به گزارش خبرنگار حوزه بهداشت و درمان  گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان؛ بدن هر فرد دارای انواع مختلف سلول است که برای سلامت روزانه ما مهم هستند. سلولهای بنیادی در واقع سلولهای جدید را در بدن می سازند و زمانی که تقسیم می‌شوند می‌توانند سلولهای مانند خودشان را هم تولید کنند‌. همچنین مسئول ترمیم بافت‌های صدمه دیده و جایگزین سلولهایی که به طور معمول می‌میرند نیز هستند.

کریم شمس معاون فنی و فناروی‌های نوین سازمان انتقال خون ایران و استادیار دانشگاه علوم پزشکی تبریز در گروه سلولهای بنیادی و مرکز تحقیقات سلولهای بنیادی خون بند ناف و محقق سلولهای بنیادی در خصوص سلولهای بنیادی گفت: ‌سلولهای بنیادی سلولهایی هستند که منشا بوجود آمدن سایر سلولهای بدن هستند. این سلولها توانایی دارند که شبیه خود را تولید کنند و یا به یک سری سلولهای تمایز یافته که تمام سلولهای بافتی ما را تشکیل می‌دهد تبدیل شوند.

کاربرد سلولهای بنیادی در حال حاضر بیشتر در ترمیم بافت‌هایی است که آسیب دیده‌اند و نیز در جایگزینی بافت‌هایی که به صورت سرطانی در آمدند و یا به صورت بدخیم هستند. در حال حاضر در دنیا بیشترین کاربرد سلولهای بنیادی برای پیوند مغز و استخوان است. عزیزانی که به هر دلیلی مشکل خونی دارند و به تشخیص پزشک معالج نیاز است که پیوند مغز استخوان انجام دهند می‌توانند سلولهای بنیادی خویشاوندان و یا افراد غیر خویشاوند را استفاده کنند که در واقع مغز استخوان این افراد را که همان سلولهای بنیادی خون ساز است را جایگزین می‌کند. در تمام دنیا سلولهای بنیادی برای ترمیم بسیاری از بافت‌ها کاربرد دارد از جمله ضایعاتی که می‌تواند در بافت‌های عصبی اتفاق بیفتد، ضایعاتی که در بافت‌های غضروف و یا مفاصل اتفاق می‌افتد و در بعضی مواقع به عنوان ترمیم کننده بافت قلب از آن استفاده می‌کنند که کاربردهایش روز به روز در حال افزایش است.

شمس استادیار دانشگاه علوم پزشکی تبریز در گروه سلولهای بنیادی و مرکز تحقیقات سلولهای بنیادی خون بند ناف در خصوص مراکز اهدای سلولهای بنیادی در ایران اذعان داشت:  کشور ما هم مانند بسیاری از کشورهای پیشرفته در دنیا مراکزی دارد که از این مراکز برای ثبت نام افرادی استفاده می‌شود که تمایل  به اهدای سلولهای بنیادی خود دارند. مرکزی هم که در انتقال خون وجود دارد مرکزی تحت عنوان مرکز " سپاس" است. روش کار هم به این صورت است که نمونه خون افراد مراجعه کننده گرفته می‌شود و شناسنامه سلولی این افراد تعیین می‌شود. آزمایشی اختصاصی هم وجود دارد که مشخصات اصلی سلول را که برای پیوند لازم است در این آزمایش تعیین می‌کنیم و اطلاعات این افراد به همراه اطلاعات سلول که در واقع همان شناسنامه سلولی است در مرکز داده‌های انتقال خون ایران ثبت می‌شود. بسته به نوع نیازی که ایجاد می‌شود و درخواستی که از بیمارستانها ارائه می‌شود بیماران نیازمند شناسنامه سلولی خود را با شناسنامه سلولهای موجود در بانک اطلاعاتی مقایسه می‌کنند‌، اگر مورد مشابه‌ای از اهدا کنندگان با بیمار متقاضی پیدا شود، از فرد اهدا کننده دعوت می‌شود آزمایش‌های تکمیلی انجام دهد و اگر این آزمایش‌ها هم نشان دهنده سازگار بودن مغز استخوان فرد دهنده با مغز استخوان فرد گیرنده باشد نهایتا به مرکز درمانی معرفی می‌شوند و کار پیوند صورت می‌گیرد.

