رضا قربان‌نژاد مستند‌ساز  به بهانه پخش مستند خود یادداشتی را در اختیار حوزه رادیو تلویزیون گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان قرار داده است که به شرح زیر است:

اگر امروزه شاهد تبلور استعداد جوانان و دانشمندان و نخبگان علمی‌، سیاسی و ... کشورمان در داخل و حتی خارج از مرزهای جغرافیایی و سرزمین‌مان هستیم این مهم تازگی ندارد چرا که مشاهیر و اندیشمندان ایران بزرگ فرهنگی در سندهای قبل نقش و تاثیر شگرفی در تکوین و پیشرفت علم و فلسفه و پزشکی جبر و ریاضیات و اخترشناسی، فیزیک و شیمی و علوم الهی در سوق بیشتر آدمی به اهداف آرمانی و عقل گرای خود داشته‌اند.

آنقدر این فرهنگ و علم و اخلاق مداری الا و بالا بوده که حتی در سلطه‌های نظامی و یورشهای کشور گشایان معروف ایرانی‌ها توانسته‌اند نفوذ فکری و فرهنگی خود را بر سلطه‌جویان به خوبی نشان دهند و آنان در این فرهنگ غرق شده‌اند و به آیین اسلام ما درآمده و بزرگان ما را بر مناصب بزرگ حکومتی و ولایتی خود منصوب نموده‌اند.

هر کشوری بر روی نظام و حاکمیت سیاسی و ... به فرهنگ خود می‌بالد و هویت فرهنگی ما در شناخت و معرفی این بزرگان است که متاسفانه کثرت آنان رخ در نقاب گمنامی کشیده‌اند آنان که تفسیر علم را با عشق آمیخته و معجون معرفت می‌ساخته‌اند علم تا از عشق برخوردار نیست جز تماشاخانه افکار نیست بزرگانی که هزاران هزار کیلومتر را در طول عمر پربرکت شصت و هفتاد دهه سفر می‌کردند در جای جای ایران بزرگ از قفقاز و اران گرفته تا ماورءالنهر و ماوراء قفقاز و بعد از دروازه‌های حکومت‌های عثمانی و تزاری از آگرا در هند گرفته تا کشمیر تا آنجا که جای پای سید احمد قمی در تایلند و سید اجل شمس‌الدین بخارایی در چین و حتی در حکومتهای امپراطوری ژاپن، میر سید علی همدانی در کشمیر و کولاب تاجیکستان. آنان که فقط به خاطر اینکه یک حدیث دینی یا مسئله علمی را از فردی مطمئن‌تر به منبع بشنوند هزاران فرسنگ در کوه و دشت سفر می‌کردند.

بسیار سفر باید تا پخته شود خامی           صوفی نشود صافی تا درنکشد جامی

اما رسالت نسلهای کنونی و مراکز علمی و فرهنگی کشور شناساندن این بزرگان و آثارشان به نسلهای جوان می‌باشد به خصوص با ابزاری کنونی رسانه و اگر بخواهی به آنان اقتدا کنی بایستی رخت سفر بر جامه کنی و با پشتوانه تحقیقی کامل آنان را در جای جای سرزمینهای که خفته‌اند و هنوز آثار و تاثیراتشان زلال و جاری است پیدا کنی و از دریچه لنز و دوربین آنان را به تشنگان معرفت و علم معرفی نمایی.

در همین راستا از دو سال پیش طرح مجموعه مستند به نام «ستارگان شرق» در آن برهه که بسیاری از کشورها که دنبال فرهنگ‌سازی و پیشینه سازی برای خودشان بودند این امر پی‌گیری گردید.

رضا قربان‌نژاد مستند‌سازی که دستی هم بر نگارش کتاب دارد این قصه رسانه‌ای را دنبال کرد.پای صحبت‌های او می‌نشینیم تا شکل گیری این امر را از زبان او بشنویم.

سالها پیش من هنگامی که مستندی راجع‌به خواجه نصیر‌الدین طوسی با همکاری برخی از اساتید دانشگاهی تاریخ علم می‌ساختم متوجه شدم که آنقدر ستاره درخشان در آسمان علم و ادب این سرزمین سوسو می‌زند که ما غافل از آنها هستیم و حتی زوایای اندکی از این چهره‌های حتی مشهور را می‌شناسم. در وهله اول این پروژه به معرفی 20 نفر از مشاهیر ایران عزیز پرداخت که تمامی ابعاد زندگی آنان مستند شد. از جمله ابوریحان بیرونی، غیاث‌الدین جمشید کاشانی، خوارزمی، خواجوی کرمانی، نظامی گنجوی، محمد‌بن زکریای رازی،‌ ابو‌حامد کرمانی،‌ ابو‌حعفر اسحاق ماهانی،‌ خیام نیشابوری،‌ شیخ‌الرئیس ابو‌علی سینا (2‌ برنامه)، ناصر خسرو قبادیانی و... 

