به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، واژه جوک اصالتا وارداتی از ادبیات فرنگی است اما این به آن معنی نیست که ماهیت آن هم وارداتی باشد؛ البته مانند بسیاری از موارد وارداتی دیگر جوک نیز به مرور زمان به نوعی بومی‌سازی شده است؛

به‌طوری که فکاهی‌ها و لطیفه‌ها به شکل ظریفی قابل تفکیک هستند. در این میان به دلیل فضاهای مجازی ایجاد شده که دسترسی به آن‌ها سهل‌الوصول است و از طرفی نوشتاری شدن آنها از حالت شفاهی، سرعت انتقال و انتشار، موج‌های کوتاه‌مدت و گاه بلندمدتی در مورد موضوع یا شخص خاصی در جامعه ایجاد کرده و احتمالا خواهد کرد.

 جوک‌ها را می‌توان به دوشکل کلی در نظر گرفت: شکل اول شکلی شخصی است؛ یعنی بین عده‌ای با مشترکات خانوادگی یا دوستانه مفهومی خنده دار به شکل شفاهی نقل می‌شود. در فرهنگ ما خیلی به این نوع شوخی‌ها جوک گفته نمی‌شود، بلکه به حالت دوم که گستره اجتماعی بیشتری دارد جوک اطلاق می‌شود. در این حالت مشترکات باید بین یک جامعه وجود داشته باشد و از حالت شخصی خارج شود. در این حالت جوک‌ها به چند دسته تقسیم می‌شوند:

جوک‌های جنسیتی:  در این نوع معمولا تفاوت زن و مرد و گاه دخترها و پسرها در موقعیت‌های مختلف به حالت شوخی بیان می‌شود. این حالت هم گونه‌ای بین‌المللی است و گاهی با توجه به ارتباطات گسترده امروزی از فرهنگ‌های مختلف وارد می‌شود. نسبت دادن کارهایی که در فرهنگ عامه مردانه است به خانم‌ها یا بالعکس الگوی شناخته شده این نوع جوک‌هاست.جوک‌های خانوادگی: در این نوع جنس روابط اعضای خانواده باهم موضوع است. مادرها، پدرها، دخترها و پسرهای خانواده و حتی به‌عنوان مثال برادر کوچک‌تر و خواهر بزرگتر محوریت موضوعی است که در فرهنگ جامعه به شکل یک الگو رواج دارد، مثل شوخی در مورد غذا پختن مادرها یا ریموت کنترل تلویزیون که معمولا دست پدرها است.

جوک‌های شغلی و طبقاتی: معمولا هر شغلی در جامعه به رفتاری مشترک مشهور است. در این نوع جوک‌ها این رفتار مشترک صاحبان مشاغل و طبقات متفاوت اجتماعی مورد شوخی قرار می‌گیرد. این حالت بدون توجه به شخص یا نام خاصی اشتراک‌های یک طبقه یا شغل که در فرهنگ هر جامعه آن را با آن الگو می‌شناسند دست‌مایه بذله‌گویی قرار می‌گیرد. پزشکان مهندسان، معلمان و ... و حتی بالاشهری‌ها و پایین شهری‌ها تیپ ثابت این الگو است.

 جوک‌های مربوط به شخصیت‌ها: این مورد هم یک الگوی جهانی است. افراد معروف و مشهور چه معاصر باشند و چه تاریخی، چه خودی باشند و چه خارجی، دست‌مایه این جوک‌ها هستند. این روزها نمونه‌های زیادی از این جوک‌ها دست به دست می‌شود. از شخصیت‌های سیاسی و ورزشی و هنری گرفته تا دانشمندان و فرهیختگان و... شهرت این افراد عامل اصلی پرداختن به این جوک‌ها و بازنشر آنها است.

جوک‌های سیاسی: مضامین سیاسی و تصمیم‌گیری‌ها در این حوزه و البته قرار گرفتن کاراکتر خاص در شرایط سیاسی و حتی بین‌الملل موضوع اصلی این جوک‌هاست. مذاکرات ایران و 1+5 و انتخابات و جناح‌بندی‌ها در این دوساله نمونه‌ای پررنگ از این الگوست.

جوک‌های قومی:  در این شکل معمولا از پیش زمینه ذهنی درست یا غلط اقوام نسبت به الگوهای رفتاری اقوام دیگر استفاده می‌شود. تقریبا برای تمام اقوام و شهرها  و حتی کشورها جوک وجود دارد. معمولا این جوک‌ها در مورد شهرها یا اقوام مجاور شدت بیشتری دارند.

جوک‌های کلامی: در این حالت استفاده از ترکیب عبارات یا مشابهت‌های تلفظی و شوخی با کلمات و تغییر و جابه‌جایی حروف  و واژه‌ها الگوی مشخصه است. شوخی با بعضی اسامی  یا نام محله‌ها و خیابان‌ها از این دست جوک‌ها هستند که مبتنی بر واژ‌گان چند معنایی یا با مشابهت هستند.

جوک‌های موقعیتی: در این حالت اشاره به یک موقعیت یا قرار گرفتن کسی یا چیزی در شرایطی متضاد یا نامتعارف شوخی خنده‌داری ایجاد می‌کند.البته گاه یک جوک از چند الگو پیروی می‌کند.

به‌عنوان مثال شوخی که در مورد بعضی اسامی افراد مشهور به تازگی به‌عنوان جوک روی موبایل‌ها دست به دست می‌شد را در می‌توان در هر دو دسته کلامی و افراد مشهور قرار داد. در حقیقت در مواردی  اشتراک  چند مورد از تقسیم‌بندی بالا در یک جوک  وجود دارد. / دنیای اقتصاد