بگزارش خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از مهاباد ، یکی از آئین های سنتی و باستانی کردستان جشن نوروز است که با برگزاری مراسم های ویژه ای در این منطقه از ایران جشن گرفته می شود.
قوم کرد به عنوان یکی از اقوام اصیل ایرانی، این جشن باستانی و کهن را با شکوه خاصی همه ساله برگزار کرده و در بزرگداشت آن آداب و رسوم ویژه ای را برپا می دارد که نشانگر سابقه تاریخی و فرهنگی این قوم است.
مردم کردزبان این منطقه از یک ماه پیش از عید به پیروی از سنت گذشتگان با کاشت دانه هایی مانند گندم، نخود، عدس و کنجد در بشقاب ها و ظرف های گوناگون به استقبال از این عید می روند.
از جمله مهمترین آئین هائی که مردم این خطه در این ایام برگزار می کنند، آئین سنتی و کهن هه لاوه ملاوه و کوسه گردی است که چند سالی است با استقبال گسترده ای از سوی مردم در شهر و روستاهای مختلف برگزار می شود.
آیین دیرینه هه لاوه ملاوه از جمله آئین هایی است که ویژه مناطق کردنشین است و در روزهای پایانی سال برگزار می شود به طوری که در این مراسم کودکان و نوجوانان بازیگران اصلی این آئین هستند.
در این آئین اغلب کودکان به د ر خانه ها رفته و با کوبیدن آن به زبان کردی می گویند: هه لاوه ملاوه پسرتان داماد شود یا د خترتان عروس شود که پس از آن صاحبخانه هدیه ای به آنها می دهد که در قدیم بهترین هد یه ای که می توانستند بگیرند تخم مرغ بود.
تخم مرغ به آن دلیل بهترین هدیه محسوب می شده و بسیار باارزش بود ه که نماد ی از نوزایی و زندگی دوباره است به طوری که حتی د ر غذایی که در آن ایام درست می کنند ، اغلب از تخم مرغ استفاده می شود .
در این آیین اغلب دسته های دو و یا چند نفری از کودکان در خانه ها را می زنند و قبل از آن که صاحبخانه جویا شود که چه کسی است، همگی با هم فریاد می زنند: هه لاوه مه لاوه، بیستانی سوور و ساوا، کورتان ببی به زاوا، کچ تان نه بی به چاوا، شتیک مان بو بخنه بن تاوا (هه لاوه مه لاوه، بوستان تان سرسبز و آباد، پسرتان داماد شود، دخترتان چشم نخورد، چیزی برایمان بیاور (
در این آیین که هم اکنون بیشتر در مناطق روستایی دیده می شود و چند سالی است در مناطق شهری نیز رواج پیدا کرده است، کودکان حتی از خانه خودشان نیز می توانند هدیه بگیرند و سپس راهی سایر خانه ها شوند.
اگر کودکان بخواهند هدایای بیشتری از صاحب خانه بگیرند، عبارت هلاوه ملاوه را چند بار دیگر می گویند و صاحبخانه نیز دوباره به آنها هدیه می دهد.
یکی از اعضای خانواده هدایایی نوروزی را که روی سینی یا داخل یک سبد قرار دارد، در بین کودکان توزیع می کند و سال نو را به آنها تبریک می گوید.
این آیین که روز قبل از آغاز سال نو در بیشتر مناطق شهری و روستایی برگزار می شود، حال و هوای دیگری به این مناطق می بخشد.
چند روز پیش از آغاز این آیین در بسیاری از مغازه های سطح شهرها و روستاهای مختلف وسایل مخصوص این آئین به فروش می رسد که اغلب شامل سبد، بیسکویت، آب نبات، شیرینی، تخم مرغ رنگ شده و سکه است.
هه لاوه ملاوه از ساعات اولیه صبح روز پایانی سال شروع می شود و تا غروب ادامه می یابد و طبق یک باور قدیمی صاحبخانه هایی که برای کودکان خود هه لاوه ملاوه تهیه نکنند، در سال نو خیر و برکت وارد خانه آنها نمی شود.
تفاوتی که اجرای این آئین در مناطق شهری و روستائی دارد آن است که در مناطق روستایی کودکان اغلب از روی پشت بام سبدی را با طناب به منازل مردم آویزان می کنند و پس از گفتن هه لاوه ملاوه از صاحبخانه درخواست هدیه می کنند بدون آنکه خود را به صاحبخانه نشان دهند و سپس سبد هدایا را بالا می کشند ولی در شهرها کودکان و نوجوانان که برخی از آنها صورت هایشان را پوشانده اند، پس از گفتن هه لاوه ملاوه از صاحبخانه درخواست هدیه می کنند که هدیه بیشتر آنها سکه و پول است.
کودکان در این روز با کوله باری از هدایای مردمی به خانه می روند و هدایای جمع آوری شده را نشان دیگر افراد خانواده می دهند.
