گزارش
جنگ پادشاه جدید سعودی/ تحلیلی بر اوضاع فعلی عربستان، در ابعاد داخلی و خارجی
پادشاه جدید سعودی با چالشهای متعددی از داخل و خارج روبروست، ایران، یمن، سوریه و کشورهای عربی در کنار برخی اعتراضات داخلی ذهن ملک سلمان را به خود مشغول کرده است.
به گزارش سرويس بين‌‌الملل باشگاه خبرنگاران، در ماه مارس سال 2009، "جان برنان" مشاور ضد تروریسم دولت اوباما، با ملک عبدالله پادشاه وقت عربستان سعودی در کاخ ریاض دیدار داشت . برنان از طرف رئیس جمهور باراک اوباما برای پادشاهی آل‌سعود جهت برقراری روابط دوجانبه با نخست وزیر وقت عراق نوری المالکی پیام داشت . برنان در آن دیدار از عربستان سعودی برای تعیین سفیر جدید خود در بغداد ، و دعوت از نخست وزیر عراق به ریاض اصرار داشت ، اما عبدالله این درخواست واشنگتن را رد کرد ، چرا که به ادعای وی المالکی "درهای نفوذ ایران در عراق را باز کرده " و به او دروغ گفته است .
براساس اطلاعات افشاشده از سوی ویکی لیکس ، عبدالله علنا به عدم اعتماد به المالکی اشاره کرده است . وی صریحا المالکی را دوست ایران دانسته بود .
عبدالله به عنوان یک سیاستمدار زیرک (محتاط) که سیاست عربستان را در 20 سال گذشته مدیریت کرده ، مورد ستایش متحدانش قرار داشت . عبدالله برخی روندهای میانه‌روی را در باب اصلاحات سیاسی در عربستان مطرح کرد ، از جمله به تدوین سیاست خارجی و توسعه اقتصاد عربستان بر مبنای نفت (در دوره‌های پررونق ) می‌توان اشاره کرد . از طرفی عبدالله ریاست جنگ‌های نیابتی با رقیب منطقه‌ای عربستان سعودی ، ایران- را در جنگ‌های فعلی در سوریه ، عراق ، یمن ، لبنان و بحرین ، که غرب آسیا را از سال 2003 و همزمان با حمله ایالات متحده به عراق ، در مسیر تحولات و تنش‌های منفی قرار داده ، بر عهده داشت . عبدالله تلاش زیادی برای عدم سرایت حرکت مردمی در منطقه از زمان آغاز پدیده موسوم به "بهار عربی" در سال 2011 به کار گرفته است .
آل سعود نیروی اصلی منطقه‌ای در حمایت از رژیم اقلیت سنی بحرین پس از تظاهرات مردمی در سال 2011 و از حامیان اصلی کودتای نظامی مصر در سال 2013 و سرنگونی محمد مرسی می‌باشد .
براساس اطلاعات جلسه مشترک برنان و عبدالله ، درگیری با ایران در شکل‌دهی سیاست خارجی عربستان در دهه گذشته تاثیر زیادی داشته است ( به عنوان یک جنگ فرقه‌ای سنی و شیعه با دخالت عوامل ذی‌نفع خارجی ) ، و تعارض این دو کشور در مورد قدرت سیاسی و یا کنترل منابع نیز کاملا مشهود است . رهبران عربستان ، تمام سیاستمداران و جناح‌های شیعه در جهان اسلام را به عنوان عوامل متمایل به ایران می‌دانند و همیشه برای مقابله با آنها به هر بهانه و یا توجیهی وارد عمل می‌شدند .
اکنون ، جانشین عبدالله ، سلمان بن عبدالعزیز ، سکان هدایت سیاست عربستان ، "مبنی بر مهار ایران و متحدان آن" ، "مقابله با اعتراضات مردمی در منطقه" و "حفظ رابطه گاهأ تنش‌آمیز با ایالات متحده" را ، بر عهده دارد .
