کاروان تهران -دهلی در منزلگاه تجاری منطقه؛
راه ابریشم؛ قدمگاهی دوباره برای "تمدن کهن مشرق زمین"
مناسبات ایران و هند همواره حائز اهمیت است و امروز این روابط می‌تواند به نفع دو ملت و کل منطقه باشد.
به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، شرایط امروز نظام بینالملل بهگونهای است که توسعه و بقای کشورهای واقع در هر منطقه، به میزان همکاری، مشارکت و همگرایی آنها بستگی دارد. از سوی دیگر، سطح و کیفیت همکاری‌ها نیز با ویژگی‌های جغرافیایی، ژئوپلیتیک و ظرفیت‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی کشورهای واقع در هر بلوک ارتباط مستقیم دارد.
در این میان ایران و هند به‌عنوان دو کشور تأثیرگذار و قدرتمند آسیایی، دارای اشتراکات و روابط تاریخی و فرهنگی بسیاری می‌باشند که دو کشور را همواره به گسترش ارتباطات تشویق نموده است. جواهرلعل نهرو (اولین نخست وزیر هند پس از استقلال) می‌گوید: درطول سالیان متمادی هیچ کشوری همچون ایران بر فرهنگ و مردم هند تأثیر نگذاشته است. زبان فارسی بیش از هفت قرن زبان رسمی مردم هند و دربار آن بوده است و تنیدگی فرهنگی ایران و هند قابل قیاس با دیگر کشورها نیست.
در این میان، بررسی روابط ایران و هند به‌عنوان دو کشور آسیایی و تاریخی نیازمند شناخت اهداف، منافع و رویکردهای سیاسی، اقتصادی، و فرهنگی آنهاست. این دو کشور از گذشته‌های بسیار دور تا به امروز فرازونشیب‌های زیادی را در روابط بین خود پشت‌سر گذاشته‌اند. آنها از نظر سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و نیز در بسیاری از مسائل بین‌المللی و منطقه‌ای دارای دیدگاه‌های مشترک و بسیار نزدیکی هستند.
هند، که نیاز روزافزونش به انرژی بر کسی پوشیده نیست، برای تأمین بلندمدت انرژی خود به ایران در نقش بهترین و مهم‌ترین تأمین‌کنندة انرژی می‌نگرد. ایران نیز قدرتمند شدن هند را در راستای سیاست دنیای چندقطبی و مخالفت با یک‌جانبه‌گرایی آمریکا می‌داند و آن را در چهارچوب منافع ملی خود ارزیابی می‌کند. هند با جمعیتی بیش از یک میلیارد و دویست میلیون نفر و وسعت سرزمینی به اندازه بیش از دو برابر ایران با یک دهه رشد اقتصادی 8 درصدی و عضویت در باشگاه هسته‌ای دارای توانایی بالایی در تأثیرگذاری منطقه‌ای و حتی جهانی است.
این کشور دارای مؤلفه‌های اصلی قدرت یعنی وسعت، جمعیت و قدرت نظامی است و رشد سریع اقتصادی آن، هند را به یکی از قطب‌های اقتصادی جهان در آینده نزدیک تبدیل خواهد کرد. از این لحاظ تقویت روابط اقتصادی ایران و هند به نفع منافع دو کشور است و می‌تواند نقش مهمی در ثبات و امنیت منطقه داشته باشد.
اما در این میان، موضوعات چالش‌برانگیزی نیز در روابط ایران و هند وجود دارد؛ موقعیت خاص ایران در صحنه بین‌المللی و رقابت استراتژیک ایران و آمریکا باعث حساسیت قدرتهای غربی و به‌ویژه آمریکا به نزدیکی روابط ایران و هند شده است. به‌طوری‌که ایالات متحده آمریکا بارها از هند خواسته است تا مناسبات خود را با ایران در حوزه‌های استراتژیک مثل انرژی و تسلیحات محدود کند.
پیوند نوین دو تمدن شرقی در کریدور چابهار
«نارندرا مودی » نخست وزیر هند، یکی از پرجمعیت ترین کشورهای جهان، این هفته میهمان جمهوری اسلامی ایران بود. وی در آستانه سفر تاریخی خود به ایران شخن از فصل جدیدی در روابط ایران و هند به میان آورد، خاطرنشان کرد: در این روابط جدید چابهار به مرکز منطقه ای ترانزیت،انرژی و تجارت منطقه تبدیل می شود.
نخست وزیر هند با اشاره به اهمیت بندر چابهار در گسترش مبادلات تجاری و بازرگانی کشورهای منطقه افزود: فرصت های سرمایه گذاری در چابهار می تواند به نفع ایران،هند و کل منطقه باشد. مودی با ابراز خرسندی از پیشرفت های بدست آمده در خصوص چابهار تصریح کرد: بخش خصوصی و دولتی هند به شدت علاقمند به سرمایه گذاری در چابهار است. «مودی» لغو تحریم های بین المللی علیه ایران را فرصت بزرگی برای توسعه روابط دو کشور دانست و تصریح کرد: ایران و هند همکاری خود را در زمینه های تجاری ،فناوری،سرمایه گذاری،زیربنایی و امنیت انرژی توسعه می دهند.