بسیاری از نسخه‌های خطی آنان را یافتیم از زبان اساتید داخلی و خارجی که از کشورهای قزاستان،‌ ژاپن،‌فرانسه و حتی آمریکا بودند و اساتید و محققینی که سالهای سال عمرشان را صرف تحقیق در خصوص یکی از این بزرگان نموده بودن مصاحبه کردیم.

این مجموعه از شبکه 3 پخش شد و بعد از آن هم شبکه‌های دیگر سیما و برون‌مرزی آنها را برای دفعات مکرر برای مخاطبان پخش نمود.

شورای عالی انقلاب فرهنگی از مجموعه مستند «ستارگان شرق» در یکی از جلساتش تقدیر کرد اما متأسفانه اگر کار فاخر را هم با شیپور و سرنا و جاروجارچی تبلیغ نکنی دستگاه عریض و طویل فرهنگی ما زود آن فراموش می‌کند.

اما بحمد‌الله مخاطبان فرهنیخته و جوانان از این برنامه بسیار استقبال کردند تا آنجا که در سایتهای رسانه‌های فارسی زبان خارجی به آن پرداختند و عده‌ای سودجو از طریق سایتهای گوناگون نسخه‌های آن را به دوستداران داخلی و خارجی فروختند.

به هر حال در دنباله این امر نا امید نشدیم تحقیقات مکتوب و کتاب‌خوانه‌ای و میدانی ما را به آنجا سوق داد که یافتیم دهها و بلکه صدها اندیشمند بزرگ داریم که برای تبلیغ یا بسط علم یا ترویج اندیشه و رواج آن به جای،‌جای دنیا سفر کرده‌اند و در آنجا هم غریبانه به دیار باقی شناخته‌اند و اکنون مزارشان مأوای معنوی و مورد احترام مردم آن کشورها است.

بزرگی و خدمات علامه گرانقدر حکیم بزرگ میر‌سید علی همدانی ما را به تاجیکستان کشانید. میر‌سید علی‌زاده همدان است و در کولاب تاجیکستان آرمیده و برخلاف آن شیخ‌الرئیس‌ زاده ماوراء‌النهر است و در همدان آرمیده، میر‌سید‌علی همدانی در طول عمرش بالغ در 12 هزار کیلومتر سفر کرده 14 بار حج‌ گذارده او راهی کولاب می‌شود و از آنجا به همراه بیش از 700 نفر که صنعتگر، نقاش، هنرمند،‌ حکیم و دانشمند در رشته‌های گوناگون بوده‌اند راهی کشمیر می‌شود.

به جای جای شبه قاره سفر می‌کند حتی تا سریلانکای امروزی فقط یک نمونه از خدمات او اینکه بالغ بر 37000 نفر را به اسلام دعوت نموده است.

به قول اقبال لاهوری با رفتن او به کشمیر آنجا را به نام ایران صغیر می‌شناسد عبادت‌گاه او در هند هنوز موجود است و ساداتی که از نسل او هستند در سرزمین جادو و کشمیر مورد احترام هستند.

در خصوص میر‌سید‌علی که عالمی ولایی بود و ارادت خاصی به امیر‌المؤمین علی (ع) داشت و این شعر او حاکی از این امر است که زمانی در معرفی خود این گونه می‌سراید 

پرسید عزیزی که علی،‌اهل کجایی      گفتم به ولایتی،‌علی کز همدانم

نحازان همه دانم که ندانم علی را    من زان همدانم که علی را همه دانم

دو مستند در خصوص این بزرگوار ساخته شد با بسیاری از اساتید دانشگاهی و فرهنگی تاجیکستان مصاحبه شد و هم چنین اساتید داخلی کشورمان و برای اولین‌بار مخاطبان رسانه ملی از طریق شبکه 3 مزار و آرامگاه معنوی این عارف بزرگ الهی را مشاهده کردند.

در ادامه مستند رودکی ساخته شده با گروهی به روستای رودکی زادگاه او رفتیم و توانستیم تصاویر بقایای پیکر پدر شعر فارسی را که توسط اکتشافات پرفسور گراسیموف روسی به دست آمده بود به نمایش بگذاریم.

میر‌سید‌علی همدانی به کشمیر هندوستان نیز سفر کرده بود علاوع بر آن ما به خاطر معرفی گنجینه‌های علمی و مفاخر بزرگ کشورمان که به هند رفته بودند و در کسوت آنان از شاعر و عارف و حکیم یافت می‌شد تصمیم گرفتیم این مهم را دنبال کنیم.

