این واکنش حکومت شاه برای مردم بهت آور و باورش سخت بود حکومتی که قرار است طبق تمامی تعاریف حکومت داری برای مردم رفاه و آرامش به ارمغان بیاورد، با مردم خود چنین رفتار کند، پس آن واقعه شهر در بهت غریبی فرو رفت. اما اتفاقی شور و نشاط مبارزه علیه شاه را این بار مضاعف تر از همیشه به جامعه برگرداند. اما 17 شهریور چگونه رقم خورد؟

با اتمام ماه رمضان در سال 57 آیت الله شهید سید محمد بهشتی و شهید دکتر محمد مفتح به مسئولان ذیربط در رژیم شاهنشاهی درخواست می دهند که به آنها اجازه دهد در روز 13 شهریور مراسم عید فطر را در تپه های قیطریه تهران برگزار کنند و حکومت شاه که مدتی بود دولت آشتی ملی راه انداخته و ژست آزادی های سیاسی گرفته بود، با این تصمیم موافقت کرد.

این مراسم در صبح 13 شهریور با آرامش تمام برگزار شد و آن طور که گفته می شود طبق تعهد مسئولان برگزاری این مراسم، از تریبون شعاری علیه حکومت و شاه داده نشد، اما علی رغم تمام تمهیداتی که در نظر گرفته شده بود، تعدادی از جوانان در یک اقدام خودجوش پس از مراسم شعارهایی علیه استبداد حاکم سر دادند و از همان جا تظاهرات بر ضد رژیم شاهنشاهی راه افتاد.

 همان روز مردم قرار راهپیمایی های دیگری را گذاشتند. در این راهپیمایی مردم با دست به دست کردن کاغذها و پلاکاردهای دست نوشته قرار راهپیمایی 16 شهریور را از مقابل مسجد قبا در حوالی خیابان شریعتی گذاشتند، در 16 شهریور حضور مردم فراتر از تصورها بود و راهپیمایی با حضور میلیونی انجام گرفت که بزرگ ترین گردهمایی علیه استبداد شاهنشاهی در ایران تا آن زمان بود و تظاهرات تا میدان آزادی (شهیاد سابق) ادامه پیدا کرد.

در این تظاهرات ها رژیم شاه برخود شدیدی با مردم نداشت به نظر حکومت در بهت عجیبی فرو رفت. چرا که فکر نمی کرد تظاهرات علیه رژیم با استقبالی این چنین از سوی مردم مواجه شود.

قرار بعدی مردم در روز جمعه، 17 شهریور سال 1357 در میدان ژاله ( میدان شهدا ) بود. اما آن روز حکومت شاه تصمیمی گرفته بود که از هیچ حکومتی که منطقی رفتار می کند، انتظار نمی رود. مردم که عدم برخورد با تظاهرکنندگان روزهای قبل را دیده بودند، این بار می خواستند تظاهراتی پرشورتر از روزهای قبل برگزار کنند. به همین دلیل از نخستین ساعات صبح روز جمعه، تعدادی زیادی از مردم راهی میدان ژاله شدند.

اما گویا حکومت دست تظاهر کنندگان را خوانده بود به همین دلیل از ابتدای صبح یعنی 6 صبح منطقه میدان ژاله را مسدود و عبور و مرور را محدود کرد و به نوعی حکومت نظامی برقرار نمود. فرماندهان رژیم شاهنشاهی پیش از مردم در آنجا حضور داشتند و تجمع بیش از 3 نفر را ممنوع اعلام کردند. با این حال و با وجود محدودیت ها مردم به تدریج در میدان جمع شدند این در حالی بود که فرماندهان حاضر در میدان با بلندگو از مردم می خواستند که متفرق شوند. اما مردم اهمیتی به درخواست آن ها ندادند. بعد از مدتی که جمع زیادی از مردم بی توجه به هشدارهای نظامیان میدان ر ا ترک نکردند، به کادرهای نظامی حاضر در منطقه دستور شلیک مستقیم به مردم داده شد و با تیراندازی های مکرر گروه های نظامی، مردم تظاهر کننده به خاک و خون غلتیدند.

