روز سوم خرداد 1361، خرمشهر به طور كامل آزاد شد. این پیروزی حاصل همكاری و تعامل موفق سپاه و ارتش بود. در عملیات آزادسازی خرمشهر یا عملیات "بیت المقدس" شهید صیاد شیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش و سردار محسن رضایی فرمانده سپاه پاسداران بود و هر دو با هم فرماندهی قرارگاه مركزی كربلا را بر عهده داشتند.

 روز 31 شهریور 1359، رژیم بعث عراق، درحالی كه گروهی از حامیان غربی و شرقی را در كنار خود می‌دید در یك تهاجم گسترده هوایی و زمینی به ایران حمله كرد. جمهوری اسلامی ایران كه به تازگی از شر استبداد داخلی خلاص شده بود این‌بار نه تنها عراق بلكه ابرقدرت‌های جهانی را در مقابل خود دید. در چنین شرایطی آنچه باعث پیروزی جمهوری اسلامی ایران در برابر متجاوز بعثی شد، وحدت نیروهای نظامی در سایه رهبری امام خمینی(ره) و حمایت بی‌دریغ مردم بود.

 

هرچند در روزهای ابتدائی هجوم عراق به ایران گروه‌های مختلف به دنبال تفرقه‌افكنی بوده و قصد داشتند تا میان ارتش و سپاه فاصله بیندازند اما همكاری این دو نیروی نظامی با یكدیگر در طول جنگ هشت ساله نهایتا باعث شد تا تمام این توطئه‌ها بی‌نتیجه بماند. در ادامه به نمونه‌هایی از همكاری‌های ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در طول هشت سال دفاع مقدس اشاره می‌شود.

 

*** تاكید امام خمینی(ره) به وحدت و همكاری سپاه و ارتش در جنگ 

 

امام خمینی(ره) همواره به همكاری و وحدت ارتش و سپاه تاكید می‌كردند و معتقد بودند كه دشمن به دنبال آن است تا با تفرقه‌افكنی بین نیروهای نظامی، به جمهوری اسلامی ضربه بزند.

 

محسن رضایی، فرمانده سپاه پاسداران در دوران جنگ، با ذكر خاطره‌ حضور فرماندهان سپاه و ارتش در محضر حضرت امام(ره)، در رابطه با تاكید امام خمینی(ره) به وحدت ارتش و سپاه می‌گوید: «بعد از عملیات رمضان و تحمل سختی‌های فراوان [همراه با شهید صیاد] خدمت امام(ره) رسیدیم. پس از اینكه گزارشمان را خدمت امام(ره) ارائه كردیم ایشان دست‌های ما را گرفتند و در میان دست‌های هم قرار دادند... تا روزها و هفته‌ها گرمی دست‌های امام(ره) را احساس می‌كردیم. هرگاه به یكدیگر می‌رسیدیم به یاد آن خاطره می‌افتادیم و فكر می‌كردیم كه این حركت امام(ره) چه پیام و مفهومی داشت.»

 

همین خاطره را سید یحیی (رحیم) صفوی نیز نقل كرده و می‌گوید: «خاطرم هست با یكی از فرماندهان ارتش كه خدمت حضرت امام(ره) رفته بودیم، وقتی می‌خواستیم از اتاق بیرون بیاییم، حضرت امام(ره) دست سرهنگ صیاد شیرازی را كه آن موقع فرمانده نیروی زمینی ارتش بود، با دست آقای محسن رضایی جلوی ما فرماندهان سپاه و ارتش گرفتند. امام(ره) دست این دو نفر را گرفتند گذاشتند در دست یكدیگر و دست خودشان را هم روی دست اینها گذاشتند. 

اصلا این حركت امام(ره) برای همه فرماندهان ارتش و سپاه یك حركت نمادین بود. این در همان اتاق جماران اتفاق افتاد. در واقع امام(ره) یعنی نایب حضرت امام زمان(عج)، رهبر انقلاب، فرمانده كل قوا كه هم با این حركت خودشان و هم صحبت‌هایشان به خوبی مسیر حركت بچه‌های جنگ را ترسیم فرمودند.»

