به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، از شروع دوران صنعتی در قرن نوزدهم تاکنون، اقیانوس‌ها ٥٢٥‌میلیارد تن کربن‌دی‌اکسید اضافی را از اتمسفر جذب کرده‌اند و درحال‌حاضر این مقدار حدود ٢٢‌میلیون تن در روز است.

دانشمندان در ابتدا تصور می‌کردند ممکن است این پدیده مفید باشد زیرا موجب می‌شود کربن‌دی‌اکسید کمتری در هوا باقی بماند و در نتیجه کره زمین، کمتر گرم شود.

اما دانشمندان به‌تازگی متوجه شده‌اند این پدیده موجب تغییر ترکیب شیمیایی آب اقیانوس‌ها می‌شود. وقتی کربن‌دی‌اکسید جذب آب دریا می‌شود، واکنش‌های شیمیایی در محیط آب دریا رخ می‌دهد و باعث می‌شود اسید ضعیفی به نام اسید کربنیک تشکیل شود.

اسید کربنیک باعث حل‌شدن آهک می‌شود که در آب دریا به فراوانی وجود دارد و صدف یا پوسته بسیاری از موجودات زنده دریایی از آن تشکیل شده است. این واکنش‌های شیمیایی «اسیدی‌شدن اقیانوسی» نام دارند. اسیدی‌شدن اقیانوس‌ها حاصل افزایش نامطلوب کربن‌دی‌اکسید در اتمسفر است که بیشتر از فعالیت‌های صنعتی و خودروها ناشی می‌شود.

اسیدی‌شدن اقیانوس‌ها بسیار کند و نامحسوس روی می‌دهد، ما این تغییر را احساس نمی‌کنیم بلکه باید از دستگاه‌های سنجش میزان اسیدی‌شدن (پی‌اچ‌متر) استفاده کرد. پیش از این، دانشمندان چندان در مورد این پدیده نگران نبودند زیرا تصور می‌کردند که رودخانه‌ها می‌توانند مقدار کافی مواد شیمیایی را وارد دریاها کنند که اسید کربنیک را خنثی کند. دانشمندان این اثر پایدارسازی را «اثر بافِری» می‌نامند.

 اما افزایش فعالیت‌های صنعتی و انحلال بیش‌ازحد کربن‌دی‌اکسید در اقیانوس‌ها باعث شد این اثر بافری طبیعی نتواند پایدار بماند و در نتیجه آب سطحی اقیانوس‌ها اسیدی‌تر شود.

 لایه‌های سطحی به‌تدریج با آب عمیق مخلوط می‌شوند و درنهایت کل اقیانوس از این مسئله تأثیر می‌پذیرد. از شروع انقلاب صنعتی تا به حال، pH آب سطحی اقیانوس‌ها، از ٨,٢ به ٨.١ کاهش یافته است (یعنی آب دریاها اسیدی‌تر شده است) و انتظار می‌رود تا پایان قرن حاضر، حدود ٠.٣ تا ٠.٤ واحد کاهش pH در اقیانوس‌ها رخ دهد.

شاید کاهش یک‌دهم واحدی pH آب سطحی اقیانوس‌ها زیاد به نظر نرسد، اما با توجه به مقیاس لگاریتمی pH، این به آن معناست که مقدار اسیدی‌شدن اقیانوس‌ها حدود ٣٠ درصد افزایش یافته است. اگر جذب کربن‌دی‌اکسید با سرعت کنونی در اقیانوس‌ها صورت گیرد، مقدار اسیدی‌شدن آب دریاها ممکن است تا پایان قرن حاضر تا ١٢٠ درصد بیشتر شود و مقدار pH به حدود ٧.٨ برسد.

اما این اسیدی‌شدن چه اثری روی حیات اقیانوس‌ها دارد؟

بسیاری از واکنش‌های شیمیایی حیاتی به تغییرات کوچک pH حساسند. به‌عنوان‌مثال pH خون انسان حدود ٧.٣٥ تا ٧.٤٥ است. اگر pH خون، ٠.٢ تا ٠.٣ واحد کاهش یابد ممکن است باعث تشنج، کما و حتی مرگ انسان شود. کاهش کوچک pH آب دریا نیز می‌تواند اثرات مخربی روی حیات دریاها بگذارد. انتظار می‌رود اسیدی‌شدن اقیانوس‌ها بر رده‌های مختلف موجودات اقیانوسی تأثیر بگذارد.

مثلا افزایش غلظت کربن‌دی‌اکسید در اقیانوس‌ها ممکن است برای فتوسنتز جلبک‌ها و علف‌های دریایی مفید واقع شود. از طرف دیگر بررسی‌ها نشان داده است که محیط اسیدی‌تر، روی برخی گونه‌های موجود زنده که حیاتشان به تولید کربنات‌کلسیم وابسته است، اثر مخربی خواهد گذاشت. به‌عنوان‌مثال صدف‌ها، حلزون‌ها، خارپشتان دریایی، مرجان‌ها و پلانکتون‌های آهکی، طی اسیدی‌شدن دریاها، به‌شدت آسیب خواهند دید.

وقتی حیات این موجودات در خطر باشد، آنگاه موجوداتی نظیر ماهی‌ها هم که از آنها تغذیه می‌کنند، در خطر خواهد بود. بسیاری از مشاغل و فعالیت‌های اقتصادی در جهان به ماهیان و موجودات آبزی در اقیانوس‌ها وابسته است، بنابراین اسیدی‌شدن اقیانوس‌ها به‌عنوان یک مشکل جهانی در حال ظهور است.

به نظر می‌رسد در میان دریاهای ایران، خلیج‌فارس بیش از دیگر دریاها در معرض اسیدی‌شدن باشد. خلیج‌فارس یکی از گرم‌ترین، شورترین و کم‌عمق‌ترین دریاهای جهان است که فعالیت‌های نفتی در آن رونق دارد. به دلیل کمبود آب، کشورهای جنوبی خلیج‌فارس بخش عمده‌ای از سوخت‌های فسیلی را برای شیرین‌سازی آب دریا مصرف می‌کنند.

به همین دلایل، خلیج‌فارس و بوم‌سازگان بی‌نظیر آن در معرض تهدید جدی اسیدی‌شدن دریاست. به همین دلیل پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی نسبت به ایجاد یک ایستگاه سنجش اسیدی‌شدن دریا در جزیره هنگام اقدام کرده، ولی لازم است در سراسر خلیج‌فارس و به‌ویژه در بوم‌سازگان‌های حساسی نظیر جزایر مرجانی پایش صورت گیرد تا در صورت مشاهده خطر، مسئولان از آن آگاه شوند.

منبع:روزنامه شرق
انتهای پیام/