کلکسیونرهای خصوصی منتظر حمایت در برنامه ششم توسعه باشند
بر اساس این گزارش در ماه مبارک رمضان امسال طبق سنت سال های گذشته از بیش از بیست اثر نفیس خطی قرآنی ، علمی ، فرهنگی و هنری توسط مرکز دایره المعارف انسان شناسی موزه آثار نسخ خطی ، فرهنگی و هنری دکتر محمد صادق محفوظی رونمایی شد .
به گزارش گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان، سید احمد محیط طباطبایی در تشریح میراث فرهنگی گفت : میراث
فرهنگی مشتمل از دو بخش میراث فرهنگی ملموس و غیرملموس
تشکیل شده است که گاهی به غلط به آن مادی و غیرمادی گفته می شود.
میراث غیر ملموس ناشی از همان میراث ملموس می باشد یعنی افکار تا عقاید ، زبان همه میراث غیرملموس را تشکیل می دهد و آن میراث غیرملموس است که وقتی لباس مادی به تن می کند و بخواهد ماندگار شود شکل ملموس پیدا می کند.
این میراث ملموس خودش به دو بخش تقسیم می شود میراث ملموس منقول و میراث ملموس غیرمنقول که بیشتر به آثار معماری شهرت دارند. میراث فرهنگی صاحب اصلی اش خود مردم هستند یعنی همان فرهنگی که میراث را در اختیار داشته است و توانسته در طول دوران از آن استفاده و نگهداری کند .
به طور مثال زبان مادری ، زبان مادری توسط مادر خانواده است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود . در واقع می شود گفت در طی 7/8 دهه اخیر آن زمانی که بین گذشته ما و حال آن موقع یک نوع تفرقه به وجود آمده وگرنه ما 100 سال پیش موضوعی به نام میراث فرهنگی نداشتیم چرا که در خود میراث فرهنگی زندگی می کردیم و قابل لمس بود یعنی ما در تمامی ادوار تاریخ به طور مثال معماری ، ما در هر زمان از تاریخ دارای معماری آن تاریخ بوده ایم، همیشه دارای نوآوری بوده ایم اما این معماری مبتنی بر معماری دوره پیش خود بوده یعنی مثلاَ معماری دوره قاجار با دوره صفویه فرق دارد اما در معماری دوره قاجار بر پایه معماری صفویه شکل گرفته.
وی با تاکید بر این نکته که صاحب اصلی میراث فرهنگی مردم هستند گفت : خیلی جالب است بدانیم که اگر امروزه بیش از یک میلیون آثار منقول فرهنگی در موزه های عمومی و دولتی و خصوصی ما که در چند مرحله دوره بازدید و شناخته شده است ، ده برابر آن در اختیار مردم می باشد.
به طور مثال 10 الی 12 سال قبل سازمان اسناد ملی ایران در روز ملی اسناد در گیلان اعلام کرد هر کسی سند یا مدرکی دارد بیاورد تا ما آن را مرمت کنیم و یک نسخه از آن کپی کنیم و به آن ها برگردانیم که با توجه به آب و هوا و شرایط اقلیمی منطقه تصور می کردیم کمترین میزان اسناد منقول قابل دسترس را داشته باشیم اما حدوداَ بیش از هزاران قطعه آن روز آمد و مورد مرمت قرار گرفت و باز پس داده شد و این نشان می دهد چه تعداد عظیمی آثار فرهنگی در نزد ما وجود دارد .
محیط طباطبایی در پاسخ به این سوال که از چه زمانی رسیدگی و توجه به آثار فرهنگی در کشور به صورت جدی آغاز شده است گفت : هشتاد سال پیش اولین قانون عتیقات و آثار فرهنگی تاریخی توسط مرحوم ذکاالملک فروغی نگارش و نوشته شد و به عنوان قانون اول عتیقات در دوره پهلوی اول مدنظر قرار گرفته که در کاوش های باستان شناسی، حفاری ها تکلیف دولت و مردم را تا حدود زیادی در زمان خودش تعیین می کرد ، به طور مثال طبق این قانون کسانی که آثار نقره و طلا در زمین خودشان پیدا می کردند دو برابر ارزش طلا به لحاظ وزنی و بر اساس قیمت روز محاسبه می کردند و پرداخت می کردند .