به نظر می‌رسد مخاطرات فعلی سلمان و عربستان با گسترش نفوذ انصارالله و ترس از نفوذ ایران در همسایه مرزهای جنوبی عربستان ، بیش از گذشته باشد .
سلمان برادر ناتنی پادشاه قبلی عربستان ، بر روی ایران به عنوان یک تهدید جدی تمرکز دارد . سناتور "جان باراسو" در گفتگو با پولتیکو می‌گوید : " سلمان به حفظ موضع فعلی ریاض (در قبال ایران) متعهد شده است . ما به همراهی با سیاست‌های درست عربستان سعودی از زمان تأسیس این پادشاهی ادامه خواهیم داد . کشورهای عربی و اسلامی نیاز مبرم به همبستگی و انسجام دارند ."
این بدان معناست که ، نبود هرگونه تغییر در سیاست واشنگتن در قبال ریاض - به احتمال زیاد نه در دوره ریاست حزب دموکرات و یا یک رئيس جمهور جمهوری‌خواه ، یا معامله هسته‌ای با ایران که نگرانی عربستان در مورد برنامه‌های تهران را کاهش دهد - جنگ نیابتی ایران و عربستان سعودی در منطقه شدیدتر خواهد شد .
چالش دیگر عربستان ، ظهور پدیده داعش است . داعش اکنون در عراق و سوریه ، منافع عربستان و ایران را تهدید می‌کند . بنابراین ، آمریکا و سیاستگذاران غربی می‌توانند جنگ نیابتی بین این دو کشور را با متقاعدکردن رهبران عربستان و ایران به همکاری کاهش دهند؛ حداقل در کوتاه مدت ، در برابر داعش که دست پروده خود آنان است . به باور غرب ، تهران و ریاض باید متقاعد شوند که در حال حاضر این دو کشور ، در شکست‌دادن داعش و حفظ یک نظام پایدار در بغداد که می‌تواند عدم ثبات آن به گسترش درگیری‌های فرقه‌ای دامن زند ، منافع مشترکی دارند .
غرب آسیا در دهه گذشته، درگیر چند جنگ نیابتی خانمان‌سوز بوده است ، عمدتا پس از حمله آمریکا به عراق در سال 2003 این جنگ‌ها شکل گرفته‌اند . در عراق ، رژیم‌های سنی همسایه حمایت از شبه نظامیان سنی را در دستور کار خود قرار داده‌اند ، در حالی که ایران از دولت شیعه پشتیبانی می‌کرد . هنگامی که رژیم‌های مختلف غرب آسیا به این نتیجه رسیدند که ایالات متحده تسلط بر جنگ در عراق را از دست داده است ، آنها برای حفاظت از منافع خود و برای به دست گرفتن کنترل رویدادها پس از عقب‌نشینی نظامی آمریکا ، وارد صحنه شدند . عربستان سعودی ، که عراق را به عنوان سدی محکم در برابر نفوذ ایران می‌بیند ، سعی بر بی‌ثبات‌کردن دولت شیعه در بغداد دارد .
مانند پادشاهان قبلی عربستان ، پادشاه سلمان ، عنوان "خادم الحرمین الشریفین" را برای حاکمیت خود بر زیارتگاه مقدس اسلام و تاثیرگذاری‌اش بر دنیای اسلام برگزیده است (عربستان با داشتن شهرهای مکه و مدینه ، مدعی رهبری جهان اسلام است) . آل سعود که روحانیون وهابیت نیز از آنان حمایت می‌کنند ، درصدد ارتباط‌دهی اسلام با هویت عربی هستند ، حتی با علم بر اینکه اعراب در طول قرن‌ها در اقلیت قرار داشتند .