علاوه بر این در ماده 7 از فصل دوم ‌اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بر "همكاری با ارتش جمهوری اسلامی ایران در مواقع لزوم در جهت پاسداری از استقلال و تمامیت ارضی و نظام جمهوری اسلامی ایران" تاكید شده است.

 

*** اتحاد سپاه و ارتش قبل از تجاوز رژیم بعث عراق 

 

اگرچه قبل از تجاوز رژیم بعث عراق به ایران و همزمان با فعالیت ضدانقلاب در مناطق غربی كشور نیز سپاه و ارتش با هم تعامل داشتند اما همكاری این دو نیرو در دوران دفاع مقدس، به خصوص پس از عزل "ابوالحسن بنی‌صدر" و به دست گرفتن فرماندهی جنگ توسط امام خمینی(ره) بسیار بیشتر شده و با طراحی عملیات مشترك توسط فرماندهان ارتش و سپاه، روند جنگ وارد مرحله جدیدی شد.

 

یكی از مواردی كه اتحاد این دو نیرو را قبل از آغاز جنگ نشان می‌دهد، مربوط به دی‌ماه 1358 است، جایی كه ستاد مشترك ارتش جمهوری اسلامی ایران در پی شرارت‌های عناصر ضد انقلاب و تعرض آنان به پاسداران در مناطق مختلف غرب كشور به ویژه كردستان،  به افراد ضد انقلاب هشدار می‌دهد كه ارتش هرگونه تعرض به سپاه پاسداران را تعرض به خود تلقی می‌كند.

 

متن این اعلامیه به این شرح است: «اخیرا شنیده می‌شود افراد معدودی ناآگاه تحت تاثیر تلقینات عوامل مزدور اجنبی، اعلامیه صادر می‌كنند و خواستار خروج سپاهیان پاسدار از منطقه خود می‌شوند. سپاهیان پاسدار علاوه بر اینكه یكی از نهادهای اصلی انقلاب هستند، طبق قانون اساسی سازمان یافته‌اند و خوشبختانه این سپاه را افرادی مومن و آماده جانبازی در راه پاسداری از انقلاب تشكیل می‌دهند كه مورد محبت قاطبه ملت آگاه ایران می‌باشند. بدین وسیله به عموم افراد ضدانقلاب و نابخردانی كه در مسیر خواست اجنبی گام برمی‌دارند اعلام می‌دارد كه ارتش جمهوری اسلامی ایران هرگونه تعرض به سپاهیان پاسدار را تعرض به خود تلقی كرده و درمقابل این قبیل اقدامات مذبوحانه بی‌تفاوت نخواهد بود.»

 

*** سرآغاز همكاری‌های ارتش و سپاه در دوران دفاع مقدس 

 

براساس آماری كه مركز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در كتاب "راهنمای عملیات جنگ 8 ساله" ارائه داده است، در طول جنگ، 13 عملیات مشترك توسط ارتش و سپاه انجام گرفته است.

 

میزان همكاری سپاه و ارتش در دوران دفاع مقدس به حدی بود كه شهید صیاد شیرازی در این مورد گفت: «ما [ارتش و سپاه] كاملا در هم ذوب شده بودیم.» این شهید بزرگوار همچنین همكاری ارتش و سپاه را "تركیب مقدس نیروهای اسلام" می‌نامید.

 

در دوران ریاست جمهوری بنی‌صدر، شهید صیاد شیرازی به دلیل تضادهایی كه با بنی‌صدر و اطرافیان او پیدا كرد به سپاه رفت و در اداره عملیات سپاه پاسداران مشغول فعالیت شد؛ این موضوع باعث شد تا زمینه‌های تعامل سپاه و ارتش بیشتر شود.

