ویژگی‌هایی که آیین عزاداری بوشهر را ثبت ملی کرد
آیین‌های مقتلک حضرت علی اصغر(ع)، پامنبری، شروه خوانی، ایا مظلوم، سنج و دمام‌زنی از ویژگی های عزاداری مردم بوشهر در ماه محرم است.
به گزارش خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ ایران اسلامی با پهنه وسیعی از خرده‌فرهنگ‌های متنوع و جذاب، دارایی‌های عظیمی برای ارایه هرچه باشکوه تر رویدادهای فرهنگی در اختیار دارد. از این‌رو در ایام سوگواری حضرت اباعبدالله (ع) هر گوشه از کشور عزیزمان با توجه به همان ویژگی‌های قومیتی، شاهد تبلور آداب و رسوم خاص عزاداری با رنگ و بویی در آمیخته با خلق و خوی ویژه مردم آن مناطق هستیم.
یکی از انواع عزاداری، مراسم‌های منحصر به فرد مردم خون‌گرم استان بوشهر است که گرمای محبت اباعبدلله بر این عشق افزوده و درنتیجه عزاداری بوشهری با حراراتی دو چندان، چون آفتاب بوشهر بر تن سرمازده انسان آرامشی دلچسب می‌آفریند.
عزاداری استان بوشهر نه تنها یکی از منحصر به فرد‌ترین عزاداری‌ها محسوب می‌شود بلکه عزاداری این منطقه از تنوعی بی‌نظیر برخوردار است که از آن جمله می‌توان به مراسم‌های دمام‌زنی، پامنبری، ایامظلوم، مقتک علی اصغر (ع) نام برد و علاوه بر آن غذاهای سنتی بوشهری نیز به عنوان نذری در ماه محرم توزیع می‌شود که طعم این غذاها در کام عزاداران ماندگار شده است.
نوای غم انگیز نوحه خوانی و نوازندگی سنج و دمام بوشهری‌ها در ماه محرم و صفر حکایت از دردها و غم‌های فراوان آنها دارد. سینه زنی در بوشهر و سایر شهرهای خطه جنوب با شکوه خاصی برگزار می‌شود.
سنج، دمام، غمبر و اشکون در مداحی سنتی بوشهر
حاج علی‌رضا پولاد، مداح بوشهری در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان با اشاره به ثبت ملی عزاداری بوشهری در سال 1390 به عنوان میراث فرهنگی در خصوص مراسم دمام زنی اظهار داشت: این مراسم در واقع با هدف اطلاع‌رسانی به مردم در خصوص آغاز عزای اباعبدالله (ع) توسط یک اشکون، 2 عدد غمبر و یک گروه دمام زن به همراه تعدادی سنج زن به مدت 30 الی 45 دقیقه اجرا می‌شود به طوری که ابتدا اشکون‌زن ضرباهنگ خاص را شروع کرده با تند شدن ریتم، به جهت تهییج دیگران تغییر ضرباهنگ می‌دهد و با هر چه تندتر کردن ضرباهنگ به صورت صدضرب سایر افراد گروه اشکون را به صدا در می‌آورند.
پولاد ادامه داد: غمبر عبارت است از دو قطعه چوب که غمبر زن از ابتدا با دو ضرب چوب شروع می‌کند و با تغییر ضرباهنگ توسط اشکون‌زن، این تعداد به 3 ضرب افزایش می‌یابد تا جای خالی اشکون را در آهنگ کلی پر کند.
سنت پامنبری در مراسم عزاداری حضرت اباعبدالله(ع)
یکی دیگر از مراسم‌های عزاداری بوشهری، سنت پامنبری است که در این سنت یک ذاکر از روی منبر اشعاری را با آهنگ و ریتم‌های خاص می‌خواند و مردم در قسمت‌هایی که لازم است در جواب ذاکر همخوانی می‌کنند و بعد از پذیرایی مراسم سینه‌زنی متشکل از حلقه‌های بخصوص با عنوان «بر» آغاز می‌شود.
و اما نوبت که به سینه زنی بوشهری که می‌رسد، همه تصاویر مداحی‌های کویتی پور و فخری در دهه های 60 و70 که از سیما پخش می‌شد در اذهان زنده می‌شود، صحنه‌هایی بسیار تماشایی و شور انگیز که هر بیننده‌ای را تحت تا ثیر قرار می‌دهد.
در سینه زنی بوشهری یک نفر به عنوان «پیشخون» (پیشخوان) نوحه‌هایی را برای آماده شدن فضا می‌خواند و در طول زمان اجرای مراسم توسط پیشخوان 2 الی 3 حلقه به دور او تشکیل می‌شود.
