هفت هزار سال راحت در کنجی خوابیده بود، اما از حدود یک سال پیش خوابش را آشفته کردند تا تمدن و تاریخ پایتخت پرچم افتخار دیگری را بالا ببرد، دیروز هم که قصد کردند جابجایش کنند و گناه این کار را گردن مدیریت شهری انداختند.

خواب هفت هزار ساله‌ «مسافر شهر ری» را آشفته کردند و گفتند سازمان زیباسازی در تفاهم‌نامه‌اش قول داده با ساماندهی محوطه،‌ سایت‌موزه‌ای برای این اثر تاریخی ایجاد کند و اسکلت بانوی هفت هزار ساله‌ی تهران که به قولی مسافر شهر ری خوانده می‌شود را برای بازدید مردم آماده کند.

اما حالا پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، سازمان زیباسازی و شهرداری منطقه 12 تهران هر کدام انجام نخستین وظیفه‌شان در این زمینه را به عهده‌ی نهاد دیگری می‌اندازند! و در این میان، میراث فرهنگی هرچند انجام کل پروژه‌ی ساماندهی را وظیفه‌ سازمان زیباسازی می‌دانست، اما دست‌کم روی خوش نشان داد و آن را به مکانی مطمئن‌تر یعنی «موزه‌ مادر ایران» منتقل کرد.

در این میان، اما رئیس سازمان زیباسازی که میراث فرهنگی در طول چند هفته‌ی گذشته پیکان همه‌ بی‌توجهی‌ها را به سمت آن نشانه رفته بود، حرف دیگری دارد.

عیسی علیزاده،‌ رئیس سازمان زیباسازی شهرداری تهران در گفت‌وگو با خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، نسبت به وظایفی که از سوی پژوهشگاه و سازمان میراث فرهنگی بر عهده‌اش گذاشته شده اظهار بی‌اطلاعی می‌کند و معتقد است که سازمان زیباسازی هنوز هیچ تفاهم‌نامه‌ای درباره‌ی انجام هرگونه اقدام برای این محوطه‌ی تاریخی با اداره‌ میراث فرهنگی استان تهران و پژوهشگاه سازمان زیباسازی امضا نکرده است.

وظیفه ذاتی زیباسازی حفاظت از میراث فرهنگی نیست

او با تاکید بر این نکته که در طول سال‌های گذشته، سازمان زیباسازی بیشترین توجه را به میراث فرهنگی و مقوله بناهای تاریخی داشته است، از مهم‌ترین اتفاقات در این حوزه را تملک و انجام اقدامات مرمتی برای بناهای تاریخی مانند «خانه اتحادیه»، «محور ناصرخسرو»، «باغ موزه نگارستان» و «عمارت ارباب هرمز» می‌داند که در جهت حمایت از میراث فرهنگی انجام شده‌اند. با این وجود تاکید می‌کند: این اقدامات جزو وظایف ذاتی سازمان زیباسازی نیست، بلکه وظیفه ذاتی این سازمان ارتقاء کیفیت سیما و منظر فضای شهری است.

رئیس سازمان زیباسازی با تاکید بر این نکته که هیچ تفاهم‌نامه‌ای از سوی میراث فرهنگی با سازمان زیباسازی برای تبدیل فضای کشف «اسکلت بانوی هفت هزار ساله» به سایت موزه امضاء نشده، اظهار می‌کند: یکی دو جلسه‌ توسط این مسئولان در گذشته و با رئیس قبلی سازمان زیباسازی برگزار شده بود که صورت‌جلسه‌ آن‌ نیز موجود است، در آن جلسه مطرح شد یک تفاهم‌نامه با موارد ذکر شده بین سه ضلع میراث فرهنگی، سازمان زیباسازی و شهرداری منطقه 12 تهران امضاء شود، اما هنوز انجام نشده است.

وی ادامه می‌دهد: پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری پیش‌نویس تفاهم‌نامه را به ما داده‌اند، ما نیز بررسی کرده‌ایم، ‌اما دو مساله وجود دارد؛ نخست این‌که در شرایط کنونی در حال وارد شدن به شش ماهه‌ی دوم سال هستیم، زمانی که باید بودجه تزریق شود و دوم اینکه باید الحاقیات و تخصیص بودجه‌ای برای این پروژه در نظر گرفته شود.