دهها رایزنی کردیم با دهها نفر که صاحب نظر بودند صحبت کردیم بحمد‌الله شبکه سیما هم همراهی کرد. نماینده ولی فقیه در هندوستان جناب حجت‌الاسلام و المسلمین مهدوی‌پور هم واقعاً همه جانبه حمایت کردند راهی هند شدیم و تصمیم گرفتیم درخصوص (شهید ثالث) آیت‌الله قاضی سید نورالله شوشتری و علامه الو‌الحسن حافظیان در برنامه مستند تهیه کنیم. به همراه تصویر‌برداری آقای داود دلاور و صدابردار گریر‌پا سید جلال حسینی راهی هند شدیم.

شهید ثالث از اجداد سادات مرعشی است که با چندین واسطه به امام سجاد (ع) می‌رسد. وی از اجداد مرجع عالی‌قدر مرحوم آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی می‌باشد.

از سادات مرعشی طبرستان بوده‌اند لاکن در شوشتر به دنیا می‌آیند برای کسب علم راهی مشهد مقدس می‌گردند در 23 سالگی به درجه اجتهاد می‌رسند در آن زمان سلسله صفویه هنوز حاکمیت سرزمین به دست نیاورده بود ازبکها به مشهد حمله می‌کند در یکی از این محلات برادر وی به شهادت می‌رسد. 

قاضی محیط را آرام نمی‌بیند از طریق هرات و پنجاب و لاهور راهی آگرا در هند می‌شوند با اندوخته علمی فراوان، او به اینکه از خاندان سادات بوده افتخار می‌کرده و این امر را در شعری این‌گونه سروده. 

شکر خدا نور‌الهی‌ست رهبرم      وز نارشوق اوست فروزنده گوهرم

اندر حب خلاصه معنی و صورتم      وندر نصب ثلاثه زهرا و حیدرم

دارای دهر سبط رسولم، پدر بود    بانوی شهر دختر کسری‌ست مادرم

زمانی که قاضی به آگرا وارد می‌شود یکی از پزشکان و حکیمان ایرانی به نام  حکیم مسیح‌الدین لیرانی در دربار اکبر‌شاه گورکانی خدمت می‌نموده،‌قاضی را به پادشاه معرفی می‌کند،‌قاضی نور‌الله رساله‌ای در وصف امیر‌المؤمین علی (ع) نوشته بوده آن را به اکبر شاه تقدیم شاه مسلمان خشنود می‌گیرد.

او در سفری به لاهور همراه اکبر شاه می‌شود و پادشاه به او پیشنهاد می‌دهد منصب قاضی‌القضاتی را قبول کند،‌ قاضی شرط می‌گذارد که در احکام از منابع و شیوه 4 مذهب اسلام استفاده کند او سالها در این منصب خدمت می‌کند.

در بحث قضاوت او گویند: 

تویی آن کس که نکردی به همه عمر قبول 

در قضا هیچ زکس جز که شهادت رگواه

قاضی سالها در این منصب می‌ماند اما به خاطر حفظ مصلحت بالاتر نقیه می‌کرده.

روحانی نمای دربار به او حسادت می‌ورزند و در کمین بودند تا او را از منصب خلع نمایند. اکبر شاه از دنیا می‌رود و فرزندش جهانگیر به سلطنت می‌رسد.

قاضی در این مدت رساله‌های مختلف می‌نویسد از جمله کتاب احناق‌الحق که در کلام است و در حلالی که به نگارش کتاب مجالس المومنین اشتغال داشته، تکفیری‌های آن زمان جوانکی را به اندرونی او تحمیل می‌کنند و پیش شاه می‌گویند که او کتاب و این پیرمرد هفتاد ساله عالم در زیر ضربات شلاق خاردار و حسادت متعصبین جاهل شهادت می‌رسد و وصیت می‌کند در آگرا دفن شود.

او را شهید و مرزبان حریم ولایت نامیده‌اند کتابهای زیادی از او به جا مانده که بالغ بر 140 نسخه است تاریخ علی عادلشاهی، احقاق الحق، الصوارم المهرته، مجالس المومنین، مصائب النواصب،‌ حاشیه بر تفسیر بیضاوی وی و دهها تفسیر از آیات شریف‌الهی. مهمترین اثر ایشان اثری است که نگارش آن به دین حکمت است.

مرحوم علامه حلی کتابی به نام کشف الحق به عربی می‌نویسد در فضائل امیر‌المومنین علی (ع) پس از 100 سال قاضی فضل‌بن روزبهان اصفهانی کتابی در ابطال آن به نام ابطال الباطل می‌نویسد. قاضی نورالله در جواب آن کتاب احقاق الحق را می‌نویسد که به دلایل اثبات واقع غدیر خم و ولایت امیرالمومنین علی (ع) است. همچنین او در خاتمه نگارش کتاب مجالس المؤمنین که باعث شهادتش شد این گونه می‌نویسد.

