گزارش/
پای دولت به زمین توسعه‌یافتگی باز می‌شود؟
مقوله توسعه از اهمیتی محوری در دولت و نظام سیاسی برخوردار است و هر نظامی خود را در قبال تحقق آن متعهد می‌داند.
به گزارش خبرنگار دولت گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، مقوله توسعه از اهمیتی محوری در دولت و نظام سیاسی برخوردار است و هر نظامی خود را در قبال تحقق آن متعهد می‌داند. از این رو توسعه یافتگی یا عقب ماندگی جوامع از مباحث چالش برانگیز در سراسر جهان و به تبع آن ایران است. در کشور ما علت این مسئله، از نگاه تحلیل‌گران متفاوت است.
برخی معتقدند کمبود سرمایه مادی، انسانی، متغیرهای فرهنگی و اجتماعی از عوامل برجسته در توسعه یا عقب ماندگی ایران است اما آنچه توجه اکثر متفکران و کارشناسان را به خود جلب کرده، نقش دولت، نحوه عملکرد و تصمیم‌گیری دولتمردان است زیرا عواملی چون تغییرات گفتمانی پی در پی در سطح دولت و نخبگان، دموکراسی انتخاباتی، ساخت متکثر و پراکنده قدرت و شرایط نامساعد بین المللی، روند توسعه کشور را خصوصا پس از انقلاب اسلامی تحت تاثیر قرار داده است.
دولت کارآمد رمز توسعه‌یافتگی
نقش دولت‌ها طی ادوار مختلف در دستیابی به توسعه و اهداف استراتژیک بسیار حائز اهمیت بوده است به طوری که مطالعات سیاسی، عامل اساسی در این زمینه را، کارآمد بودن دولت می‌داند و ارتقاء سطح رفاه، بهبود سطح زندگی، رفع اختلالات اقتصادی، ناهنجاری‌های اجتماعی و... از جمله معیارهای سنجش دولت کارآمد است. براین اساس عملکرد و میزان تلاش دولت در تحقق اهداف و کاهش نابرابری‌ها می‌تواند مبنای قضاوت قرار بگیرد.
در ایران، برخی کارشناسان سیاست‌های وضع شده از سوی دولت ها رابراساس افق دید کوتاه مدت سیاست گذاران، سیاست گذاری شتاب زده و نسنجیده می‌دانند که موجب عقب ماندگی کشور شده است. این در حالی است که برخی معتقدند تنها با ورود تکنولوژی به صنایع، می‌توان این معضل را مرتفع کرد، اما از سوی دیگر هم برخی از کارشناسان بر این باوراند تغییر در ساختارهای شکل دهنده دولت، تحول در نظام برنامه‌ریزی و ایجاد الگوهای اجرایی، مبنای توسعه یافتگی قرار می‌گیرد که در این راستا دولت نیز به عنوان اصلی‌ترین قطب اجرایی کشور، برای دستیابی به شرایط پایدار می‌بایست عملیاتی اقدام کند.
جنگ مانع یا محرکی برای توسعه یافتگی
ایران از جمله کشورهایی است که قبل از دیگر کشورهای در حال توسعه، نظام مشروطیت را پذیرفت و نهادهای مدرن تاسیس کرد، اما با وجود این اقدامات، کشورمان به جرگه کشورهای توسعه یافته نرسید و هنوز در ردیف کشورهای در حال توسعه قرار دارد.
یکی از عوامل این ناکامی، جنگ 8 سالهای بود که با شروع آن، بسیاری از فرصت‌ها و امکانات کشور به هدر رفت، خسارات بسیاری به بار آمد به طوری که اکنون پس از گذشت افزون بر بیست سال، شاهد آثار سو آن هستیم. در این دوران دولت با کاستن از هزینه‌های توسعه، بر بقا کشور کوشید اما متاسفانه از سال 68 به بعد به دلیل شرایط نامناسب از روند توسعه دور شد.
علی‌رغم فرصت‌هایی که در این دوران از کشورمان سلب شد با همت و تلاش مردم ایران، در مقابل امکان ساخت وسایل و تجهیزات نظامی، غیرنظامی در داخل کشور، دستیابی به ابتکار عمل و خلاقیت‌هایی بی نظیر در زمینه ساخت و ساز امکانات پیشرفته‌ی مهندسی، ورود به عرصه‌ی ساخت انرژی هسته ای و... برای کشورمان فراهم آمد. همچنین توجه به منابع غیرنفتی و رهایی از وابستگی به تک محصولی بودن نفت در کشور، به یک راهبرد جدی تبدیل شد.