در حالی که سلسله آل‌سعود خود را به عنوان رهبرِ به حق جهان اسلام می‌دید ، ایران آن رهبری را به ویژه پس از انقلاب ایران در سال 1979 به چالش کشید . اگر چه عربستان سعودی دارای اکثریت سنی است ، اما حاکمان آن از نفوذ بالقوه ایران در بین جمعیت شیعه در استان شرقی این کشور می‌ترسند . در بحرین ، یکی دیگر از متحدان آمریکا در خلیج فارس ، اکثریت شیعه تحت حاکمان سنی که از نفوذ ایران می‌ترسد ، اداره می‌شود .
از زمان حمله آمریکا به عراق ، مراکز سنتی قدرت در جهان عرب – مصر ، عربستان سعودی و دیگر کشورهای خلیج فارس - در مورد نفوذ رو به رشد ایران ناراحت بودند ؛ عمده دلیل آنها ، برنامه‌های صلح آمیز هسته‌ای ، تاثیر تهران بر دولت عراق ، حمایت از گروه‌های حزب الله و حماس و اتحاد خود با سوریه که همگی منافع آنان را تحت الشعاع قرار می‌داد .
بلافاصله پس از آغاز بحران در سوریه در سال 2011، عربستان سعودی ، شروع به ارسال پول و سلاح به تروریستها در سوریه کرد
درگیری مذکور ، بخشی از یک مبارزه بزرگتر بین عربستان سعودی و ایران است ؛ اگر حزب الله شیعه در لبنان پیروز شود ، اهل سنت لبنان شکست خواهند خورد ، متعاقبا عربستان در مبارزه با ایران و نفوذ تهران در لبنان شکست خواهد خورد . اگر یک دولت شیعه کنترل خود را بر عراق تثبیت کند ، ایران امتیازاتی دیگر به دست خواهد آورد . بنابراین آل سعود سراسیمه برای تقویت متحدان خود در بحرین ، یمن ، سوریه و هر جای دیگری که نگران نفوذ ایران است ، روی آورد .
براساس اطلاعات افشا شدهی ویکی لیکس ، رژیم عربستان و دیگر حاکمان عرب سنی از تسلط ایران، به خصوص گسترش برنامه هسته‌ای تهران ، واهمه دارند . رهبران عرب در مجامع عمومی از ترس رنجاندن ایران و بیش از حد نزدیک شدن به دولت منفور جورج بوش می‌ترسیدند، به همین دلیل در تعاملات منطقه ، تا حد زیادی سکوت اختیار می‌کردند . اما در مجامع خصوصی ، به دنبال شخص دیگری برای تعامل با "مشکل ایران" بودند ، که صدام حسین دو دهه پیش در این مسیر قرار گرفت . در سال 2006 ، رهبران عرب سنی از ایالات متحده و اسرائیل تقاضاهای مصرانه‌ای برای حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران ، بدون توجه به عواقب آن ، داشتند .
براساس اطلاعات ویکی لیکس ، یک سری جلسات محرمانه در آوریل 2008 بین ملک عبدالله ، شاهزادگان ارشد عربستان و مقامات ارشد ایالات متحده در ریاض در مورد سیاست آمریکا در عراق برگزار شد . دلیل برگزاری این جلسه این بود که ، رهبران عربستان از نفوذ ایران در عراق بیم داشتند . "عادل الجبیر" سفیر عربستان در ایالات متحده ، " مکررا خواسته شاه عربستان را به آمریکا برای حمله به ایران و پایان دادن به برنامه هسته ای آن "، به گوش مقامات آمریکایی می‌رساند .
