به گزارش خبرنگار گروه استان‌های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان؛ بنای تاریخی و دیدنی رختشویخانه در قلب بافت تاریخی شهر زنجان که منطبق بر حصار قدیمی شهر می‌باشد بنا شده است.

این مکوزه‌ی زیبا و دیدنی در یک منطقهٔ پرتراکم مسکونی احداث شده‌است که روزگاری نه چندان دور این بنا در سال‌های گذشته به جهت وجود هوای سرد در زمستان‌ها برای بانوان زنجانی ساخته شده و مردم شهر لباس و رخت خود را در آن محل می‌شسته‌اند.

چنین کاربری برای یک بنای عمومی در جهان مشابه ندارد یا کم‌نظیر است، این بنا در حال حاضر تعمیر و مرمت شده و به عنوان موزهٔ مردم‌شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد و مردم می‌توانند از آن بازدید کنند.

 

موقعیت مکانی

 

بنای تاریخی رخت‌شویخانه زنجان در محل معروف به بابا جامال چوقوری (گودال باباجمال) در قلب بافت تاریخی شهر زنجان قرار گرفته و دسترسی به بنای رخت‌شو‌خانه از خیابان سعدی از طریق کوچه فرهنگ نیز امکان‌پذیر است.

کاربری

هدف از ساخت این رختشویخانه تامین امنیت و آسایش زنان در یک مکان سرپوشیده بوده‌است.

از نظر تشابه کاربری چنین بنایی در هیچ قسمتی از ایران به این شکل دیده نشده، ولی از نظر معماری با مسجد عباسقلی خان و دروازه ارگ قابل مقایسه‌است.

این بنا به طور عام‌المنفعه و شبانه‌روزی بوده و بابت استفاده از آن هیچ پولی از شهروندان دریافت نمی‌شده‌است.
بنای رخت‌شویخانه شهر زنجان هم اکنون مهمترین موزه این استان است و در آن انواع لباس‌های محلی، زیورآلات، ابزار و وسایل مورد استفاده بانوان در معرض دید همگان قرار گرفته‌است.

مشخصات بنا

آب این محدوده که دارای فضاهای متعددی است از قنات قلعچه حاجی میربهاالدین تامین می‌شد. فضاهای این مجموعه را می‌توان به دو بخش مدیریت رخت‌شویخانه شامل حیات و قسمت مسکونی و فضای اصلی شستشوی رخت که خود دارای چهار قسمت است تقسیم کرد.

حیاط محوطه‌ای است به شکل مربع و مستطیل درختکاری و فضای سبز، و اعیانی آن در جبهه شمالی محوطه به مقدار ۶۰ متر مربع شامل دو اتاق و یک ورودی است که این ورودی فضاهای محوطه، سرایداری و محل شستشوی رخت را به همدیگر متصل می‌نماید. پلان و نمای این واحد مسکونی، دارای بار فرهنگی بوده و به سبک معماری سنتی شناخته شده زنجان احداث گردیده‌است.

خزینه این رخت‌شوی‌خانه ۱۷ متر طول ۵۵ / ۱۱ متر عرض و حدود ۸ متر ارتفاع دارد فضایی شبیه تراس مشرف به فضای رخت‌شوی‌خانه وجود دارد که به عبارتی می‌توان آن را شاه‌نشین و محل مدیریت نامید. محل ورودی بنا به شبکه ارتباطی کوچه‌های شهر را پیدا می‌کرد و خانمی که گفته می‌شود همسر معمار این بنا بوده‌است کار کنترل و نظارت بر امور رخت‌شوی‌خانه را برعهده داشت و در قبال این کار مبلغی ماهیانه دریافت می‌کرد. از معماری این فضا چنین استنباط می‌شود که معمار آشنایی کاملی به شیوه سنتی داشته که توانسته‌است با کمک قوس‌ها و نورگیر‌ها فضای دل‌انگیزی را در قسمت بالای انبار سالن اصلی رخت‌شوی‌خانه و تردد افراد را انجام می‌داده‌است.

طراحی و اجرای فضای داخلی و اصلی بنای رخت‌شویخانه دورنمای بسیار زیبایی دارد و سالن آن با ۱۱ ستون به طور قرینه به دو قسمت تقسیم شده‌است این فضا از سالنی به عرض ۷ / ۱۳ متر طول ۶۲ متر و مساحت زیربنای ۸۵۰ متر مربع برخوردار است.

در این موزه فضای شستشو از ساخت و طراحی جالبی برخوردار است پوشش طاق و تویزه این بنا در میانه بر روی یک ردیف ستون سنگی ۱۱ تایی و در کناره‌ها بر روی جرز‌ها و دیوار‌ها قرار گرفته است. ستون‌ها از یکدیگر ۵. ۷۰ متر فاصله دارند و ارتفاع قابل مشاهده آن‌ها ۲. ۷۰ متر است.


گفتنی است در فضای میانی طاق‌های بالای ستون ها، گنبدهای عرقچینی نهاده و در هر کدام از آن‌ها پنج نورگیر تعبیه شده است و همچنین نورگیرهای دیگری نیز در دیوار‌ها وجود دارد.

در این فضا برای شستشوی رخت‌ها و دیگر وسایل حوضچه‌های سنگی متعددی ساخته شده که از طریق مجاری آب از مخزن اصلی تغذیه می‌شوند و فاضلاب حاصل نیز از طریق کانالی که در زیر پاشویه‌ها قرار دارد به بیرون بنا منتقل می‌شود، مجاری آب، حوضچه‌ها و پاشویه‌ها از سنگ‌های تراشیده ساخته شده است.


چنین مجموعه‌ای با عملکرد یاد شده در هیچ جای ایران مشاهده نمی‌شود، اما سبک معماری، ابعاد و تناسبات رعایت شده در قوس‌ها و تویزه‌ها با بناهای عام المنفعه هم دوره شهر زنجان قابل مقایسه اند.

این بنا در دوره اخیر تعمیر و مرمت شده و به شماره ۱۷۴۷ به ثبت تاریخی رسیده است و به عنوان موزه مردم شناسی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

بنای رختشویخانه زنجان محل مناسبی برای آشنایی هرچه بیشتر علاقمندان به فرهنگ، آداب و رسوم مردم منطقه است.

اگر به زنجان سفر کردید بازدید از این بنا را فراموش نکنید ما منتظر شما در زنجان هستیم.

انتهای پیام/

 

گزارش از کبری اسلامی