متاسفانه در دوران پهلوی دوم به جای اینکه این قانون شرایط روز پیدا بکند مسکوت گذاشته شد ، انگار که دولت و متولیان امر، به این موضوع پشت کردند و این شرایط بحرانی فرصت را برای کسانی که به قاچاق غیرقانونی اموال می پرداختند فراهم آورد و در بدنه خود دولت وقت نیز نوعی اتهام وارد شد که این کار صورت می گیرد، به هر شکل وقتی قانون را شفاف نمی کنید شرایط برای امر غیرقانونی فراهم می شود .
بعد از این دوره که انقلاب شد مسائل مختلفی پیش آمد. یکی اینکه در دوران پهلوی میراث فرهنگی دچار مشکلات سیاسی شده بود و مورد صدمه قرار گرفت مثلاَ کسانی که کارشناس میراث فرهنگی بودند مورد اتهام قرار گرفته بودند که وابسته به نظام قبل هستند این آسیب مظلومیتی که برای میراث فرهنگی به وجود آمد فشار سنگینی را در این حوزه از بعد انقلاب ایجاد کرد.
اما به همت افرادی مثل مرحوم دکتر شیرازی و دیگران این مسائل را به تدریج پشت سر گذاشتیم و قانون تشکیل میراث فرهنگی در مجلس سوم تصویب شد و در سال 1367 سازمان میراث فرهنگی از ترکیب 11 سازمان متفرقه قبلی که به وجود آمده بود را منحل و بخش قانونی را به وجود آورد.
البته همزمان شد با تشکیل دولت آیت الله هاشمی رفسنجانی بعد از جنگ که یک دولت انقباضی بود و سازمان میراث فرهنگی که تشکیل نشده بود مورد انقباض قرار گرفت و این صدمات جبران ناپذیر را وارد کرد چون یک سازمان نوپا بود و دچار آسیب و نورسایی می شد و همچنان در حوزه اموال منقول مثل دوره قبل برقرار بود تا حدود سال 76 به بعد و در زمان مهندس بهشتی در واقع یک نگرش جدید در سازمان به وجود آمد که طرز تلقی نسبت به سازمان میراث فرهنگی را در میان مردم، کارشناسان، بدنه دولت و کارشناسی میراث تغییر بکند و این تغییر در همین 6 الی 7 سال صورت گرفت و شکل جدیدی شد که دو آیین نامه اموال فرهنگی بعد از این قانون برای اولین بار تصویب شد .
محیط طباطبایی در رابطه با نقش سازمان میراث فرهنگی گفت : آیین نامه اموال منقول فرهنگی تاریخی بخش دولتی و عمومی مصوب زمستان سال 82 بود که باید یک سری دستور کار و آیین نامه در سال 83 به آن اضافه می شد ، در حین انجام این کار بودیم که دولت بعدی در سال 84 تشکیل شد و این کار متوقف شد .
طبق این آیین نامه اموال فرهنگی مثل قبل اموال دولتی حساب نمی شد بلکه اموال فرهنگی تاریخی مثل اموال مهمات ارتش جزء شرایط خاص و دارای آیین نامه خاصی می شد ، و اداره اموال فرهنگی سازمان میراث فرهنگی که در واقع متولی اموال فرهنگی کشور بود و تکلیف تمام اموال فرهنگی را در بخش عمومی و دولت روشن می کرد مثل شهرداری ها، اوقاف ، وزارت امور خارجه که دارای آثار تاریخی فرهنگی زیادی است که در واقع رها شده است و آنگونه که باید از آن ها نگهداری نمی شود ، مثلا در تمام سفارت خانه های ما چقدر اموال فرهنگی تاریخی نگهداری می شود در خود قوه قضاییه به طور مثال نهادی نیست که خودش یک میراث دارد و مسئول نگهداری اموال فرهنگی تاریخی خودشان هستند و سازمان امورخارجه مهمترین مرکز اسناد قدیم حداقل طی 100 سال گذشته است مثلاَ اسلحه ای که میرزارضای کرمانی با آن ناصرالدین شاه قاجار رو کشت یک زمانی سند یک پرونده جنایی بوده اما الان یک اثر تاریخی می باشد و این ها همه به صورت غیر مطلوب و غیرفنی در این مراکزوجود دارد که آن ها زمانی این نهاد می تواند نسبت به آن ها واکنش نشان دهد و بگوید شما باید به روش های خاص خودش نگهداری کنید.