ایران ارزشمندترین شریک منطقه ای هند
مودی بر این باور ست که؛ ایران یکی از همسایه های هند و یکی از شرکای ارزشمند این کشور درمنطقه است. ایران و هند با روابط تاریخی و تمدنی، دارای منافع مشترکی در زمینه برقراری صلح و ثبات در منطقه هستند و مقابله با تروریسم بین المللی و ایدئولوژی رادیکالی را از چالش های بزرگ دو کشور می داند.
وارد ایران شدم
نخست وزیر هند که عصر یکشنبه در صدر یک هیأت پلندپایه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی به تهران آمد، ابراز امیدواری کرد که سفرش به تحکیم مناسبات دوجانبه تهران و دهلی بی انجامد. نارندرا مودی همزمان با ورودش به کشورمان طی پیامی در شبکه اجتماعی توئیتر گفت: «وارد ایران شدم؛ سرزمینی که با آن پیوندهای تمدنی داریم. امیدوارم بتوانیم همکاری‌های اقتصادی میان کشورهایمان را تقویت نماییم.»
نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد مورد استقبال حسن روحانی رئیس‌جمهوری قرار گرفت. روحانی در نشست خبری مشترک با مودی ضمن خوشامدگویی گفت: «مناسبات ایران و هند همواره حائز اهمیت است و امروز این روابط می‌تواند به نفع دو ملت و کل منطقه باشد.» روحانی با اشاره به معضلات فعلی منطقه بر لزوم همکاری‌های مشترک برای مبارزه با تروریسم تاکید کرد. رئیس‌جمهوری همچنین به اهمیت سفر نخست‌وزیر هند در این برهه زمانی حساس اشاره کرد و گفت: «این سفر که در شرایط پسابرجام و پساتحریم انجام شده زمینه توسعه روابط اقتصادی بین دو کشور را بیش از گذشته مهیا کرده است.»
حسن روحانی با اشاره به سابقه همکاری‌های اقتصادی میان ایران و هند تحریم‌ها را عامل کاهش سطح همکاری‌ها عنوان کرد و گفت: «روابط اقتصادی دو کشور می‌تواند بسیار گسترده‌تر از گذشته باشد و امروز در تصمیمات مسئولان اجرایی دو کشور تصمیم بر این گرفته شد که روابط دو کشور از حالت تجاری بین دو طرف به روابط اقتصادی جامع دو کشور تبدیل شود.
وقتی بحث روابط اقتصادی دو کشور مطرح می‌شود به مفهوم منطقه ایران و کشورهای اطراف با جمعیت 400 میلیون نفر و کشور هندوستان با یک میلیارد و 200 میلیون جمعیت است.» روحانی در پایان نیز گفت: «با توجه به پیشرفت کشور هندوستان در فناورهای نو به ویژه در زمینه آی‌سی‌تی، بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی و هوافضا امروز تصمیم گرفتیم روابط دو کشور در فناوری‌های نو، دانشگاه‌ها و پارک‌های علمی و فناوری توسعه یابد.
همچنین با توجه به اشتراکات فراوانی که بین دو ملت وجود دارد و علاقه به زبان‌های دو کشور و کرسی‌های زبان فارسی و هندی در هندوستان و ایران تصمیم گرفته شد روابط تهران- دهلی نو در زمینه گردشگری توسعه یابد.» رئیس‌جمهوری ایران و نخست وزیر هند همچنین 12 سند همکاری میان دو کشور را در بخش‌های مختلف امضا کردند. امضای قرارداد توسعه بندر چابهار بین سازمان بنادر و دریانوردی ایران و شرکت ایندیا پورتس گلوبال پرایوت لیمیتد از مهم‌ترین قراردادهای امضاشده میان دو کشور بود.
چرایی اهمیت گسترش روابط تهران با شبه قاره هند
مودی، اولین نخست‌وزیر هند است که بعد از 15 سال به ایران سفر می‌کند. همچنین این سفر از آن جهت که در دوران پس از اجرای برجام صورت می‌گیرد از اهمیت بالایی برخوردار است. تهران، در روزهای اخیر تنها میزبان نخست‌وزیر هند نبود. محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهوری افغانستان نیز به ایران آمد.
اشرف غنی برای دومین بار از زمانی که به ریاست‌جمهوری رسیده به ایران سفر کرده است. رئیس‌جمهوری افغانستان برای امضای توافقنامه سه‌جانبه بندر ترانزیتی چابهار میان ایران، افغانستان و هند وارد تهران شد. طی سال گذشته 50 هکتار زمین در سواحل مکران در منطقه آزاد چابهار به بازرگانان افغانستان اختصاص داده شده و 130 شرکت در این منطقه از سوی اتباع افغانستانی به ثبت رسیده است.