وجود یک سایت موزه در سند راهبردی دیده نشده

او همچنین با بیان این‌که در جلسه‌ای با میراث فرهنگی در گذشته یک‌سری سوالات درباره‌ی چگونگی توسعه‌ سایت موزه مطرح شده بود، می‌گوید: باید به این موارد توجه کنیم که اگر در زمان مرمت، فضاهای جدیدتری کشف شد و نیاز دوباره به باز شدن فضای بیشتری بود، باید چه کاری انجام داد؟ منطقه 12 تهران در سند راهبردی و در سند چشم‌انداز کلی قرار دارد، این مساله که ایجاد چنین فضای جدیدی در منطقه 12 تهران چه جایگاهی می‌تواند داشته باشد، مسئله‌ای است که حل آن به عهده شهردار منطقه 12 و معاونت‌های مربوط به آن است.

علیزاده با اشاره به اولویت‌ها و هزینه کلانی که شهرداری تهران در حوزه تملک‌های مختلف مانند مترو، پسماند زباله و غیره دارد‌، تاکید می‌کند: آمادگی اینکه در بحث ایجاد سایت‌موزه همکاری کنیم را داریم، اما باید یک تصمیم گرفته شود. با این وجود واقعیت این است که هنوز تصمیم اصلی گرفته نشده که اصلا سایت موزه در منطقه ایجاد شود یا نه‌؟ توسعه آن به چه نحوی باشد؟ و اگر انجام و واگذار شود، شهرداری با این محوطه چه کاری باید انجام دهد؟ از سوی دیگر این‌که در وسط سال آیا ایجاد سایت موزه در این محوطه انجام شود، اولویت است یا خیر؟ باید نخست به آنها پاسخ داده شود.

وی می‌گوید: این واضح است که شهرداری از میراث فرهنگی حمایت می‌کند و سازمان زیباسازی به بحث‌های میراثی توجه دارد و شهردار تهران هم علاقه‌مند به این موضوعات است، اما در بحث تفاهم نامه هنوز هیچ تفاهم‌نامه‌ای در این زمینه امضا نشده است، فقط صورت جلسه را دوستانی که در آن زمان در جلسه حضور داشتند امضا کردند و قرار شد در راستای این موضوع یک تفاهمنامه امضا شود، که اگر این کار انجام شده بود، دیگر جای هیچ صحبتی نداشت.

اگر یافته‌های جدید کشف شد، چه کنیم؟

علیزاده مطرح کردن هر نوع سوال درباره‌ی ایجاد این سایت موزه به میراث فرهنگی را بر عهده‌ منطقه 12 و مدیریت شهری آن می‌داند و با اشاره به بازدیدهایی که در طول هفته همراه با محمدباقر قالیباف، شهردار تهران و شهردار منطقه 12 از بافت تاریخی «اودلاجان» دارند، ادامه می‌دهد: واقعیت این است که سایت موزه را نمی‌توان به تنهایی دید. بلکه باید تاثیر آن روی بافت، ترافیک محوطه و نوع عملکردها در صورت کشف یافته‌های جدید را بررسی کرد.

وی اظهار می‌کند: می‌گویند یک سایت و یک زیرگذر بزنیم، تا از یک طرف بیایند و سایت را ببینند؛ اگر در این فضای تاریخی یک محور جدید در کاوش‌ها ایجاد شود باید چه کار کنیم؟آیا دوباره باید کاوش را گسترش داد؟

او با بیان این نکته که در وضعیت کنونی برای این اسکلت هفت هزار ساله صورت مساله را اشتباه مطرح می‌کنند، می‌گوید: حفظ میراث فرهنگی، وظیفه ذاتی میراث فرهنگی است، شهرداری تهران که نباید وظیفه حفاظت از آثار تاریخی را انجام دهد. مدیریت شهری تهران باید از فضاهای شهری مراقبت کند، ایجاد سایت موزه در فضای شهری به عهده شهرداری نیست، در واقع انجام این نوع اقدامات در بودجه شهرداری تعریف نشده است.