متاسفانه توقف برنامه چهارم و عدم حضور میراث در برنامه پنجم که اصلاَ حذف شد باعث شد که این برنامه متوقف شود. و امیدواریم در برنامه ششم دوباره احیا شود و دوباره برگردیم به اول برنامه چهارم و در واقع دو برنامه تعطیلی مان را جبران کنیم .
طباطبایی تصریح کرد : اما در مورد اموالی که اول صحبت کردیم شاید در کیفیت پایین باشد و دست مردم است آیین نامه ای آمده به نام حمایت از مالکین اموال فرهنگی تاریخی بخش خصوصی که در تابستان 84 تصویب شد که کاملاَ مرتبط شد با دولت بعدی و نسبت به این آیین نامه باید یک آیین نامه دیگر تصویب می شد و باید برای آن بیشتر از 20 دستورالعمل در بخش های مختلف نوشته می شد که هنوز انجام نگرفته است .
وقتی برنامه های 5 ساله چهارم را نگاه می کنیم که اشاره به همین آیین نامه می کند در واقع سازمان میراث فرهنگی را مکلف می کند که همه ی نهادهای مختلف دولتی و عمومی را نه تنها حمایت بکند بلکه مکلف می کند که ما موزه های خصوصی داشته باشیم و در واقع سازمان میراث کمک می کند آثار خودشان را به معرض دید قرار بدهند و در واقع تعریف مجموعه دار شود و مجموعه دار آثار فرهنگی تاریخی را جمع آوری بکند .
محیط طباطبایی خاطر نشان کرد : دکتر محمد صادق محفوظی به عنوان یک مجموعه دار خصوصی بخشی از میراث فرهنگی ، تاریخی یا هنری را جمع آوری کرده است که ممکن بود امروز یا از بین رفته باشند و یا از کشور خارج شده باشند چه بسا که آثار زیادی را با هزینه شخصی به کشور بازگردانده است و در معرض دید عموم قرار داده است .
وی در پاسخ به این سوال که موزه های بخش خصوصی در نهایت چه تکلیفی پیدا می کنند گفت : در واقع اکثر مجموعه داران به لحاظ روحی و روانی در انتهای عمر خودشان به آن نتیجه می رسند که مجموعه خویش را در اختیار عموم قرار دهند یا وقف کنند یا موزه بکنند به همین دلیل است که بسیاری از موزه های معروف دنیا مثل مجموعه استیوسونیان یا دیگران ناشی از مجموعه دارانی هستند که طی عمری این مجموعه را جمع کرده و معرض عموم قرار می دهند . این آیین نامه باید کامل بشود اما اول خودش باید اجرا شود و این آیین نامه به نفع بخش یا ارگان یا شخصی نبوده و نفع کلی کشور را داشته که آثار فرهنگی تاریخی آن حفظ شود .
اموال فرهنگی تاریخی بخشی از آن دست دولت و بخشی از آن دست مردم می باشد. آیین نامه اول برای آن بود که بخش دولتی را مورد حفاظت قرار بدهد و آیین نامه دوم برای اینکه بخش خصوصی را مورد حمایت قرار دهد .