در همین حال تمام خیابان های منتهی به میدان ژاله با تانک ها و نفربرهای نظامی بسته شده بود و امکان گریز تظاهرکنندگان وجود نداشت. گفته می شود حتی بالگردهایی از آسمان به مردم تیراندازی می کردند. مواجهه نابرابر میان نظامیان مسلح رژیم با مردمی که تنها برای شعار دادن و اعتراض علیه استبداد شاه به خیابان آمده بودند، میدان ژاله را به حمام خون مخالفان شاه تبدیل کرد.

آن روز علاوه بر تهران در برخی شهرهای دیگر کشورمان نیز تظاهرات های مشابهی برگزار شد تظاهراتی که با مشت آهنین حکومت شاه مواجه شده بود، گفته می شود افراد زیادی در 17 شهریور به دست ستمگر رژیم شاهنشاهی به شهادت رسیدند یا زخمی شدند. مخالفان رژیم شاه اعلام کردند که تعداد کشتگان تظاهرات آن روز در شهرهای مختلف به حدود پنج هزار نفر می رسد به هر حال، تظاهرات 17 شهریور در تهران، بر اساس کمترین آمارهایی که اعلام شد حدود 88 شهید بوده است که 64 نفر آنها تنها در میدان ژاله به شهادت رسیدند.

همچنین دکترمحمد باهری که در آن زمان عهده دار سمت وزارت دادگستری بوده است می گوید بنابر گزارش سازمان پزشکی قانون و سازمان بهشت زهرا، مجموع شهدای که در روز 17 شهریور ماه فوت کرده اند، 126 نفر بوده است که این تعداد نیز قتل عام وحشیانه ای محسوب می شود.

رژیم شاه با کشتار مردم در روز 17 شهریور، احساسات عمومی را نسبت خودش تحریک کرد و هرگونه آشتی که امکان داشت به وجود آید را از میان برد. پس از واقعه 17 شهریور مردم با احساس بهت و ناامیدی مواجه شده بودند. مردم امید خود را برای ادامه مبارزات از دست داده بودند. اما امام خمینی (س) با پیامی امید را در دل های مردم زنده کرد و در آن ها شور و اشتیاقی مجدد برای ادامه راه مبارزات ایجاد کرد.

امام در پیام خود خطاب به ملت درباره کشتار وحشیانه 17 شهریور که فردای آن روز در نجف صادر شد پیروزی نهضت را در آینده ای نزدیک نوید داد و آرزو کرد که « اى کاش «خمینى» در میان شما بود و در کنار شما در جبهه دفاع براى خداى تعالى کشته مى‏شد.»

بسم اللَّه الرحمن الرحیم‏

ملت شریف و شجاع ایران‏

بار دیگر شاه با دستور حکومت نظامى در تهران و سایر شهرستانهاى بزرگ ایران، ثابت کرد که پایگاهى در میان ملت ندارد. اعلام حکومت نظامى در محیطى آرام- به اقرار رادیو و مطبوعات ایران که راهپیمایى با کمال آرامش در آن انجام مى‏گرفت- نه تنها قانونى نیست بلکه جرم است و دستور دهنده آن مجرم. شاه براى به رگبار بستن مردم بى‏دفاع و مظلوم هیچ بهانه‏اى را بهتر از حکومت نظامى ندید. روزهاى اخیر، تهران و سایر شهرستانهاى مهم ایران براى اظهار مظلومیت و مخالفت با مجرمى که 35 سال بر مقدرات آنان سلطه دارد و جنایات و خیانتهاى او در کشور و مخالفتهاى او با قانون اساسى واضح است، شاهد راهپیماییهاى آرام بود. اظهار مخالفت با مجرمى که تمام هستى ملت را به باد داده است، از طرف کسانى بود که در حد عالى شعور سیاسى و دینى بودند؛ به طورى که حاضر شدند ارتش را گلباران کنند ولى «دولت آشتى ملى»، آنان را به عنوان شعار بر خلاف قانون اساسى، محکوم نمود؛ و حال آنکه شعار آنان بر ضد قانون اساسى شکن- یعنى شاه- بود. شعار بر ضد رژیم تحمیلى غیر قانونى بود، اظهار مظلومیت بود ولى واقعیت این است که شاه مى‏خواهد انتقام خود را از ملت بى‏دفاع بگیرد، و با صحنه‏سازیهاى مبتذل، ملت بى‏دفاع را به مسلسل ببندد و نفسها را به خیال باطل خودش در سینه خفه گرداند ولى دیگر دیر شده است و ملت مظلوم و بیدار ایران آگاه گردیده‏اند. من هنوز اطلاع دقیقى از کشتگان و مجروحان در سراسر ایران ندارم؛ ولى خبرگزاریها تعداد کشتگان را به صدها نفر گزارش داده‏اند و خبرهایى از ایران، این‏ تعداد را بیش از هزار نفر مى‏گویند. اکنون بر ملت شجاع ایران است که به هر ترتیبى که ممکن است به مجروحین بیشمار خود، خون، دوا و غذا برساند و از هر گونه کمک مالى دریغ ننماید.