حتی با وجود مشکلات جسمانی، پادشاه سلمان این سیاست را ادامه خواهد داد . سلمان نزدیک به 50 سال امیر ریاض بود و پایتخت عربستان را از 200،000 نفر به یک کلان شهر 7 میلیون نفری تبدیل کرد . سلمان در سال 2011 به سمت وزیر دفاع عربستان منصوب شد و یک سال بعد به مقام ولیعهدی رسید . براساس اطلاعات ویکی لیکس در سال 2007 ، سلمان اغلب در اختلافات خانوادگی نقش "داور" را داشت (بین اعضای ارشد منزوی و آل‌سعود )
در ماه‌های اخیر ، سلمان بیشتر در تیررس رسانه ها قرار داشت ، بر عهده داشتن ریاست جلسات کابینه ، میزبانی رهبران خارجی و نماینده عبدالله در جلسه نشست رهبران خلیج فارس در قطر ، بخشی از این مانور رسانه‌ای بود . پادشاه سلمان از نظر جسمانی وضعیت خوبی ندارد و حتی یک سکته مغزی را تجربه کرده ، که یک دست وی تقریبا فلج است . با توجه به سن و مشکلات جسمانی ، او برای مدت طولانی پادشاه نخواهد ماند .
شاهزاده مقرن، 69 ساله ، که به عنوان رئیس اطلاعات عربستان و در دیگر پست‌های کشوری ارشد خدمت کرده است ، جانشین وی می‌باشد . او سال گذشته توسط عبدالله به معاون ولیعهدی انتخاب شد ، و نفر دوم در رسیدن به تاج و تخت پادشاهی محسوب می‌شود .
پس از مرگ عبدالله، سلمان و شورای وفاداری، گروهی از شاهزادگان ارشد را که در سال 2007 توسط عبدالله برای کمک در انتخاب ولیعهد و حل و فصل مسائل مربوط به جانشینی ایجاد کرده بود - به سرعت مقرن را به عنوان ولیعهد جدید انتخاب کردند ، و از جنگ جانشینی در آل‌سعود در زمان بحران‌های منطقه‌ای و بی‌ثباتی در بازارهای جهانی نفت جلوگیری کردند .
"مقرن"، جوانترین پسر به جا مانده از بنیانگذار سلسله عبدالعزیز آل‌سعود است (پادشاه در سال 1953 یعنی در زمان مرگ، حداقل 35 پسر داشت) . نوه عبدالعزیز ، حداقل 30 نفر برای تصاحب تخت و تاج بعد از خود دارد . اگر مقرن ، پادشاه عربستان شود ، ولیعهد از نسل سوم اعضای خانواده سلطنتی خواهد بود . مقرن به اندازه کافی در بین اعضای خانواده سلطنتی برای ولیعهد کردن یکی از پسران خود قدرت ندارد .
اما سلمان و شورای وفاداری با انتصاب محمد بن نایف ، 55 ساله ، وزیر قدرتمند داخلی که روابط نزدیکی با مقامات اطلاعاتی ایالات متحده دارد ، به عنوان معاون شاهزاده ، این جنگ درون نسلی را کنترل کردند . اگر چه یک نبرد جانشینی هنوز هم پس از مقرن امکان پذیر است ، اما محمد به عنوان نفر دوم در رسیدن به تاج و تخت ، در حال حاضر قوی‌ترین موضع را در بین نوادگان عبدالعزیز برای رسیدن به تاج و تخت دارد .
به این ترتیب جنگ‌های نیابتی به طور قطع ادامه خواهند یافت ، چرا که تهدیدات برای خاندان آل‌سعود وجود دارند . از بعد داخلی ، رژیم عربستان به نظر با ثبات می‌آید . پس از موج اعتراضات مردمی در سال 2011 علیه نظامهای تونس ، مصر ، لیبی و در نهایت یمن ، آل‌سعود برای ممانعت از گسترش این اعترضات به سمت پادشاهی خود وارد صحنه شد .