وی در پایان خاطر نشان کرد : اجرای آیین نامه اول صورت پذیرفت اما بلافاصله متوقف شد و دلیل آن دولت بعدی بود که آن را در اولویت کار خود قرار نداد. و اصلاَ اداره کل اموال فرهنگی شکل نگرفت و الان فکر می کنند اداره اموال فرهنگی سازمان میراث فرهنگی آن اداره می باشد که اینطور نمی باشد و قرار بود یک اداره کل تامین گردد. که حتی بر اموال فرهنگی تاریخی سازمان میراث فرهنگی را هم مورد بررسی قرار دهد. اما در دولت جدید این کار دوباره مطرح گردیده و دارد به اجرا می رسد.
انتهای پیام/
میراث غیر ملموس ناشی از همان میراث ملموس می باشد یعنی افکار تا عقاید ، زبان همه میراث غیرملموس را تشکیل می دهد و آن میراث غیرملموس است که وقتی لباس مادی به تن می کند و بخواهد ماندگار شود شکل ملموس پیدا می کند.
این میراث ملموس خودش به دو بخش تقسیم می شود میراث ملموس منقول و میراث ملموس غیرمنقول که بیشتر به آثار معماری شهرت دارند. میراث فرهنگی صاحب اصلی اش خود مردم هستند یعنی همان فرهنگی که میراث را در اختیار داشته است و توانسته در طول دوران از آن استفاده و نگهداری کند .
به طور مثال زبان مادری ، زبان مادری توسط مادر خانواده است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود . در واقع می شود گفت در طی 7/8 دهه اخیر آن زمانی که بین گذشته ما و حال آن موقع یک نوع تفرقه به وجود آمده وگرنه ما 100 سال پیش موضوعی به نام میراث فرهنگی نداشتیم چرا که در خود میراث فرهنگی زندگی می کردیم و قابل لمس بود یعنی ما در تمامی ادوار تاریخ به طور مثال معماری ، ما در هر زمان از تاریخ دارای معماری آن تاریخ بوده ایم، همیشه دارای نوآوری بوده ایم اما این معماری مبتنی بر معماری دوره پیش خود بوده یعنی مثلاَ معماری دوره قاجار با دوره صفویه فرق دارد اما در معماری دوره قاجار بر پایه معماری صفویه شکل گرفته.
وی با تاکید بر این نکته که صاحب اصلی میراث فرهنگی مردم هستند گفت : خیلی جالب است بدانیم که اگر امروزه بیش از یک میلیون آثار منقول فرهنگی در موزه های عمومی و دولتی و خصوصی ما که در چند مرحله دوره بازدید و شناخته شده است ، ده برابر آن در اختیار مردم می باشد.
به طور مثال 10 الی 12 سال قبل سازمان اسناد ملی ایران در روز ملی اسناد در گیلان اعلام کرد هر کسی سند یا مدرکی دارد بیاورد تا ما آن را مرمت کنیم و یک نسخه از آن کپی کنیم و به آن ها برگردانیم که با توجه به آب و هوا و شرایط اقلیمی منطقه تصور می کردیم کمترین میزان اسناد منقول قابل دسترس را داشته باشیم اما حدوداَ بیش از هزاران قطعه آن روز آمد و مورد مرمت قرار گرفت و باز پس داده شد و این نشان می دهد چه تعداد عظیمی آثار فرهنگی در نزد ما وجود دارد .
محیط طباطبایی در پاسخ به این سوال که از چه زمانی رسیدگی و توجه به آثار فرهنگی در کشور به صورت جدی آغاز شده است گفت : هشتاد سال پیش اولین قانون عتیقات و آثار فرهنگی تاریخی توسط مرحوم ذکاالملک فروغی نگارش و نوشته شد و به عنوان قانون اول عتیقات در دوره پهلوی اول مدنظر قرار گرفته که در کاوش های باستان شناسی، حفاری ها تکلیف دولت و مردم را تا حدود زیادی در زمان خودش تعیین می کرد ، به طور مثال طبق این قانون کسانی که آثار نقره و طلا در زمین خودشان پیدا می کردند دو برابر ارزش طلا به لحاظ وزنی و بر اساس قیمت روز محاسبه می کردند و پرداخت می کردند .