از عین بی‌صبری این کتاب را در سلک تقریر کشیدم. اکنون از جوشش بی‌اختیار به جانب پروردگار پناه می‌برم و همین کتاب را شفیع خود می‌آورم. بحمد‌الله با دستور مقام معظم رهبری مقدمات ساخت جایگاهی مناسب بر هزار این شهید ولایت در حال ساخت می‌باشد که در آینده به مرکزی فرهنگی و دینی تبدیل خواهد شد و رهبر معظم انقلاب نیز به شخصیت قاضی بسیار اهتمام دارند.

در ساخت این دو مستند تحت عنوان شهید ثالث که ان شاء‌الله در سه‌شنبه و چهارشنبه این هفته در ساعت 20 از شبکه سه پخش می‌شود. لطف خداوند و روح ملکوتی این سید همیشه راهنمایی ما بود.

کارکردن، ‌آن هم تصویربرداری در هند مشکل است در مصاحبه‌ها از اساتید بزرگوار روحانی کشمیر از جمله آیت‌الله سید محمد‌باقر موسوی و دیگران استفاده کردیم.

همچنین نماینده معظم ولی فقیه و حجت‌الاسلام دکتر مهدوی دکتر خواجه میری و فولادی رایزن فرهنگی در دهلی و دکتر حسینی وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی، حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمود مرعشی نجفی تمامی نسخه‌های خطی شهید قاضی را در اختیار ما گذاشتند ایشان که از نسل قاضی هستند در مصاحبه‌ها ما را یاری رساندند.

در این دو مستند از شروع زندگی قاضی تا کتاب‌ها و سفرها و روایتها تا شهادت و آرامگاه او در دو قسمت آورده شده است. البته سختی‌های کار نسبتاً زیاد بود به خصوص آنکه بخواهی جهل و تعصبی که امروزه سر درخت جاهلانه‌اش به داعش ختم می‌شود بگنجانی.

به امید اینکه قاضی را که خیلی از خواص علمی و فرهنگی جامعه ما نمی‌شناسد به مخاطبان معرفی کنیم. دهها نفر را در مصاحبه گزینش کردیم تا بهترین‌ها باشند. امیدواریم رسانه ملی و مسئولان فرهنگی بر استمرار این امر فرهنگی تأکید و تشویق نمایند و در معرفی این بزرگان بیشتر بکوشیم.

ما بالغ بر 45 روز این دو برنامه را تدوین می‌کردیم دوستانم سید حامد موسوی و سید جلال حسینی بسیار زحمت کشیدند. بی وضو این برنامه سیر خود را گم می‌کرد،‌ تطهیر داشتن خیلی مهم بود.

تصویر‌بردار داود دلاور هم در هند در آن گرما تلاش فراوانی نمود،‌مسئولان شبکه 3 به ویژه جناب میر‌حسینی هم در این مهم تلاش و یاور ما بودند. اما مشکل بودجه که همه درگیر آن هستند ما را نیز درگیر کرده بود.

درثانی راهروهای تصویب طرح و توضیح و جا‌انداختن این کارها به خاطر اینکه برخی همکاران آشنایی با این چهره‌ها ندارد خیلی وقت‌گیر است اما ما به جان خریدیم و بالغ بر دوهفته در هند بازسازی‌ها و مصاحبه‌ها در آن گرما طول کشید. اما اگر هدف مطلوب و مقدس باشد خستگی تأثیری ندارد.

بنده بالغ بر 140 مستند تا به حال کار کرده‌ام اما این کار توان زیادی را من گرفت.

در آخر تیتراژ هم نوشته‌ام: به امید شفاعت دریوم الورود.

ان‌شاء‌الله در آینده زندگی علامه ابو‌الحسن حافظیان را هم تدوین خواهم نمود و اگر عمر اجازه دهد و دوستان و رسانه همکاری کنند زندگی‌نامه پوریای ولی در ازبکستان و شیخ احمد قمی در تایلند و سید اجل شمس‌الدین بخارایی را در چین خواهم ساخت حتی اگر هیچ‌کس کمک نکند.

در آخر این اشعار قاضی که زمزمه‌هایش قبل از شهادت است تقدیمتان می‌کنم:

عشق تو نهالی‌ست که خواری ثمر اوست

من خاری از آن با‌دیه‌ام، کین شجر اوست

بر مانده عشق اگر روزه گشایی

هشدار که صد گونه بلا ماحذر اوست

گفتنی است رضا قربان‌نژاد نویسنده و مستند سازی است که پیش از این 143 مستند از جمله مجموعه «ستارگان شرقی» که مورد تأئید شورای عالی انقلاب فرهنگی قرار گرفته، ‌مجموعه «سفر آسمان»، «عشق الهی»، «آئینه خورشید» و... را در کارنامه هنری خود دارد.

انتهای پیام/