دیپلماسی علوم؛ جایی که علم و دیپلماسی به هم پیوند می‌خورند
وزارت امورخارجه آمریکا حضور فیزیکدان هسته‌ای و وزیر انرژی ایالات متحده، در کنار جان کری در مذاکرات هسته‌ای را نشانه‌ای برای نزدیکی علم و دیپلماسی اعلام کرد.
به گزارش گروه بین‌الملل باشگاه خبرنگاران به نقل از نشریه شورای روابط خارجی آمریکا، زمانی که برای اولین بار شاهد حضور "ارنست مونیز"، فیزیکدان هسته ای و وزیر انرژی ایالات متحده، در کنار جان کری در مذاکرات هسته ای گروه 1+5 با جمهوری اسلامی ایران بودیم، این واقعه باز هم از حضور پدیده "دیپلماسی علوم" در مناسبات بین‌المللی حکایت داشت.
در دیپلماسی علوم، دانشمندان به کمک دیپلمات ها می آیند، یا برعکس. اما حالت سوم آن، همکاری علمی برای تقویت دیپلماسی است. نمونه واضح و زنده این پدیده، که البته بیشتر مؤید حالت اول است، در مذاکرات هسته ای مذکور به چشم می خورد.
حضور متخصصان علمی در کنار دیپلمات ها می تواند در سایر مسائل مطرح در سطح جهان مانند تغییر اقلیم، امنیت سایبری، تجارت بین الملل، مدیریت جهانی، بهداشت و سلامت عمومی نیز تکرار شود. مسلماً زیربنای هر توافق بادوام، تخصص است؛ یعنی همان چیزی که "جورج شولتس"، وزیر خارجۀ ریگان، در سال 1984 به آن اشاره کرد: "انقلابی که در حوزه ارتباطات، انرژی، علوم محیطی و سایر جنبه‌های فناوری حاصل شده، اهمیت جایگاه علم را در روابط و مناسبات دیپلماتیک بالا برده است. چیزی که نسل گذشته حتی به آن فکر هم نمی‌کرد."
با همین تفکر بود که از سال 1984 و بویژه در دهه 90 میلادی، بخشی با عنوان "معاونت وزارت خارجه آمریکا در امور مربوط به اقیانوس ها، محیط زیست و مسائل علمی بین المللی" تأسیس شد و با ایجاد یک شبکه میان‌سازمانی، به صورت مستقیم و غیرمستقیم، متخصصان و مهندسین و دانشمندان را برای همکاری مشترک و همزمان در وزارت خارجه و "آزانس توسعه بین‌المللی آمریکا" گرد هم آورد.
این وضعیت از دیپلماسی علوم، همانطور که گفته شد، استفاده از علم در پیشبرد دیپلماسی بود. اما حالت دوم درست برعکس است و می کوشد تا دیپلماسی را در خدمت پیشرفت علم قرار دهد. نمونه بارز این مورد هم تأسیس سازمان CERN (سازمان اروپایی پژوهش‌های هسته ای) در شهر ژنو سوییس است که بزرگترین آزمایشگاه در زمینه مطالعات مربوط به فیزیک ذرات در جهان محسوب می شود.
حتی ممکن است کوچکترین تلاش ها و مطالعات علمی نیز محتاج روابط دیپلماتیک باشند. تصور کنید لرزه شناس آمریکایی بخواهد به مطالعه بر روی زلزله های چین بپردازد؛ زیست شناس انگلیسی به جمع آوری برخی گونه ها در حوزه کشورهای آمریکای لاتین نیاز داشته باشد؛ گروهی از متخصصان زیست‌پزشکی در یک سازمان مردم‌نهاد بین‌المللی در صدد تولید یک واکسن برای ریشه کنی یک بیماری در آفریقا باشند.
همکاری علم و سیاست اجتناب ناپذیر است و هر چه پیش می رویم بیشتر به التزام آن پی می بریم. شاید در ابتدا کمی در مورد آن جبهه گیری وجود داشته باشد، اما برای پیشرفت در راه دانش، گریزی از همراهی علم و دیپلماسی نیست.
انتهای پیام/