متاسفانه در دوران پهلوی دوم به جای اینکه این قانون شرایط روز پیدا بکند مسکوت گذاشته شد ، انگار که دولت و متولیان امر، به این موضوع پشت کردند و این شرایط بحرانی فرصت را برای کسانی که به قاچاق غیرقانونی اموال می پرداختند فراهم آورد و در بدنه خود دولت وقت نیز نوعی اتهام وارد شد که این کار صورت می گیرد، به هر شکل وقتی قانون را شفاف نمی کنید شرایط برای امر غیرقانونی فراهم می شود .
بعد از این دوره که انقلاب شد مسائل مختلفی پیش آمد. یکی اینکه در دوران پهلوی میراث فرهنگی دچار مشکلات سیاسی شده بود و مورد صدمه قرار گرفت مثلاَ کسانی که کارشناس میراث فرهنگی بودند مورد اتهام قرار گرفته بودند که وابسته به نظام قبل هستند این آسیب مظلومیتی که برای میراث فرهنگی به وجود آمد فشار سنگینی را در این حوزه از بعد انقلاب ایجاد کرد.
اما به همت افرادی مثل مرحوم دکتر شیرازی و دیگران این مسائل را به تدریج پشت سر گذاشتیم و قانون تشکیل میراث فرهنگی در مجلس سوم تصویب شد و در سال 1367 سازمان میراث فرهنگی از ترکیب 11 سازمان متفرقه قبلی که به وجود آمده بود را منحل و بخش قانونی را به وجود آورد.
البته همزمان شد با تشکیل دولت آیت الله هاشمی رفسنجانی بعد از جنگ که یک دولت انقباضی بود و سازمان میراث فرهنگی که تشکیل نشده بود مورد انقباض قرار گرفت و این صدمات جبران ناپذیر را وارد کرد چون یک سازمان نوپا بود و دچار آسیب و نورسایی می شد و همچنان در حوزه اموال منقول مثل دوره قبل برقرار بود تا حدود سال 76 به بعد و در زمان مهندس بهشتی در واقع یک نگرش جدید در سازمان به وجود آمد که طرز تلقی نسبت به سازمان میراث فرهنگی را در میان مردم، کارشناسان، بدنه دولت و کارشناسی میراث تغییر بکند و این تغییر در همین 6 الی 7 سال صورت گرفت و شکل جدیدی شد که دو آیین نامه اموال فرهنگی بعد از این قانون برای اولین بار تصویب شد .
محیط طباطبایی در رابطه با نقش سازمان میراث فرهنگی گفت : آیین نامه اموال منقول فرهنگی تاریخی بخش دولتی و عمومی مصوب زمستان سال 82 بود که باید یک سری دستور کار و آیین نامه در سال 83 به آن اضافه می شد ، در حین انجام این کار بودیم که دولت بعدی در سال 84 تشکیل شد و این کار متوقف شد .
طبق این آیین نامه اموال فرهنگی مثل قبل اموال دولتی حساب نمی شد بلکه اموال فرهنگی تاریخی مثل اموال مهمات ارتش جزء شرایط خاص و دارای آیین نامه خاصی می شد ، و اداره اموال فرهنگی سازمان میراث فرهنگی که در واقع متولی اموال فرهنگی کشور بود و تکلیف تمام اموال فرهنگی را در بخش عمومی و دولت روشن می کرد مثل شهرداری ها، اوقاف ، وزارت امور خارجه که دارای آثار تاریخی فرهنگی زیادی است که در واقع رها شده است و آنگونه که باید از آن ها نگهداری نمی شود ، مثلا در تمام سفارت خانه های ما چقدر اموال فرهنگی تاریخی نگهداری می شود در خود قوه قضاییه به طور مثال نهادی نیست که خودش یک میراث دارد و مسئول نگهداری اموال فرهنگی تاریخی خودشان هستند و سازمان امورخارجه مهمترین مرکز اسناد قدیم حداقل طی 100 سال گذشته است مثلاَ اسلحه ای که میرزارضای کرمانی با آن ناصرالدین شاه قاجار رو کشت یک زمانی سند یک پرونده جنایی بوده اما الان یک اثر تاریخی می باشد و این ها همه به صورت غیر مطلوب و غیرفنی در این مراکزوجود دارد که آن ها زمانی این نهاد می تواند نسبت به آن ها واکنش نشان دهد و بگوید شما باید به روش های خاص خودش نگهداری کنید.