آل سعود به سرعت به روش تحکیم حمایت داخلی متوسل شد . مدت کوتاهی پس از سرنگونی رهبران تونس و مصر ، ملک عبدالله 130 میلیارد دلار برای صلح داخلی اختصاص داد . او دو ماه اضافی ، حقوق و دستمزد به تمام کارمندان دولتی داد ، که اکثریت نیروی کار ملی را تشکیل می‌دادند ، و مشاغل بیشتری در بخش دولتی ایجاد کرد . همچنین برای ساخت 500 هزار واحد مسکونی در عربستان سعودی برای اقشار کم درآمد در 5 سال ، 70 میلیون دلار اختصاص داد . حدود 200 میلیون دلار نیز به سازمان‌های وهابی ، از جمله پلیس مذهبی اعطا کرد . بالاترین شورای مذهبی در این کشور با انتشار فتوایی اعلام کرد که اسلام تظاهرات خیابانی را ممنوع کرده است !. خانواده حاکم با فرافکنی‌های رسانه‌ای خود ، سناریوی قیام شیعیان در شرق عربستان را هدف قرار دادن سنی‌ها و با دخالت مستقیم ایران ، در رسانه‌های خود منعکس کردند .
زمانی که انقلاب‌های مردمی به کشور یمن ، در مرز جنوبی عربستان ، و به بحرین رسید ( کشوری که اکثریت شیعیان آن تحت حکومت دیکتاتوری سنی اداره می‌شود و در 16 مایلی استان شرقی عربستان سعودی ، منطقه‌ای که بسیاری از ذخایر نفتی پادشاهی آل سعود در آنجا قرار دارد و 15 درصد جمعیت آنان را شیعیان تشکیل می‌دهند) ، آل سعود خطر را کاملا احساس کرد .
آل سعود ایران را بارها به حمایت از قیام بحرین متهم کرد و نیروهای امنیتی خود را برای کمک به سرکوب جنبش طرفدار دموکراسی روانه بحرین کرد . شورای همکاری خلیج فارس ، که عربستان سعودی قدرت اول آن محسوب می‌شود ، در مورد عضویت اردن و مراکش ، دو کشور غیر خلیج فارسی و غیر نفتی وارد صحنه شد ، که عمده هدف آن تلاش برای ایجاد یک سد دفاعی قوی‌تر علیه ایران بود .
علاوه بر برخورد با ایران و مقابله با بدتر شدن جنگ در دو همسایه خود -عراق و یمن- پادشاهی آل سعود باید شوک اقتصادی کاهش قیمت نفت را مدیریت کند . در اوایل ژانویه ، نفت خام برنت ، معیار بین المللی برای اولین بار از ماه می 2009 به کمتر از 50 دلار در هر بشکه رسید ، که تا حدی ناشی از امتناع عربستان سعودی برای کاهش سطح تولید نفت بود . در آخرین جلسه اوپک در 27 نوامبر ، عربستان سعودی از کاهش سطح تولید برای بالا بردن قیمت جهانی نفت جلوگیری کرد . در واقع ، پادشاهی عربستان در تلاش برای حفظ سهم بازار خود و به بیرون راندن شرکت نفتی شیل از دور رقابت جهانی ، که برای بقا به قیمت بالای نفت نیاز دارد ، تلاش می‌کند .
سیاست نفتی عربستان سعودی مانند سیاست خارجی ریاض ثبات ندارد ، اما آنچه مسلم است این است که پادشاهی عربستان از نفت به عنوان یک سلاح انرژی برای مقابله با ایران و روسیه بدلیل حمایت آنان از بشار اسد استفاده کرده است . از زمان بحران سوریه در سال 2011 ، قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی یک سری از جنگ‌های نیابتی را مدیریت کردند . عربستان و قطر بسیاری از تروریستهای سوریه را مسلح کردند ، تا ایران و روسیه را تحت فشار قرار دهند .
در هفته‌های اخیر ، رئیس جمهور ایران ح در مورد جنگ نفتی عربستان سعودی هشدار داده است :"کسانی که برای کاهش قیمت جهانی نفت نقشه کشیده‌اند ، باید بدانند که دیگر کشورهای تولید کننده نفت مانند عربستان سعودی و کویت به مراتب بیشتر از ایران آسیب خواهند دید." یک ماه پیش ، روحانی بازی کاهش "قیمت نفت" را به عنوان یک " توطئه سیاسی توسط برخی کشورها در برابر منافع منطقه و جهان اسلام" هشدار داده بود .