او در ادامه توضیح می‌دهد: مجوز تملک «خانه اتحادیه» را شورای اسلامی شهری تهران به سازمان زیباسازی داد، ‌وگرنه این‌کار نیز وظیفه ذاتی شهرداری نبود که این کار را انجام دهد. می‌توان از یکی از اعضای شورای اسلامی شهر تهران سوال کرد که علت اینکه شهرداری از صفر تا چند میلیارد تومان برای خانه اتحادیه هزینه کرده است، چیست؟

میراث فرهنگی به وظیفه‌ی ذاتی‌اش عمل کرد؟

وی حتی با بیان این پیشنهاد که به جای برگرداندن صورت مساله به سمت سازمان زیباسازی، میراث فرهنگی می‌تواند با مجوز شهرداری این محوطه را سایت موزه کند،‌ یا دست‌کم کار مراقبت از اسکلت را انجام دهد، می‌گوید: نخست باید دید آیا این اسکلت در شرایط مطلوبی نگهداری می‌شود. از زمان کشف اسکلت،‌ آیا اقداماتی که مرتبط با وظایف ذاتی سازمان میراث فرهنگی است توسط این سازمان انجام شده است؟

رئیس سازمان زیباسازی در ادامه با بیان این نکته که به نظر وی وضعیت اسکلت تا قبل از انتقال اصلا مطلوب نبود، بیان می‌کند: در شرایط کنونی بحث حفاظت از اسکلت و محوطه چه می‌شود؟ میراث فرهنگی متولی این کار است. آن‌ها نخست باید وظیفه ذاتی خود یعنی نگهداری اسکلت را انجام دهند، آن‌ها در همان ابتدا می‌توانستند اسکلت را به یک مکان مناسب منتقل و فضا را ایزوله کنند،‌ پس از آن با مجوز شهرداری سایت موزه ایجاد شود. اکنون فصل بارندگی است. اگر اسکلت در همان منطقه می‌ماند، آب یا رطوبت بیش از اندازه به گودالی وارد و اسکلت تخریب می‌شد.

به اعتقاد علیزاده، سایت موزه باید با در نظر گرفتن مسائل شهری ایجاد شود. هر نقطه‌ای که یک کشف صورت می‌گیرد را نمی‌توان سایت موزه کرد. باید برخی از آثار کشف شده را به موزه‌ها برد و مکان کشف را علامت‌گذاری و مشخص کرد، اما اینکه همه محوطه‌ها سایت موزه شوند، مشکل بزرگی در سطح شهر به وجود می‌آورد و درست نیست.

او ایجاد سایت موزه در این منطقه از بازار تهران را مربوط به تصمیم‌گیری‌های منطقه 12 و در کلان قضیه‌، شهردار تهران می‌داند و می‌گوید: آن‌ها باید تصمیم بگیرند که این بخش از منطقه شهری که قبلا در هیچ طرحی دیده نشده؛ به عنوان یک فضای جدید در سطح شهر مدنظر قرار گیرد و فضای اضافه باشد که قبلا در شهر نبوده است.

وی معتقد است: میراث فرهنگی از همان ابتدا باید دلش به حال این محوطه‌ی تاریخی می‌سوخت. دوستان می‌توانستند همان روز اول محوطه را ایزوله، اسکلت را منتقل کنند و پس از ایجاد فضای مناسب برای اسکلت آن را به سایت برگردانند.

میراث فرهنگی تفاهم‌نامه‌اش با زیباسازی را رو کند

علیزاده باز هم تاکید می‌کند: اگر میراث فرهنگی معتقد است تفاهم نامه‌ای با سازمان زیباسازی امضا کرده، آن را به ما هم نشان دهد و پس از آن بگوید که سازمان زیباسازی تفاهم‌نامه‌ای را امضا کرده‌ که به تعهدات آن عمل نمی‌کند. در حال حاضر چیزی که میراث فرهنگی می‌گوید یک صورت جلسه است که آن را امضا کرده‌اند. گفته‌اند باید چه مواردی در نظر گرفته شود تا در تفاهمنامه قید شود و سازمان زیباسازی آن را امضا کند.

وی ادامه می‌دهد: ما می‌توانیم بگوییم بر اساس شرایط و بودجه‌ای که داریم، برای مشارکت در این طرح اعلام آمادگی می‌کنیم، اما اظهار نظری درباره‌ی اثبات یا نفی این موضوع نمی‌توانیم داشته باشیم، چون در تخصص ما نیست.

علیزاده بررسی دو نکته برای ایجاد سایت موزه‌ی اسکلت 7 هزار ساله را این‌طور مطرح می‌کند: نخست اینکه بودجه و شرایط سازمانی و اولویتی اجازه‌ی این کار را به سازمان زیباسازی می‌دهد یا خیر؟ و دوم اینکه آیا شهرداری منطقه 12 موافق این کار است و مجوز آن صادر می‌شود؟

رئیس سازمان زیباسازی شهر تهران در پایان تاکید می‌کند: «واقعا هیچ تفاهم‌نامه‌ای تا کنون در این زمینه نداشته‌ایم.»