متاسفانه توقف برنامه چهارم و عدم حضور میراث در برنامه پنجم که اصلاَ حذف شد باعث شد که این برنامه متوقف شود. و امیدواریم در برنامه ششم دوباره احیا شود و دوباره برگردیم به اول برنامه چهارم و در واقع دو برنامه تعطیلی مان را جبران کنیم .
طباطبایی تصریح کرد : اما در مورد اموالی که اول صحبت کردیم شاید در کیفیت پایین باشد و دست مردم است آیین نامه ای آمده به نام حمایت از مالکین اموال فرهنگی تاریخی بخش خصوصی که در تابستان 84 تصویب شد که کاملاَ مرتبط شد با دولت بعدی و نسبت به این آیین نامه باید یک آیین نامه دیگر تصویب می شد و باید برای آن بیشتر از 20 دستورالعمل در بخش های مختلف نوشته می شد که هنوز انجام نگرفته است .
وقتی برنامه های 5 ساله چهارم را نگاه می کنیم که اشاره به همین آیین نامه می کند در واقع سازمان میراث فرهنگی را مکلف می کند که همه ی نهادهای مختلف دولتی و عمومی را نه تنها حمایت بکند بلکه مکلف می کند که ما موزه های خصوصی داشته باشیم و در واقع سازمان میراث کمک می کند آثار خودشان را به معرض دید قرار بدهند و در واقع تعریف مجموعه دار شود و مجموعه دار آثار فرهنگی تاریخی را جمع آوری بکند .
محیط طباطبایی خاطر نشان کرد : دکتر محمد صادق محفوظی به عنوان یک مجموعه دار خصوصی بخشی از میراث فرهنگی ، تاریخی یا هنری را جمع آوری کرده است که ممکن بود امروز یا از بین رفته باشند و یا از کشور خارج شده باشند چه بسا که آثار زیادی را با هزینه شخصی به کشور بازگردانده است و در معرض دید عموم قرار داده است .
وی در پاسخ به این سوال که موزه های بخش خصوصی در نهایت چه تکلیفی پیدا می کنند گفت : در واقع اکثر مجموعه داران به لحاظ روحی و روانی در انتهای عمر خودشان به آن نتیجه می رسند که مجموعه خویش را در اختیار عموم قرار دهند یا وقف کنند یا موزه بکنند به همین دلیل است که بسیاری از موزه های معروف دنیا مثل مجموعه استیوسونیان یا دیگران ناشی از مجموعه دارانی هستند که طی عمری این مجموعه را جمع کرده و معرض عموم قرار می دهند . این آیین نامه باید کامل بشود اما اول خودش باید اجرا شود و این آیین نامه به نفع بخش یا ارگان یا شخصی نبوده و نفع کلی کشور را داشته که آثار فرهنگی تاریخی آن حفظ شود .
اموال فرهنگی تاریخی بخشی از آن دست دولت و بخشی از آن دست مردم می باشد. آیین نامه اول برای آن بود که بخش دولتی را مورد حفاظت قرار بدهد و آیین نامه دوم برای اینکه بخش خصوصی را مورد حمایت قرار دهد .
وی در پایان خاطر نشان کرد : اجرای آیین نامه اول صورت پذیرفت اما بلافاصله متوقف شد و دلیل آن دولت بعدی بود که آن را در اولویت کار خود قرار نداد. و اصلاَ اداره کل اموال فرهنگی شکل نگرفت و الان فکر می کنند اداره اموال فرهنگی سازمان میراث فرهنگی آن اداره می باشد که اینطور نمی باشد و قرار بود یک اداره کل تامین گردد. که حتی بر اموال فرهنگی تاریخی سازمان میراث فرهنگی را هم مورد بررسی قرار دهد. اما در دولت جدید این کار دوباره مطرح گردیده و دارد به اجرا می رسد.
انتهای پیام/