دکتر شمس متخصص خون در خصوص مراحل اهدای سلول بنیادی و البته باورهای مردم در این باره گفت: بعد از این که فرد اهداکننده برای اهدای سلول‌های بنیادی مراجعه می‌کند، همکاران ما از بازوی این شخص 5 سی سی خون دریافت می‌کنند تا برای آزمایش به مراحل بعدی ارسال شود. بعد از این‌که مشخصات سلولی این فرد با بیماری شباهت داشته باشد از اهداکننده تقاضا می‌شود برای مرحله بعد هم مراجعه کند. در این مرحله با وارد کردن سوزنی در داخل استخوان، مغز و استخوان آن فرد خارج می‌شود. نکته حائز اهمیت اینجاست که برخلاف تصور مردم این روش هیچ‌گونه ضرری برای اهداکننده نخواهد داشت و شخص تنها یک درد بسیار بسیار اندکی را تجربه می‌کند. همچنین میزان خونی که استخراج می‌شود حدود 15 تا 20  سی‌سی است که نیازی به بیهوشی هم ندارد.

معاون فنی و فناوری‌های نوین سازمان انتقال خون ایران در خصوص تعداد ثبت نام کنندگان سلولهای بنیادی تا به امروز گفت: در حال حاضر در مرکز سپاس سازمان انتقال خون ایران حدود 3600 نفر ثبت نام صورت گرفته است که از این تعداد حدود 10 مورد برای پیوند معرفی شدند و خوشبختانه 6 مورد از آنها منجر به پیوند شده است و حال افراد گیرنده کاملا رضایت بخش است. 

 چند روز پیش بود که در خلأ آموزش و آگاهی دادن به مردم، برخی شبکه‌های ماهواره‌هایی اقدام به سودجویی کردند. ماجرا از این قرار بود که برنامه‌ای که به گونه‌ای با ترفندهای تبلیغاتی سعی داشت تا خواسته خود را در لباس خیرخواهانه به مردم نشان دهد با ارسال گوش پاک‌کنی به افراد علاقمند و دریافت مشخصات ژنتیکی آن‌ها از طریق بزاق دهان، این کار را روشی برای تکمیل بانک سلولی اعلام کرد اما پس از مدتی مسئولین وزارت بهداشت این عمل را عملی غیرقانونی اعلام کردند که صرفا جهت سودجویی بانک ژنتیک خارج از کشور است اما در حال حاضر علاقمندان اهدا در ایران می‌توانند با مراجعه حضوری به دفتر بانک اهدا‌ءکنندگان سلول‌های بنیادی واقع در بیمارستان شریعتی ساختمان بانک اهدا‌ءکنندگان سلول‌های بنیادی ثبت‌نام کنند. 

محقق سلولهای بنیادی در خصوص برنامه سازمان انتقال خون برای گسترش این فرهنگ اذعان داشت: برنامه سازمان انتقال خون گسترش فضای پذیره نویسی اهدا کنندگان مغز استخوان است و برای این منظور قرار است در 9 منطقه آموزشی کشور مرکز سپاس گسترش پیدا کند. طبق برنامه‌ای که شورای هماهنگی مراکز پذیره نویسی اهدای سلولهای بنیادی خون ساز دارد قرار است ظرف 5 سال آینده حدود 100 هزار مورد اهدا کننده شناسایی شوند و به این بانک اطلاعاتی افزوده شوند. علاوه بر کاری که در سپاس یا مرکز اهدای سلولهای بنیادی خون ساز غیر خویشاوند اتفاق می‌افتد سازمان انتقال خون هم به موازات آن دارای یک بانک سلولهای خونی بند ناف هم است. خون بند ناف خونی است که  بسیار غنی از سلولهای بنیادی خون ساز می‌باشد و عملا کاربردی هم پس از زایمان ندارد‌. بر همین اساس بانک‌های خون بند نافی در تمام دنیا تشکیل شدند که خون بند ناف را از بیماستانها جمع آوری می‌کنند و شناسنامه سلولی این خونها را تعیین می‌کنند، پس از تعیین شناسنامه سلولی این خون‌ها، سلولهای بنیادی آنها جدا می‌شود و در مراکز خاصی که دارای شرایط خاص هستند، نگهداری می‌شود.