درست پس از خروج ایران از این بحران، کشورمان با چالشی از نوع تحریم مواجه شد که براساس آن غرب خصوصا آمریکا کوشید سیاست‌های ایران را با اعمال تحریم‌های اقتصادی و تجاری تغییر دهد. اما در اين مدت کشورمان سعی كرد با افزایش شركای تجاری خود، به جای داشتن روابط تجاری با غرب، با اتخاذ سياست‌‌های خودكفايی اقتصادی و پيشرفت در زمينه‌‌‌های مختلف فناوری و تكنولوژی عملا تاثيرات منفی تحريم‌‌ها را کاهش دهد و براین اساس باید گفت که به نوعی تحريم‌‌های غرب به فرصتی برای پيشرفت اقتصادی و فناوری کشور تبدیل شد.
اخیرا با تدابیر دولت یازدهم و حصول توافق هسته‌ای، تحریم‌ها پشت سر گذاشته شد و در عین حال فرصتی برای کشورمان ایجاد شد تا دولت بتواند مسیر توسعه را بخوبی سیر کند. با این دستاورد تاریخی ایران، موانع پیش‌روی توسعه حل و زیرساختهای کشور تقویت خواهد شد، همچنین امکان استفاده از ظرفیت‌های سایر کشورها به ایران داده می‌شود.
چنانکه حجت الاسلام حسن روحانی رئیس جمهور کشورمان با تاکید بر روند توسعه در کشور، معتقد است برجام زمین را برای حرکت بهتر هموار میسازد و با دو برنامه 5 ساله در شرایط جدید، ایران به کشوری توسعه یافته تبدیل می‌شود.
دولت نقشی بی بدیل در توسعه کشور دارد
حسین راغفر کارشناس اقتصاد در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، با تاکید بر نقش دولت در روند توسعه‌یافتگی کشور اظهار داشت: دولت با سیاست‌های خود، فرصت‌های لازم را برای توسعه فراهم می‌کند از این رو نقش آن بی‌بدیل و غیر قابل انکار است.
وی در این راستا با اشاره به سیاست‌های دولت در سالهای گذشته عنوان داشت: نقش دولت در کشورهای صنعتی با نقشی که دولت در جامعه ما ایفا می‌کند کاملا متفاوت است، بسیاری از دولت‌ها در کشور ما یک دستگاه عریض و طویل اداری بودند که به توزیع درآمدها، انحصارها و امتیازات نفتی می‌پرداختند بدون اینکه مسئولیت تبعات آن را بپذیرند.
این اقتصاد دان در رابطه با عامل جنگ به عنوان یکی از دلایل عقب ماندگی کشور، تصریح کرد: جنگ فی‌النفسه آثار مخرب اجتماعی و اقتصادی دارد اما همزمان می‌تواند محرکی برای توسعه کشور باشد چنانکه کشورهای ژاپن، آلمان و ایالات متحده آمریکا فرصت توسعه یافتگی را از جنگ بدست آوردند.
راغفر در پایان با اشاره به اینکه برجام به عنوان یکی از دستاوردهای دولت در روند توسعه یافتگی موثر است و برطرف کننده موانع آن محسوب می‌شود، بیان داشت: برجام محدودیت‌های تجاری با دنیای خارج را رفع کرد اما به تنهایی موجب تحقق توسعه نمی‌شود. قبل از برجام و در دوران تحریم هم مشکل توسعه یافتگی وجود داشت، لذا باید اصلاحات گسترده در نظام ساختاری، نهادی، فکری، فرهنگی و... شکل بگیرد تا مشکلات جامعه رفع شود در غیر این صورت برجام به تنهایی تضمین کننده توسعه نخواهد بود.
سخن آخر
مسئولیت اولیه قدم گذاشتن در مسیر توسعه و پیشرفت در کشورهای توسعه یافته بر عهده دولت است، در کشورهای در حال توسعه هم با توجه به عقب ماندگی و نیل به توسعه، نیاز به وجود دولتی توسعه‌گرا احساس می‌شود که براساس آن بتوان از تمام منابع و ظرفیت‌های موجود در جامعه استفاده کرد.
با توجه به اینکه نظریه پردازان همواره برای توسعه کشورها به نقش دولت توسعه‌گرا تاکید می‌کنند، لذا ضروری به نظر میرسد که دولت یازدهم که اکنون در مرحله پسابرجام قرار دارد، از فرصت‌هایی که برجام پیش رویش قرار داده است برای توسعه و آبادانی کشور استفاده کند.
گزارش از مژگان یونسی
انتهای پیام/
هر گاه به اصل خویش بازگشته ایم بهتر عمل کرده و دستاورد بیشتری داشته ایم.