بد نیست بدانید 60 درصد وزن بدن انسان را آب تشکیل می‌‌دهد. ترکیب مایعات در بدن به گونه‌ای است که مقداری در داخل عروق، قسمتی در درون مجاری لنفاوی و مقداری نیز اطراف مغز و ریه قرار دارد، اما تقریبا نفوذ این مایعات از یک قسمت به قسمت دیگر صورت نمی‌‌پذیرد مگر این‌که اختلالی در بدن ایجاد شده باشد.

براساس قانونی که در طب داخلی به نیروی استارلینگ مشهور است، بر هم خوردن فشارهای داخل و خارج سلولی موجب می‌شود مقدار زیادی مایع از داخل عروق وارد مایع بین سلولی شود که در این صورت اِدم یا ورم اندام به وجود می‌‌آید. دکتر جلال عزتیان، متخصص بیماری‌های داخلی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: ورم ناشی از تجمع مایعات در بافت‌های بدن بیشتر از همه در پنجه، قوزک و ساق پا بروز می‌کند چون پاها به خاطر جاذبه زمین، تمایل بیشتری به ورم کردن دارند. گاهی ورم در یک ارگان یا اندام خاص ایجاد می‌شود که از مهم‌ترین آنها می‌توان به تجمع مایع در لنف‌ها، ادم ریوی، ادم مغزی، ادم چشمی و... اشاره کرد.

مصرف بیش از حد نمک، ابتلا به سیروز کبدی، بیماری‌های کلیوی، نارسایی قلبی، اختلالات مربوط به گره‌های لنفاوی و مجاری لنفاوی، آفتاب سوختگی، حساسیت‌های دارویی، ایستادن‌های طولانی مدت، سوء‌تغذیه (مصداق بارز آن قحطی‌‌زدگان آفریقایی هستند که لاغرند، اما شکم بزرگی دارند و بزرگی شکم آنها به دلیل وجود مایع شکمی است) و البته حاملگی از جمله مهم‌ترین دلایل ورم اندام‌ها محسوب می‌شود.

البته بسیاری از ورم‌ها مقطعی هستند و نیازی به درمان خاصی ندارند. به عنوان مثال بیشتر نانواها به دلیل نوع شغلشان ساعت‌های زیادی از روز مجبورند ایستاده کار کنند و هنگام شب پاها اندکی دچار ورم خواهند شد که با دراز کشیدن برطرف می‌شود. در خانم‌های باردار هم اواخر حاملگی به خاطر فشار جنین روی وریدهای شکم، پاها ورم می‌کنند که کاملا طبیعی است.

مراقب قلبتان باشید

ورم‌ها به دو دسته عمومی و موضعی تقسیم‌ می‌شود و بیشتر تورم‌های موضعی بی‌‌خطرست، اما در تورم‌های سراسری یا عمومی بدن معمولا باید دنبال یک بیماری بود. به گفته دکتر عزتیان یکی از شایع‌ترین علل ورم، نارسایی قلبی است. در این شرایط خون داخل سیاهرگ‌ها به دلیل ناتوانی قلب در پمپاژ خون نمی‌تواند به درون قلب تخلیه شود و فشار داخل این سیاهرگ‌ها بالا رفته و مایع زیادی در بافت‌ها جمع می‌شود. البته گاهی به دلیل وجود یک لخته خون در سیاهرگ‌ها که به آن ترومبوز وریدی می‌گویند، یکی از پاها ورم می‌کند، در حالی که در نارسایی قلبی هر دو پا دچار ورم می‌شوند.

حواستان به پروتئین خون باشد

آلبومین نوعی پروتئین است که در کبد ساخته شده و میزان مایعات داخل بدن را تنظیم می‌کند. در واقع وجود این پروتئین در خون باعث می‌شود مایعات داخل رگ‌ها بمانند، اما کم شدن آن باعث خروج مایعات از رگ‌ها و ایجاد ورم در بدن می‌شود. به گفته دکتر عزتیان ابتلا به نارسایی (سیروز) کبدی، کاهش تولید آلبومین، ورم سراسری پاها و تجمع مایع در شکم را به همراه دارد. در چنین شرایطی اگر روی پوست بیمار مبتلا به ورم با انگشت فشار وارد کنیم تا چند ثانیه اثر این فشار باقی می‌ماند. گاهی اوقات نیز دلیل کم شدن آلبومین، دفع آن از کلیه‌هاست. هر چند در حالت عادی کلیه‌ها آلبومین دفع نمی‌کنند، ولی در برخی بیماری‌های کلیوی روزانه آلبومین زیادی از طریق ادرار دفع می‌شود که باعث ایجاد ورم سراسری بدن بخصوص در ناحیه صورت خواهد شد.

بنابراین اگر شما هم با این مشکل مواجه هستید، توصیه می‌کنیم در اولین فرصت ممکن به پزشک مراجعه کنید تا با انجام آزمایش خون علت این ورم‌ها مشخص شود.

ورم ناشی از بیماری‌های گوارشی یا کم‌کاری تیروئید

دکتر عزتیان با بیان این که برخی بیماری‌های دستگاه گوارش هم می‌تواند باعث ورم در بدن شود، می‌افزاید: در بیماری کولیت اولسرو ـ که تورم روده بزرگ ایجاد می‌کند-خون و پروتئین زیادی از بدن دفع می‌‌شود که در نتیجه موجب ورم بدن خواهد شد. همچنین در نوعی بیماری موسوم به گاستریت هیپرتروفیک به علت دفع پروتئین از لایه‌های متعدد معده شاهد ورم عمومی در بدن هستیم.

به گفته این متخصص داخلی، کم‌کاری تیروئید هم باعث ورم می‌شود ولی برخلاف مواردی که گفته شد، این نوع ادم به دلیل تجمع مایع زیادی نیست بلکه به دلیل جمع شدن موادی دیگر زیر پوست است. در واقع یک روش راحت برای تشخیص ورم ناشی از کم‌کاری تیروئید، فشار انگشتی است. به این معنی که وقتی روی ساق پا در قسمت داخلی با یک انگشت فشار وارد کنیم یک گودی ایجاد می‌شود که در اصطلاح پزشکی به آن ادم گوده‌گذار می‌گویند. همه بیماری‌های گفته شده که باعث ایجاد ورم می‌شوند این نوع ادم را ایجاد می‌کنند، اما ورم ناشی از کم‌کاری تیروئید، گوده‌گذار نیست.

ورم ناشی از واریس را جدی بگیرید

اگر فردی سابقه واریس پا داشته باشد یا به هر دلیلی دچار اختلال عروقی شده باشد و متوجه شود پایش دچار تورم ناگهانی شده است باید بلافاصله به پزشک مراجعه کند چراکه به گفته این متخصص بیماری‌های داخلی، ممکن است لخته‌ای خون در عروق ایجاد شده باشد و احتمال بروز آمبولی ریه در این فرد بسیار جدی است و سلامتش را بشدت تهدید می‌کند.