 

*** طرح "فرمانده مشترك" سپاه و ارتش در جنگ تحمیلی

 

چنانكه سپهبد صیاد شیرازی می‌گوید: «از همان روزهای اول ارتباط مستقیم با برادران سپاه برقرار شد، با فرماندهی سپاه، عناصر عملیاتی و مشاورین ایشان، در محل پادگان گلف اهواز جلسات مكرر داشتیم... اولین نكته‌ای كه به نظرم رسید این بود كه باید به صورت رسمی قرارگاه مشترك دایر كنیم. بنابراین تاریخ رسمی پیدایش قرارگاه مشترك ارتش و سپاه از آنجا بود. این پدیده تازه‌ای برای ما نبود. تجربه كردستان را به قرارگاه جدید منتقل كردیم.»

 

آنچنان كه محسن رضایی می‌گوید: «پس از اینكه شهید صیاد شیرازی فرماندهی نیروی ارتش را به عهده گرفت، به اتفاق یكدیگر طرح جدید دیگری به نام "فرمانده مشترك" را ارائه كردیم. براساس این طرح از رده بالا تا رده لشكر، هر قرارگاهی دو فرمانده داشت، یكی از سپاه و دیگری از ارتش؛ به گونه‌ای كه طرح‌های عملیاتی به امضای هر دو فرمانده ارتش و سپاه می‌رسید. 

مثلا در قرارگاه كربلا و نجف روال به همین منوال بود و در واقع این مدل یك مدل جدید بود. البته برخی با این طرح با شك و بدبینی برخورد می‌كردند و می‌گفتند مگر می‌شود فرماندهی دوتا باشد؟! تاكنون در تمام دنیا سابقه نداشته است كه جنگی را دو نفر باهم فرماندهی كنند. اما اولین عملیات با موفقیت انجام شد. [كه طی آن بستان آزاد شد] عده‌ای معتقد بودند عملیات‌های بعدی با شكست مواجه خواهد شد اما عملیات بعدی عملیات پیروزمندانه فتح‌المبین بود كه آن هم با موفقیت انجام شد. پس از آن هم در عملیات‌ آزادسازی خرمشهر (بیت‌المقدس) با همان مدل فرماندهی پیروزی حاصل شد.»

 

در خاطرات شهید صیاد نیز درمورد اتحاد سپاه و ارتش در دوران دفاع مقدس آمده است: «تلفیق دو نیروی سپاه و ارتش در قرارگاه مشترك و در خط، قابل توجه است. در قرارگاه ستادمان را متشكل كرده بودیم به یك ستاد عملیات واحد. هر كسی وارد آن می‌شد فرماندهی واحد را بر عملیات احساس می‌كرد. بنده و برادر رضایی هر دو یكی محسوب می‌شدیم... دو جسم بودیم ولی روح و فكرمان یكی بود، وحدت كلمه داشتیم و یك واحد بودیم.»

 

در سال دوم جنگ (از مهرماه 1360 تا دی‌ماه 61) عملیات‌ پیروزمندانه چهارگانه‌ای (شامل "ثامن الائمه(ع)"، "طریق‌القدس"، "فتح‌المبین" و "بیت‌المقدس") به طور مشترك توسط رزمندگان ارتش و سپاه پاسداران اجرا شد. عملیات رزمندگان در این دوره،‌ تحت نظارت "قرارگاه مركزی كربلا" انجام می‌شد و این قرارگاه نیز تحت فرماندهی و هدایت مشترك ارتش و سپاه عمل می‌كرد.

 

همكاری‌های ارتش و سپاه علاوه بر اجرای عملیات‌ها و نیز ارائه آموزش‌های نظامی، شامل ارسال مهمات و ادوات جنگی به یكدیگر نیز می‌شد. سند زیر كه تاریخ آن مربوط به اسفندماه 1364 است به خوبی این همكاری را نشان می‌دهد.

 

سند شماره 1: همكاری‌های تسلیحاتی سپاه و ارتش با یكدیگر در دوران دفاع مقدس

 

 

*** آموزش نیروهای سپاه توسط ارتش 

 

پس از واگذاری مسئولیت نیروی زمینی ارتش به شهید صیاد شیرازی كه با از بین رفتن مانعی همچون بنی‌صدر همزمان شد، ارتش و سپاه وارد تعامل با یكدیگر شدند به طوری كه در زمینه آموزش نیروهای خود نیز از یكدیگر كمك می‌گرفتند. سندی كه در زیر مشاهده می‌كنید یكی از این نمونه‌ها است كه به وضوح این تعامل را نشان می‌دهد.