چهره ایران امروز گلگون است و دلاورى و نشاط در تمام اماکن به چشم مى‏خورد. آرى این چنین است راه امیر مؤمنان على و سرور شهیدان امام حسین. اى کاش «خمینى» در میان شما بود و در کنار شما در جبهه دفاع براى خداى تعالى کشته مى‏شد.

ملت ایران! مطمئن باشید که دیر و یا زود پیروزى از آن شماست. شاه با حکومت آشتى ملى مى‏خواهد روحانیت شریف ایران و سیاسیون محترم را در کشتار خود سهیم گرداند ولى فریب او خیلى زود برملا گردید. انَّ کَیْدَ الشَّیطانِ کانَ ضَعیفاً.

جهان باید بداند که این است فضاى باز سیاسى ایران! و این است رژیم دموکراسى شاه! و این است عمل به دین مبین اسلام در منطق شاه و دولت او! اکنون به بهانه‏هاى پوچ دست به حبس و تبعید تازه زده‏اند و مى‏زنند. باید علما و روشنفکران ملت در زیر چکمه دژخیمان خُرد شوند تا کسى خیال آزادى به خود راه ندهد. شما اى ملت محترم ایران، که تصمیم گرفته‏اید خود را از شرّ رژیم شاه خلاص گردانید و در رفراندمى که در سه و چهارم شوال در برابر ناظران سراسر جهان انجام دادید به دنیا نشان دادید که رژیم شاه جایى براى خود در ایران ندارد- چنانچه در روزنامه‏هاى خارجى هم منعکس گردید. مطمئن باشید که هیچ قدرتى نمى‏تواند با شما که بیدارید و بپاخاسته‏اید روبه شود.

ارتش وطنخواه ایران! شما دیدید که ملت با شما دوست و شما را گلباران مى‏کند. و مى‏دانید که این چپاولگران براى ادامه ستمگرى، شما را آلت قتل برادران خود قرار داده‏اند، به دیگر برادران ارتشى خود که شاه را رها کرده‏اند و در پشتیبانى مردم، به دشمن حمله نموده‏اند بپیوندید، و بپاخیزید و نگذارید ملت شما نابود و برادران و خواهران شما به خاک و خون کشیده شوند. نام خود را در تاریخ که به سود ملت ایران به‏ راه خود ادامه مى‏دهد، هر چه زودتر ثبت کنید و ریشه خیانت و ظلم را بکنید.

شما اى علماى بزرگ اسلام و سیاسیون بزرگ، که از فشار شاه هراسى به دل راه نمى‏دهید! نشانه اعتماد و قوّت روحیه ملت هستید، و در این موقع حساس نه تنها باید استقامت کنید بلکه روحیه عالى مقاومت جامعه را هر چه بیشتر باید تقویت کنید، و هر چه بیشتر صفوف خود را براى مقابله با دشمن مردم ایران متشکلتر کنید. از خداوند متعال نصرت اسلام و مسلمین را خواهانم. و السلام علیکم و رحمة اللَّه و برکاته.

انتهای پیام/