به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از سمنان ؛ تاریخانه (به معنای خدایخانه، خانه خدا) از آثار باستانی دامغان است که بر پایه پژوهش های اداره کل باستان‌شناسی، پیش از تسلط اعراب بر ایران، آتشکده بوده و بعدها به مسجد تبدیل شده است. ساختمان بنای آن مربوط به سده دوم هجری است و شیوه ساختمان آن نیز به شیوه بناهای دوره ساسانیان است.

شیوه ی معماری مسجد برگرفته از معماری ساسانی است. ساختمان مسجد دربردارنده یک صحن یا حیاط مرکزی است که پیرامون آن را رواق‌های سرپوشیده در بر گرفته است.

 

شبستان مسجد بر روی هجده ستون مدور (سه ردیف شش تایی) استوار شده است. این ستون‌ها یک متر و نیم قطر دارند و از نظر ویژگی‌های معماری همانند ستون‌های کاخ‌های ساسانی هستند. طاق‌های مسجد از آجر است و به طاق‌های دوره پیش از اسلام، یعنی عهد ساسانی همانندی و همسانی بسیار دارد.

در این مسجد ستون‌هایی مدور قرار دارد که با آجرهایی به طول ۳۵ و به عرض ۳۴ و ۷ سانتی‌متر ساخته شده و به نام «چهل ستون» معروف است.

 تعداد ستون‌ها ۲۶ عدد که ۱۸ ستون آن در یک طرف و ۵ ستون در سمت دیگر و ۳ ستون در مقابل قرار گرفته است. محیط هر ستون در حدود ۵ متر و بلندای آن از سطح زمین تا محلی که طاق‌ها برآن استوار شده ۲/۸۴ متر و تا پشت بام ۶ متر است. طاق‌های این ساختمان با گذشت زمان فرو ریخته بوده که از محل وجوه جمع‌آوری شده از مردم شهر با خشت خام بر طاق‌های مزبور سقف زده‌اند.

در جنب مسجد تاریخانه سمت شمال مناری وجود دارد که با آجر ساخته شده. ارتفاع این منار ۲۶ متر است و ۸۶ پله از داخل دارد، بلندای این منار در قدیم بیشتر بوده و گویا در اثر زلزله قسمتی از بالا و کلاهک آن فروریخته است، بانی این منار بختیار بن محمد حاکم ایالت قومس و ممدوح منوچهری دامغانی است که منار مسجد جامع سمنان نیز از بناهای وی به شمار می‌رود.