تاکنون رهبران آل سعود با تکیه بر ذخایر 750 میلیارد دلاری خود در برابر این کاهش قیمت جهانی نفت ایستادگی کرده‌اند . وزارت كشور عربستان به تازگی بودجه 2015 را مشخص کرد ، که بر اساس آن حدود 230 میلیارد دلار هزینه جاری و درآمد 191 میلارد دلاری پیش‌بینی شده است و این بدین معنی است که در هفت سال گذشته سال 2015 اولین سال با کسری بودجه برای ریاض خواهد بود .
سالها ، دولت بوش زیرکانه ادعا می‌کرد که حمله آمریکا به عراق برای گسترش دموکراسی در غرب آسیا، منطقه‌ای که مدت هاست توسط پادشاهان و حاکمان مستبد اداره می‌شود ، طرح ریزی شده است . اما اشغالگری آمریکا نه تنها به بدتر شدن وضع سیاسی امنیتی عراق منجر شد بلکه عراقی کنونی مشکل دموکراسی دارد و بعد از جنگ واشنگتن همیشه در ناآرامی به سر برده است . اکنون عراق به کشوری برای ایدئولوژی‌های تروریستی تبدیل شده است .
جامعه عربستان نه تنها شرایط استخدام برای تروریستها را فراهم کرد ، بلکه یکی از بزرگترین جریان‌های مالی را برای گروه‌های شبه نظامی سنی در سراسر جهان فراهم کرده بود . سال ها پس از حملات 11 سپتامبر ، مقامات ایالات متحده برای اعمال فشار بر متحدان خود در عربستان سعودی و دیگر رژیم‌های "میانه رو" عرب برای سرکوب جریان تامین مالی برای تروریستها اقداماتی (نمادین) انجام دادند . اما بر اساس اسناد منتشر شده ویکی لیکس ، عربستان سعودی تمایلی به قطع جریان مالی نشان نداده است .
هیلاری کلینتون وزیر خارجه وقت آمریکا، در دسامبر 2009 خطاب به دیپلمات‌های آمریکایی در منطقه نوشت: اکنون متقاعد کردن مقامات عربستان برای بازنگری در تامین مالی تروریسم (ناشی از عربستان سعودی) به عنوان یک اولویت استراتژیک ، چالش ما محسوب می‌گردد " .
هشت سال پس از 11 سپتامبر ، هیلاری به این موضوع اذعان کرد که " اهداکنندگان عربستان سعودی ، منبع مالی قابل توجهی در اختیار گروه‌های تروریستی سنی در سراسر جهان قرار می‌دهد."
عربستان سعودی ، که یک پنجم ذخایر شناخته شده نفت جهان را در اختیار دارد ، و دومین تامین‌کننده خارجی نفت به ایالات متحده است ، با استفاده از اهرم نفوذ خود در اوپک ، برای حفظ قیمت‌ها و سطح تولید براساس خواسته واشنگتن عمل می‌کند . در عوض برای حصول اطمینان از عرضه ثابت جهانی نفت ، دولت ایالات متحده همیشه از خانواده آل سعود حمایت و از اعطای کمک‌های نظامی دریغ نکرده است . در سال 1990 ، هنگامی که صدام حسین به کویت حمله کرد ، ایالات متحده نیم میلیون سرباز (برای مقابله با تجاوز صدام حسین) به عربستان سعودی فرستاد. اکنون حدود 5000 نیروی نظامی آمریکا در این کشور پادشاهی در پایگاه هوایی شاهزاده سلطان باقی مانده‌اند .
منبع: پایگاه خبری پولتیکو
انتهای پیام./.
