وی افزود: طرح و نقشه اولیه بنای آرامگاه بوعلی سینا در خرداد سال 1324 خورشیدی توسط انجمن آثار ملی بین مهندسان و فارغ‌التحصیلان رشته معماری به مسابقه گذاشته شد و با نظر آندره گُدار و مهندس فروغی، طرح پیشنهادی مهندس هوشنگ سیحون پذیرفته شد. در نیمه سال 1326 انجمن تصمیم به اجرای طرح گرفت.


وی اظهار داشت: سال بعد هوشنگ سیحون طرح پیشنهادی را به عنوان پایان‌نامه به دانشکده هنرهای زیبای پاریس تقدیم کرد و اوایل سال 1328 ساخت این آرامگاه آغاز شد.


مدیر کل میراث فرهنگی صنایعدستی و گردشگری استان همدان با بیان اینکه  نقشه آرامگاه بر اساس قدیمی‌‌ترین بنای تاریخ‌دار اسلام در ایران یعنی گنبد قابوس  در استان گلستان  که از شاهکارهای معماری به‌ شمار می‌آید، کشیده‌ شده است افزود: تنها اختلاف ظاهری این بنا با گنبد قابوس در این است که گنبد قابوس 10 تَرک ولی آرامگاه بوعلی 12 تَرک دارد. وجود 12 ستون نشان‌دهنده 12 رشته دانشی است که ابن سینا بر آن‌ها احاطه داشته است.


به مناسبت موقعیت محلی و محدود بودن فضای آرامگاه و برای صرفه‌جویی در مخارج، آرامگاه بوعلی را با نصف ابعاد گنبد قابوس در نظر گرفتند.


کارشناس میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان همدان هم گفت: اختلاف دیگر این دو بنا با یکدیگر در این است که فاصله بین ترک‌ها در گنبد بوعلی باز و گشاده است در حالی که بنای گنبد قابوس از ابتدا تا انتها، جز در قسمت ورودی  هیچ گونه شکاف و روزنه‌ای ندارد و درون آن همچون دخمه، تاریک و فاقد نورگیر و روشنایی است.


خانم زارعی افزود: ارتفاع هر پایه برج از کف زیرین آرامگاه تا زیر گنبد نزدیک به 23 متر است.

وی ادامه داد:  گنبد مخروطی شکل آن نزدیک به 6 متر ارتفاع دارد. ارتفاع اطاق اصلی آرامگاه 6/10 و ارتفاع کلی بنا (از کف تا انتها) بیش از 28 متر است.


وی اضافه کرد: در میان 12 پایه برج، تخته سنگ مرمر یکپارچه‌ای به چشم می‌خورد که طول آن 2/55 و عرض آن بالغ بر یک متر است و کتیبه‌ای به خط ثلث بر آن نوشته‌اند. تخته سنگ فوق از آثار برجسته و مهمی است که در بنای باشکوه آرامگاه به ‌کار برده‌اند زیرا در ضمن انجام عملیات مربوط به ساخت آرامگاه، تخت سنگ بزرگ تهیه شده برای این منظور در یک مرحله شکست و دوباره مجبور شدند سنگ فعلی را از کنار دریاچه ارومیه تهیه کرده و به همدان بیاورند.

مدیر موزه و آرامگاه بوعلی سیناهم گفت: ما در این آرامگاه همه روزه صبح و بعد از ظهر پذیرای گردشگران هستیم و موقعیت جغرافیایی این آرامگاه باعث شده کمتر کسی وارد همدان شود و از میدانی که این آرامگاه در ان قرار دارد عبور نکند.


یاری با بیان اینکه محل فعلی آرامگاه بوعلی منزل مسکونی ابوسعید دخوک؛ یار دیرین وی بوده و بوعلی مدتی را نزد او به عنوان مهمان سپری کرده است و مزار هر دو در این محل واقع شده است افزود:در قسمت بالای دیوارهای داخلی محوطه مربع شکل آرامگاه، بیست بیت قصیده معروف «عینیه» که از آثار ادبی شیوای ابن سینا در حکمت و فلسفه به ‌شمار می‌آید و حکیم آن را در کمال فصاحت و بلاغت راجع به مراحل مختلف سیر روح انسانی و ارتباط آن با عالم جسمانی سروده است، بر روی 40 لوح سنگی از سنگ مرمر هر کدام به طول 1/10 متر و عرض 0/5 متر به خط ثلث برجسته نوشته شده است.

وی اظهار داشت: آرامگاه ابوعلی سینا دارای دو تالار (شمالی و جنوبی) است و در حال حاضر تالار جنوبی به عنوان موزه، به محل نگهداری سکه، سفال، برنز و سایر اشیای کشف شده مربوط به هزاره‌های قبل از میلاد و دوران اسلامی اختصاص یافته و در تالار شمالی کتابخانه‌ای مشتمل بر 8 هزار جلد کتاب خطی و چاپی نفیس ایرانی و خارجی و غرفه‌هایی مربوط به آثار ابوعلی سینا و شعرا و نویسندگان همدانی نگهداری می‌شود. در غرفه آثار بوعلی، عکسی از جمجمه وی در معرض دید گذاشته شده که گمان می‌رود به هنگام تخریب مقبره قدیمی تهیه شده است.

یاری گفت: بر بالای درِ منتهی به خیابان سمت رودخانه بر لوح مرمرین، رباعی از بوعلی (که به اشتباه به عمر خیام نسبت داده‌اند) نوشته شده است.


هرچند که بنای این آرامگاه باشکوه به سال‌های اخیر بازمی‌گردد، اما با این وجود نه تنها از هر لحاظ با مجلل‌ترین بناهای تاریخی کشور برابری می‌کند بلکه از لحاظ رعایت اصول مهندسی و نکات فنی ساختمانی، بر بیشتر آثار تاریخی کشور برتری دارد.

مکمل این بنا، بوستانی به شکل نیم‌دایره با فضای سبز است و تندیسی از ابوعلی سینا در حالی که کتابی در دست دارد، در ضلع شرقی میدان نصب شده است. ارتفاع پیکره بیش از 3 متر، عرض آن 90 سانتی‌متر و وزن آن 4/5 تُن است که از سنگ مرمر سفید قم به صورت یکپارچه توسط هنرمند معاصر ابوالحسن صدیقی به سفارش انجمن آثار ملی تهیه و به شهر همدان اهدا شد.