مجددا اگر فردی نیاز به سلولهای بنیادی خون ساز پیدا کند می‌تواند درخواست کند تا اطلاعات بانک خون بند ناف عمومی انتقال خون به کمکش بیاید، مشخصات فرد متقاضی با مشخصات داده‌های بانک‌ اطلاعاتی مقایسه می‌شود‌، در صورت پیدا کردن فرد سازگار می‌توانیم این خون را در اختیار بیمارستان قرار دهیم تا برای پیوند استفاده شود.

شمس محقق سلولهای بنیادی در خصوص ذخیره خون بند ناف در انتقال خون ایران گفت:‌ تا امروز نزدیک به 2500 خون بند ناف در انتقال خون ایران ذخیره شده است و برنامه انتقال خون ایران به عنوان دارنده تنها بانک خون بند ناف عمومی کشور این است که این آمار را تا بر آورده شدن نیاز کشور ارتقا دهد. 

نکته حائز اهمیت رایگان بودن تمام این مراحل است‌، یعنی پذیره نویسی اهدای سلولهای بنیادی خونساز و همینطور خون‌های بند نافی که در سازمان انتقال خون ایران نگهداری می‌شود به صورت رایگان در اختیار بیمارستانها قرار می‌گیرد‌. این درحالی است که اگر کسی بخواهد سلولهای بنیادی را از خارج کشور وارد کند و مورد استفاده قرار دهد باید مبلغی بالغ بر 20 تا 30 هزار یورو پرداخت کند‌. 

شمس در پایان در خصوص شرایط اهدا گفت: هر فردی می‌تواند کاندید اهدای سلولهای بنیادی باشد  و بعد از گذراندن آزمایش و مصاحبه پزشکی به راحتی می‌توانند سلولهای بنیادی خود را اهدا کنند. همچنین سن خاصی برای اهدا کننده متصور نشدیم اما مسلما بهترین کاندیدها جوانان هستند چرا که طول عمر بالاتری نسبت به سایرین دارند و سلولهایشان از نظر پتانسیل و توانایی تکثیر یا پیوند شرایط بهتری دارد سپس فرد به بیمارستان معرفی می‌شود و تحت شرایط خاصی در بیمارستان از فرد سلولهای بنیادی را می‌گیرند و پس از پردازش‌های لازم به بخش پیوند منتقل می‌شود. همچنین سلولها فقط برای استفاده اخذ می شوند، درواقع ذخیره ای نداریم.

وی همچنین گفت‌: در حال حاضر در تمام دنیا بانک‌هایی وجود دارد که بیش از 20 سال است که این سلولها را نگهداری می‌کنند و عملا طول عمر خاصی برای آن در نظر نمی‌گیرند. برای ثبت نام اهدا دو روش وجود دارد. 

در روش اول افراد به مراکز پذیره نویسی بیمارستانهایی که پیوند مغز استخوان در آنجا  انجام می دهند مراجعه کنند و در روش دوم به مراکز "سپاس "مستقر در انتقال خون مراجعه کنند که قرار است در یک تا یک و نیم ساله آینده در 9 منطقه آموزشی کشور در 9 استان بزرگ کشور مراکز سپاس راه اندازی شود. همچنین مردم عزیز برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانند به سایت ستاد سلولهای بنیادی مراجعه کنند.

گزارش از: زهرا غلامی نژاد

انتهای پیام/