از دیگر آئین های پیشینه دار که شب قبل از تحویل سال نو برگزار می شود، مراسم 'کوسه گردی' ، 'رسم کوسه' یا 'کوسه به داس' است که اقوام مختلف کرد در بزرگداشت عید نوروز این جشن باستانی را برپا می دارند که این امر نیز نشانگر سابقه تاریخی و فرهنگی این قوم است.
مشابه این مراسم نیز در مناطق آذری زبان وجود دارد که از آن به عنوان 'کوسه گلین' یاد می شود.
این مراسم از جمله بازی ها و نمایش هائی است که به عنوان مقدمه نوروز و توسط یک گروه چهار تا شش نفره برگزار می شود.
اجراکنندگان این رسم معمولا شامل کوسه، توبره کش، نی زن، محافظ کوسه یا دوگه و نیز مردی است که طناب دور گردن کوسه را در دست نگه می دارد.
در این مراسم یک فرد جوان یا میانسال نقش کوسه را بر عهده می گیرد که لباس کردی محلی ژنده و شلخته ای پوشیده و صورتکی از جنس نمد که دارای دو شاخ نمدی است به صورت می زند، ریش و سبیلی از پشم گوسفند برای خود تهیه می کند تا شبیه بز در می آید و بالشتک کوچکی نیز همانند دمبه در پشت خود تعبیه می کند و جاجیمی نیز برپشت خود انداخته و چند زنگوله و یک یا دو داس نیز در دست می گیرد.
این رسم در واقع به مناسبت زنده شدن زمین، راندن درد و بلا و به نوعی پیام آور بهار در شب قبل از تحویل سال نو برگزار می شود.
در این مراسم کوسه در حالی که داس در دست دارد به راه می افتد و فرد دیگری با طنابی که به گردن کوسه بسته شده، او را به دنبال خود می کشد.
کوسه زنگوله ها را به صدا درمی آورد و به اتفاق مشایعت کنندگان وارد منازل مردم می شود.
در خلال برگزاری این مراسم و در میان راه برخی با او شوخی می کنند و کوسه عصبانی شده و با داس خود به سوی آنها حمله ور می شود و فرد دیگری که نی می نوازد، کوسه را همراهی کرده و اشعاری می خواند، در این حال کوسه روی زمین می نشیند هر از گاهی کوسه جست و خیزی می کند و دمبه اش را بالا و پائین می اندازد که همین امر موجب شادی و خنده مشایعت کنندگان می شود.
فرد کوسه با نواختن سازهای محلی از جمله دف، دهل و سورنا پس از آن که وارد حیاط خانه های مردم می شود تا زمانی که صاحبخانه هدایایی به گروه ندهد، حیاط را ترک نمی کند و گروه نیز در این مدت با نواختن سازهای محلی کوسه را برای اصرار به گرفتن هدایای بیشتر تشویق می کنند.
این آیین بیشتر در مناطق روستایی انجام می شود و ارزش هدایایی که به گروه کوسه داده می شود، از هدایای هه لاوه ملاوه بیشتر است.
هر گروه بر اساس سلیقه خود کوسه را آماده می کنند و برخی آن را شبیه پیرمردی با موهای سفید، عروس و داماد، شبیه میمون و دیگر حیوانات آماده می کنند و بخشیدن هدایای بیشتر از طرف صاحبخانه به گروه نشانه رضایتمندی او از سلیقه آنها در آماده کردن کوسه است.
مراسم کوسه گردی گاهی اوقات تنها توسط دو نفر اجرا می شود که یکی را کوسه و دیگری را زن کوسه می نامند.
کوسه لباس مضحک و گشاد و کوتاهی می پوشد و ریش و سبیل انبوهی گذاشته و با کلاه بلند و شاخ بر سر و آویختن زنگوله ای به دور گردن خود، به همراه زن کوسه که لباسی زنانه می پوشد و به نحو مضحکی آرایش کرده در کوچه ها و معابر به راه افتاده و موجب خنده و شادی مردم می شود.
بیشتر مردم این خطه در غروب آخرین روز سال و یا در اولین غروب سال نو نیز آتش عید نوروز را برپا می کنند و در کنار آتش که با تنها با چوب شعله ور شده، به دعا و راز و نیاز با خدا می پردازند و گاهی چند همسایه و یا تمامی محله دور یک آتش جمع می شوند و از همدیگر حلالیت می طلبند.
برخی از جوانان نیز از روی آتش می پرند و بر این باورند که تمامی مشکلات و گرفتارهای آنها در سالی که سپری شده همراه با این آتش می سوزد و از بین می رود.
شهرستان مهاباد یکی از شهرهای کردنشین جنوب آذربایجان غربی به شمار می رود که ساکنان آن به زبان کردی سورانی با لهجه مُکری یا مکریانی تکلم کرده و دارای مذهب سنی شافعی هستند

انتهای پیام/