 

 

سند شماره 2: درخواست سپاه از ارتش به منظور آموزش جنگ‌های نامنظم

 

با گسترش دامنه جنگ، نیاز به واحدهای پشتیبانی آتش در سپاه احساس می‌شد؛ از همین رو در سال 61 كلاس‌های آموزشی توپخانه در ارتش شكل گرفت. چنانكه "امیر ابوالقاسم جاویدانی" كه در آن زمان فرمانده توپخانه لشكر 77 ثامن‌الائمه بود می‌گوید: «در آن زمان فرمانده نیروی زمینی ارتش یعنی "سرهنگ صیاد شیرازی" طی یادداشتی خواست كه توپخانه لشكر 77 آموزش تعدادی از برادران سپاه را به عهده بگیرند. برادرمان "سردار شفیع‌زاده" جزو پرسنلی بودند كه معرفی شدند. كلاس‌های آموزشی در هفت تپه شوش تشكیل و ظرف مدت كوتاهی برادران عملا یگان‌های توپخانه سپاه را فعال نمودند.»

 

محسن رضایی نیز در رابطه با همكاری سپاه و ارتش در زمینه ارائه آموزش‌های نظامی به یكدیگر می‌گوید: «... همین زمینه باعث شد تا برادران ارتشی تجارب خود را به برادران سپاهی منتقل كنند و ما توانستیم در جنوب، آموزش‌های خوبی را با كمك امكانات برادران ارتشی به برادران سپاهی منتقل كنیم.»

*** همكاری سپاه و ارتش در عملیات ثامن‌الائمه

 

یكی از نمونه‌های موفق همكاری بین سپاه و ارتش، حصرزدایی از آبادان طی عملیات ثامن‌الائمه بود. این عملیات در 5 مهر 1360 انجام شد.

 

براساس خاطرات "سردار رحیم صفوی" «طبق آخرین هماهنگی، نیروهای عمل كننده در هر محور به این صورت مشخص شد:

الف) محور دارخوین: 1- سپاه با شش گردان و یك دسته زرهی 2- تیپ 3 از لشكر 77 با دو گردان پیاده و یك گردان تانك.

ب) محور فیاضیه: 1- سپاه با شش گردان پیاده 2- تیپ 2 از لشكر 77 با سه گردان پیاده و یك گردان زرهی.

ج) محور ایستگاه هفت و دوازده: 1- سپاه با پنج گردان پیاده و یك گردان احتیاط 2- تیپ1 از لشكر 77 با دو گردان پیاده، یك گردان تانك و یك گروهان سوار زرهی.

د) محور جاده ماهشهر-آبادان: 1- سپاه با یك گردان پیاده 2- ژاندارمری با یك گردان پیاده.

 

در نتیجه هماهنگی‌های انجام شده با ارتش جمهوری اسلامی ایران، طرح نهایی تهیه شد و طبق ابلاغ شورای عالی دفاع، زمان اجرای عملیات آزادسازی آبادان از محاصره، 5 مهرماه 60 اعلام شد.

 

در آستانه عملیات در شهریور 60 ، قرار شد كه ما با برادران ارتش، قرارگاه مشتركی برپا كنیم. چند روز قبل از عملیات، "تیمسار ظهیرنژاد" كه فرمانده نیروی زمینی ارتش بود و "شهید كلاهدوز" كه قائم مقام فرمانده سپاه بود قرارگاه مشتركی برای هدایت عملیات در شادگان زدند. قرارگاه در كنار جاده ماهشهر به آبادان زیر نخل‌ها و در یك چادر بود. در محورهای دیگر هم این‌طور تقسیم كار شد كه "حسن باقری" در محور دارخوین فرماندهی را به عهده داشت و "حسین خرازی" فرمانده جبهه دارخوین هم كنار او بود. 