سرمایه‌گذاری درچابهار ازجمله طرحهای مهمی است که بعد ازسالها به بار نشست. هیات دولت هند مهرماه سال گذشته 85 میلیون دلار برای سرمایه‌گذاری در توسعه لنگرگاه و چند طرح مهم در چابهار اختصاص داد. «نیتین گادکاری» وزیر کشتیرانی،بزرگراهها و حمل ونقل هند اردیبهشت ماه سال گذشته، قراداد سرمایه‌گذاری هند در بندر چابهار را در تهران امضا کردند که در سفر «نارندرا مودی» قرارداد نهایی سرمایه‌گذاری هند در چابهار امضا شد.
پس از توافق هسته‌ای بین تهران و کشورهای گروه 1+5 هیاتی از مقام‌های وزارتخانه‌های نفت و دارایی هند برای بررسی ادامه سرمایه‌گذاری در میدان گازی فرزاد ب به ایران سفر کردند. شرکت «او.ان.جی.سی ودیدش» هند میدان گازی «فرزاد ب» را درسال 2012 کشف کرد، ولی تحریم‌ها مانع از اجرای طرح توسعه این میدان شد.دخایر این میدان 21 تریلیون و 680 میلیارد فوت مکعب برآورد می‌شود.وزیرنفت و گاز طبیعی هند پیشتر 21 فروردین در سفر به ایران آمادگی این کشور را برای اجرای طرح توسعه میدان گازی «فرزاد ب» اعلام کرده بود. انتظار می‌رفت قرارداد طرح توسعه این میدان در سفر نارندرا مودی نخست‌وزیر هند به ایران امضا شود!
امضای توافقنامه چابهار میان ایران، هند و افغانستان
همزمان با سفر نارندرا مودی نخست‌وزیر هند و محمد اشرف غنی رئیس‌جمهوری افغانستان، موافقتنامه سه جانبه چابهار امضا شد. حسن روحانی در نشست خبری مشترک با میهمانان خود گفت: «پیام این سند آن است که کشورهای منطقه باید از فرصت‌های منطقه‌ای برای توسعه و تقویت کل منطقه استفاده کنند.«امروز به‌عنوان یک روز مهم و تاریخی در توسعه روابط سه کشور برای ما حائز اهمیت است. امروز از طرف تهران، دهلی و کابل این پیام برای منطقه و جهان ارسال شد که راه پیشرفت کشورهای منطقه در سایه همکاری مشترک و استفاده از فرصت‌های منطقه‌ای است.»
بر اساس اظهارات رئیس‌جمهوری این توافق می‌تواند هندوستان را در یک مسیر مطمئن به افغانستان و کشورهای آسیای میانه و قفقاز متصل کند و پیامی مهم برای همه کارآفرینان هر سه کشور در پی دارد. نخست‌وزیر هند نیز در مورد توافق چابهار گفت: «این توافقی روی کاغذ نیست و اراده کامل برای عملیاتی کردن آن وجود دارد.»
مودی در ادامه افزود: «این پروژه و همکاری مشترک الگوی بسیار خوبی برای منطقه خواهد بود و باید آن را به کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی جنوب - شمال متصل کنیم.»اشرف غنی رئیس‌جمهوری افغانستان نیز در پایان مراسم با اشاره به سابقه همکاری‌های میان سه کشور گفت: «در گذشته از طریق راه ابریشم با هم ارتباط داشتیم و امروز مرکزی شدن چهارراه تجارتی منطقه باعث گسترش روابط میان سه کشور خواهد بود و این نشانی روشن از همکاری‌های منطقه‌ای برای ایجاد اشتغال و تحرکات اقتصادی خواهد بود.»
به نظر می رسد با توجه عقد قراردادهای فی مابین تهران-دهلی و کابل مسیر راه ابریشم، هموارتر از سدهای دور؛ قدم گاهی دوباره برای تمدهنای کهن مشرق زمین قلمداد گردد. روزگاری این جاده، منزلگاهی بود برای هند و چین و اروپا و آفریقا و...که موجب گشته بود سرزمین کهن پارس، تبدیل به بزرگترین شبکه بازرگانی جهان شود. امروز با حصول نتیجه در توافقات بدست آمده بازهم می توان بدین مهم امیدوار بود که؛ کشور پهناور عزیزمان باری دیگر به کانون توجه قدرتهای تجاری جهان تبدیل گردد. با عنایت به امنیت و ثبات مثال زدنی جمهوری اسلامی ایران در منطقه، شاید بتوان گفت: ایران کریدور بکری برای سرمایه گذاری سیاسی-تجاری است که بدیلی در منطقه برای آن قابل تصور نیست.
محمدرضاشجاعیان
انتهای پیام/
