمستان)، پرهیز از جنبش‌های زیاد روانی، چون خشم و اضطراب و پوشیدن لباس‌های لطیف و سبک مانند جامه‌های کتانی و جامه‌های پنبه‌ای و کم کردن روانداز نیز در فصل بهار باید مورد توجه قرار گیرد.

همچنین پرهیز از حمام یا سونای خیلی گرم، جلوگیری از بروز یبوست، از نگاه دانش طب ایرانی بهترین وضعیت اجابت مزاج آن است که به ازای هر وعده غذا یک بار دفع با قوام نرم به راحتی صورت گیرد و رعایت بهداشت غذایی و پرهیز از مصرف میوه و سبزیجات نشسته به ویژه در طول سفر نیز بسیار حائز اهمیت است.

طبیعت برای درمان مشکلات به ظاهر پیچیده شما پیشنهادهایی ساده و ارزان دارد.

اگر با آغاز فصل بهار دچار حساسیت‌ها و آلرژی‌های فصلی می‌شوید به مدت سه روز تنها از ماءالشعیر طبی سنتی استفاده کنید و در این مدت غذای دیگری نخورید. در پایان این رژیم غذایی سه روزه نیز بیمار باید تا چند روز از سبزی‌های پخته، بدون ادویه و کم حجم به عنوان غذا استفاده کند.

برای درمان این عارضه حساسیت‌های فصلی می‌توانید چند گرم گل بنفشه و شکرتیغال را در دو لیوان آب ریخته و روی حرارت ملایم بجوشانید تا یک لیوان آن باقی بماند. سپس آن را صاف کرده و شب پیش از خواب میل کنید. افرادی که خارش گلویشان خیلی زیاد است، می‌توانند صبح ناشتا نیز یک لیوان دیگر از این دمنوش گیاهی بنوشند.

برای درمان عطسه‌های زیاد ناشی از حساسیت فصلی می‌توانید روزی دو بار با روغن بنفشه درون حفره‌های بینی و روی پیشانی خود را چرب کنید. همچنین لازم است مصرف انواع ادویه، غذاهای سرخ کردنی، شکلات و قهوه را در فصل بهار به حداقل برسانید.

از آنجا که کودکان در مقایسه با بزرگسالان سیستم ایمنی و مزاج ضعیف‌تری دارند پاکسازی بهاره و رعایت تدابیر طب سنتی ویژه فصل بهار در آنها ضرورت بیشتری پیدا می‌کند و به آنها کمک می‌کند در مجاورت افراد مبتلا به بیماری‌های ویروسی چون آبله مرغان، اوریون، سرخک و سرخجه یا بیمار نشوند یا دست کم یک بیماری آرام و کم دردسر را پشت سر بگذارند. به والدین توصیه می‌کنیم در این فصل به کودکان‌شان غذاهای پرادویه ندهند و آنها را از مصرف ترشی، غذاهای محرک و خوراکی‌هایی که طبیعت سرد دارند دور نگه دارند و مراقب باشند که کودکان دلبندشان دچار یبوست نشوند برای این هدف می‌توان از آلوبخارا در غذاهای کودکان بهره برد.

بنابر اعلام اداره کل طب سنتی وزارت بهداشت، خوردن گیاه خرفه به عنوان سبزی خوردن در وعده‌های غذایی تاثیر بسیار زیادی در درمان خارش‌های فصل بهار و از بین رفتن تلخی دهان در این فصل دارد. نوشیدن آب این سبزی نیز در کاهش عوارض و خارش‌های ناشی از حساسیت‌های فصلی بسیار موثر است.

منبع:ایسنا