من به جبهه فیاضیه آمدم و در منطقه آبادان با یكی از فرماندهان تیپ ارتش با نام "سرهنگ كهتری" در كنار هم بودیم. آقای "رشید" هدایت عملیات در ایستگاه 7 و ایستگاه 12 را بر عهده داشت و "سردار اسدی" و "سردار قربانی" نیز در این محور حضور داشتند. در محور ماهشهر هم مسئولیت به عهده برادر "اسحاق عساكره" بود.»

 

شكست حصر آبادان كه مرهون همكاری نیروهای ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود باعث شد تا امام(ره) نیز از این همكاری و هماهنگی تمجید كنند. ایشان در همان روز 5 مهر در پیامی خطاب به فرماندهان ارتش و سپاه، "تیمسار سرتیپ فلاحی، تیمسار سرتیپ ظهیرنژاد، و محسن رضایی" فرمودند: «اینجانب به اسم ملت بزرگ ایران از رزمندگان دلیر ارتش و سپاه و دیگر قوای مسلح ـ ایّدهم‏اللّه‏ تعالی ـ تقدیر و تشكر می‏كنم. از خداوند متعال توفیق، نصرت و عظمت اسلام و مسلمین و بخصوص نیروهای مسلح اسلامی را خواستار است. »

 

سردار سید رحیم صفوی نیز اصلی‌ترین رمز این پیروزی را "اتحاد و انسجام نیروهای مومن سپاه، بسیج و ارتش" می‌داند.

 

سند شماره 3: اطلاعیه مشترك سپاه و ارتش به مناسبت شكست حصر آبادان

 

 

 

*** تعامل سپاه و ارتش در عملیات فتح‌المبین

 

عملیات "فتح‌المبین" با فرماندهی مشترك ارتش و سپاه در 2 فروردین 1361 انجام شد. هدف اصلی این عملیات آزادسازی بخش وسیعی از مناطق اشغال شده منطقه غرب شوش و دزفول بود.

 

روز اول فروردین، قرارگاه مركزی كربلا كه به طور مشترك توسط فرماندهان سپاه و ارتش فرماندهی می‌شد، دستور اجرای عملیات فتح‌المبین را صادر كرد.

 

براساس گزارش‌های نوبه‌ای عملیاتی یگان‌ها و قرارگاه‌ها، در مرحله اول عملیات فتح‌المبین، تك هماهنگ نیروی زمینی ارتش و سپاه پاسداران در روز دوم فروردین، موجب شد تا نیروهای ایرانی ضمن تامین هدف‌های تعیین شده، مواضع عین‌خوش و علی‌گره‌زد و تعدادی پل و منطقه حساس را نیز تصرف كنند.

 

همان روز اطلاعیه مشترك ستاد مشترك ارتش و ستاد مركزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به شرح زیر صادر شد:

 

 

سند شماره 4: اطلاعیه مشترك ستاد مشترك ارتش و ستاد مركزی سپاه پاسداران

 

 

*** هماهنگی سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی ایران در فتح خرمشهر ***

 

روز سوم خرداد 1361، خرمشهر به طور كامل آزاد شد. این پیروزی حاصل همكاری و تعامل موفق سپاه و ارتش بود. در عملیات آزادسازی خرمشهر یا عملیات "بیت المقدس" شهید صیاد شیرازی فرمانده نیروی زمینی ارتش و سردار محسن رضایی فرمانده سپاه پاسداران بود و هر دو با هم فرماندهی قرارگاه مركزی كربلا را بر عهده داشتند.

 

محسن رضایی درمورد همكاری ارتش و سپاه در عملیات آزادسازی خرمشهر می‌گوید: «در این عملیات هر یك از برادران ارتش و سپاه ابتدا به صورت جداگانه طرحی را ارائه و هركدام به نوبه خود از طرح مورد نظرشان دفاع كردند. پس از آن بنده با برادرمان صیاد شیرازی دو نفری نشستیم و یك تصمیم متحد و واحدی را اتخاذ كردیم و هیچگونه اختلافی هم در این خصوص بین ما وجود نداشت.»

