به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، تاکنون مقالات زیادی در خصوص افکار و عقاید وهابیت و نیز تقابل آن ها با شیعه نوشته شده است که در این گزارش به یک مورد از آن ها اشاره می کنیم.

*شیعه در عربستان


 هویت شیعی در جامعه عربستان دارای دو جنبه و ویژگی است. از یک منظر شیعیان خود را بخشی جدا از جامعه عربستان تلقی می کنند و از منظری دیگر یعنی از منظر ملی آنان به عنوان شهروندان کشور تلقی شده و با دیدی جامع گراتر نگریسته می شوند. شکل گیری این هویت دو گانه شیعیان عربستان تا حد بسیار زیادی به عوامل فرهنگی، مذهبی و سیاسی وابسته است.
در عربستان سعودی معیار تعیین هویت متفاوت است، زیرا معیارهایی مانند منطقه سکونت (به عنوان مثال حجاز، عصیر، شرقیه)، دین یا فرقه (فرقه های اصلی: شیعیان، اهل تسنن و شاخه های فرعی: حنبلی وهابی، جعفری، اسماعیلی، مالکی و شافعی) و یا قبیله (عنیزه، شمّار، قحطان، غَمید و غیره) می توانند معیار تعیین هویت قرار گیرند، با وجود این ممکن است هویت برخی گروهها با لحاظ همه این ویژگی ها تعیین شود، نظیر شیعیان اسماعیلیه.

به طور کلی مردم مایلند بیش از یک معیار برای تعیین هویت آنها به کار رود، از این رو ممکن است برای معرفی خود چند ویژگی اعم از قبیله، خاندان، کشور، منطقه، شهر، دین، مذهب، حزب و غیره را به کار ببرند.

همواره انتخاب معیار تعیین هویت شخص متأثر از شرایط است. گاهی شخص فقط یک ویژگی را ملاک تعیین هویت خود قرار می دهد، زیرا این ویژگی مختصات منحصر به فرد و خاص وی را کاملاً بر می تاباند. وقتی دو گروه با یکدیگر روبرو می شوند، هویت اهمیت بسیاری پیدا می کند. به عنوان مثال پافشاری وهابیون در تحمیل عقاید خود به دیگران موجب شده گروه های دیگر هویت آنان را بپذیرند و از آنان پیروی کنند. در این مورد هویت شیعیان در مقابل و علیه هویت وهابیون است.
پس از انقلاب ایران فرقه گرایی در میان شیعیان عربستان تشدید شد، زیرا در این برهه شکل گیری هویت شیعی بسیار ضروری به نظر می رسید.

پس از دوره ای نسبتاً کوتاه عناصر و شاکله های هویت شیعیان استان شرقی عربستان افزایش یافت و علاوه بر ویژگی های دینی، عوامل درونی و بیرونی نیز شکل گیری هویت شیعی را متأثر نمودند. این عوامل عبارتند از لهجه، مثل ها، افسانه ها و داستان های عامیانه، فعالیت اقتصادی، آداب و سنن شامل نوع لباس و پوشش و نحوه برگزاری جشن های عروسی و ارزش های اجتماعی و خانوادگی. بدین ترتیب همه این عوامل و عناصر، در شکل گیری هویت شیعی منشأ اثرند.
امّا شیعیان چگونه شعور جمعی خود را تقویت کردند؟ پاسخ به این سوءال مستلزم بررسی وجوه تمایز شیعیان استان شرقی از دیگر گروهها است، لذا در ادامه این ویژگی ها بررسی می گردد.


*نقش فرقه (مذهب)
تشیع دوازده امامی، ایدئولوژی شیعیان استان شرقی عربستان را تشکیل می دهد و این سنخ از تشیع در تجمع های مذهبی، نمازهای جماعت، آئین ها، مناسک و تظاهرات فرهنگی و اجتماعی دیده می شود. تشیع، دعوتی مستقیم و بی واسطه است، زیرا پیروان این مذهب می توانند پاسخ های مباحث بنیادین و اساسی مربوط به فلسفه و منشأ حیات و مفهوم و معنای زندگی و سرنوشت را در آن بیابند و در واقع تشیع راه رستگاری و نجات است. «برایان. آر. ویلسون» دو ویژگی تشیع را حائز اهمیت دانسته است.

نخست اینکه رستگاری و نجات بواسطه رعایت محرمات و انجام موءکدات در طی زندگی روزمره حاصل می شود. ثانیاً زندگی فی النفسه با رعایت این محدوده ها و مرزها، فی النفسه رستگاری نسبی محسوب می گردد. از اینرو این مذهب هم نوید بخش رستگاری و هم نوعی تجربه رستگاری است.

جنبه مهم دیگر تشیع، احکام عملی اجتماعی و تکلیف شیعیان در قبال اجتماع است که شرکت در مراسم مذهبی، جشنها، تشیع جنازه و مشارکت در ایجاد صندوقهای قرض الحسنه و پرداخت زکات، خمس و نذورات از آن جمله اند. از آنجا که تشیع سر منشأ بسیاری از هنجارها و ارزش های اجتماعی است، افراد باید در قبال این هنجارها مسئولیت پذیر باشند، زیرا هنجارها و ارزشهای مذکور نمایانگر فضایی مقدس اند که حفظ حرمت آنها برای شیعیان لازم است. در مذهب تشیع همه موءلفه ها و ارکان در فضایی مقدس قرار می گیرند و همه نهادها، اعمال، عقاید، اصول دینی و حتی اسطوره ها مقدس اند.
 لذا می توان گفت که شیعیان عربستان سعودی از نظر عقیدتی با محیط سازش نیافته و مرزها و محدوده های عقیدتی خود را نقض نکرده اند و این امر در موسم حج کاملا نمود می یابد.

انتهای پیام/