بین 5 تا 20 حلقه انسانی دور او تشكیل می‌شود و سینه‌زن‌ها به صورت دایره‌ای می‌چرخند و حركت پای آنان با نوای نوحه‌خوان هماهنگی دارد؛ این شیوه‌ی سینه‌زنی حالا از بوشهر به بقیه شهرهای جنوب هم راه یافته است. اوج اجرای سینه‌زنی، هنگام اعلام واحد توسط نوحه‌خوان است که در آخرین لحظات سینه‌زنی و دمام که دریای مواج سینه زنان در اوج هیجان و شور و خلسه فرو رفته، پس از یک مکث کوتاه با صدای رسا می‌گوید «واحد» و گروه سینه‌زن یک صدا جواب می‌دهند «الله واحد» و نوحه‌خوان نوحه واحد را مطابق و مناسب با روز عزا می‌خواند.
در ادامه پولاد در خصوص سینه زنی بوشهری گفت: در هر «بر» یا حلقه سینه زنی افراد با دست چپ، کمر فرد کناری را گرفته و با دست راست سینه می‌زند و سینه زن‌ها به هر ضربه سینه پای خود را حرکت داده و دور می‌چرخند و نوحه‌خوان اصلی، نوحه را با دو ضرب به صورت هر ضرب روی یکی از پاها اجرا کند و مردم هم در جاهای لازم پاسخ می‌دهند و با افزایش چند برابری شور سینه‌زنی، نوحه‌خوان اعلام «واحد» می‌کند که از این به بعد سینه‌زن‌ها فقط روی پای راست سینه می‌زنند.
مقتلک حضرت علی اصغر(ع) چگونه اجرا می شود؟
در مراسم ایامظلوم یا «بر حیدری» 5 الی 6 نفر از بهترین سینه‌زن‌ها و بزرگان مجلس در رأس قرار می‌گیرند و بقیه به جا تشکیل حلقه‌های مجزا به صورت قطاری، با گرفتن کمر این چند نفر با دو دست، یک حلقه واحد تشکیل می‌دهند.
از موارد کاربرد مراسم ایامظلوم در زمان های جابجایی دسته‌های عزا از مسجدی به مسجد دیگر و یا حرکت دسته عزا در خیابان است به طوریکه در این مراسم یک نفر در وسط جمعیت اشعاری را می‌خواند و سایر افراد جواب می‌دهند.
مقتک علی اصغر (ع) از دیگر شیوه‌های مرسوم عزاداری در بوشهر هم به این ترتیب است که گهواره نمادین حضرت علی اصغر (ع) آورده می‌شود و اشعاری در وصف آن حضرت و همچنین در رابطه با فراغ حضرت رباب (س) را می‌خوانند.
غذاهای محلی، از قیمه بوشهری تا ماهی نذری!
«شروه‌خوانی» که به صورت منفرد و تک نفری با نوایی سوزناک اجرا می گردد و البته با مرثیه خوانی متفاوت است. زیرا این آوای جنوبی در قالب دو بیتی‌های عاشقانه با حال و هوای وصل و فراق و وصف معشوق هستند و شکل و شیوه ی قرائت و خواندن آن ها به صورت شروه، با ریتمی غم آلود واندوهناک همراه است. این سنت قدیمی مردم خطه بوشهر اگرچه در گذشته فقط برای عزاداری مورد استفاده قرار نمی گرفته اما امروزه اگر هست به عشق حسین (ع) اجرا می‌شود.
«چاووشی‌خوانی» و «مصیبت‌خوانی» هم که در سایر نقاط کشور کم و بیش اجرا می‌شود نیز در مراسم عزاداری سنتی بوشهری جایگاه ویژه‌ای دارد.
در استان بوشهر نذری‌ها هم رنگ و بوی خود را دارد به طوریکه برای صبحانه در ایام عزا، نان و آش بوشهری با سبزی و گوشت پخته و در وعده ناهار و شام هم بیشتر قیمه بوشهری با گوشت و نخود له شده و شکرپلو با شكر و زعفران و در برخی شهرستان‌هایی که مردم به شغل صیادی مشغولند ماهی به عنوان نذری استفاده می‌شود و علاوه بر آن آش بوشهری که از نخود، لوبیا، سبزی و ادویه‌های مختلف درست شده و تقریباً سفت است نیز بین مردم توزیع می‌شود.
گزارش از : محمد لطفی‌زاد
انتهای پیام/
لطفا از مداحی هاشون برای ما بزارین