 

در روز 1 خرداد 61، اولین اطلاعیه مشترك ارتش و سپاه در سومین مرحله از عملیات پیروزمندانه بیت‌المقدس، منتشر شد و روز سوم خرداد، خرمشهر آزاد شد و بدین ترتیب این همكاری ارتش و سپاه به یك پیروزی بزرگ ختم شد. در روز 4 خرداد سرهنگ صیاد شیرازی در جریان اقامه نماز رزمندگان در یكی از قرارگاه‌های تاكتیكی جنوب، طی سخنانی اعلام كرد «این تركیب مقدس یعنی تركیب ارتش و سپاه كه تلاش می‌كند كفر جهانی را درهم بشكند، باید حفظ شود و اگر حفظ شود، رهایی قدس را در پیش دارد.»

 

هماهنگی سپاه و ارتش در فتح خرمشهر به حدی چشمگیر بود كه خبرگزاری‌های خارجی نیز به آن پرداختند. به عنوان نمونه خبرگزاری فرانسه به نقل از كارشناسان نظامی خارجی مقیم تهران، با اظهار شگفتی از نحوه هماهنگی نیروهای مسلح ایران (سپاه و ارتش) در اجرای عملیات به لحاظ زمانی و مكانی بیان كرد: «نیروهای مسلح ایران(سپاه و ارتش) ثابت كردند كه از یك انسجام بهت‌آور و غیرمترقب برخوردارند.»

 

سند زیر كه از قرارگاه كربلا و با امضای مشترك فرمانده سپاه و فرمانده ارتش صادر شده است به خوبی نشانگر هماهنگی این دو نیروی نظامی با یكدیگر در فتح خرمشهر است.

 

سند شماره 5: نمونه‌ای از هماهنگی ارتش و سپاه در عملیات فتح خرمشهر

 

علاوه بر آنچه كه در فوق آمد، عملیات دیگری نیز به طور مشترك توسط سپاه و ارتش برنامه‌ریزی و اجرا شد كه از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره كرد:

 

- عملیات مشترك سپاه و ارتش در 26 آبان 1359 كه منجر به آزادی سوسنگرد شد.

- عملیات "طریق‌القدس" كه در 8 آذر 1360 و با هدف آزادسازی بستان انجام شد.

- عملیات "محمد رسول‌الله" كه در تاریخ 12 دی ماه 1360 در مناطق عملیاتی مریوان، نوسود و پاوه و در ارتفاعات مرزی معروف به "تخت اورامانات" با فرماندهی مشترك سپاه و ارتش انجام شد.

- عملیات "رمضان" كه در 22 تیرماه 1361 به صورت گسترده و با فرماندهی مشترك سپاه و ارتش انجام شد.

- عملیات "ثارالله" كه با همكاری یگان‌های ارتش و سپاه در 15 مرداد 61 درمنطقه عملیاتی قصرشیرین انجام گرفت.

- عملیات "مسلم بن عقیل" كه در 9 مهر 61 و با فرماندهی مشترك ارتش و سپاه اجرا شد. 

نیروهای عمل كننده مأمور در این عملیات عبارت بودند از :

 الف) سپاه پاسداران: تیپ27 حضرت رسول(ص) با 10 گردان رزمی، یك گردان توپ‌خانه و یك گردان تخریب؛ تیپ31 عاشورا با 8 گردان رزمی و یك گروهان تخریب؛ تیپ 21 امام رضا(ع) با 5 گردان رزمی و یك گروهان تانك؛ تیپ 18 الغدیر با 4 گردان رزمی.

ب)ارتش: تیپ4 از لشكر81 زرهی كرمانشاه با 3 گردان رزمی و یك گردان زرهی؛ تیپ مستقل 55 هوابرد شیراز با 4گردان رزمی و یك گردان توپ‌خانه.

- عملیات "والفجر 8" كه در روز 20 بهمن 1364 با همكاری ارتش و سپاه انجام شد.

 

انتهای پیام/