کجای قران در مورد قبر و شب اول قبر توضیح داده شده است؟
باید توجه کنیم که منظور از قبر، مکان فیزیکی ای نیست که میت را در آن قرار می دهیم. بلکه عالم قبر، همان عالم برزخ است که آیات متعددی در قرآن اصل وجود آن را قطعی می کند.
به گزارش خبرنگار معارف باشگاه خبرنگاران، دلیل بر وجود چنین جهانى كه گاهى از آن تعبیر به" عالم قبر" و یا" عالم ارواح" مىشود از طریق ادله نقلیه است آیات متعددى از قرآن مجید داریم كه بعضى ظهور و بعضى صراحت در این معنى دارد.
«وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ؛[مومنون/۱۰۰] پیش روى آنها (عالم) برزخ است تا روزى كه برانگیخته شوند.»
ظاهر در وجود چنین عالمى است، ... تعبیر به" إِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ" (تا روز رستاخیز) دلیل بر این است كه این برزخ در میان دنیا و آخرت قرار گرفته . از آیاتى كه" صریحا" وجود چنین جهانى را اثبات مى كند آیات مربوط به حیات شهیدان است مانند:
«وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ؛[آل عمران/۱۶۹] هرگز گمان نكن كسانى كه در راه خدا كشته شدند مردگانند آنها زنده اند و نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند»
... نه تنها در مورد مؤمنان عالی مقامى همچون شهیدان جهان برزخ وجود دارد بلكه درباره كفار طغیانگرى همچون فرعون و یارانش نیز وجود برزخ صریحا در آیه ۴۶ سوره مؤمن آمده است:
«النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها غُدُوًّا وَ عَشِیًّا وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ؛[مومن/۴۶] " آنها (فرعون و یارانش) هر صبح و شام در برابر آتش قرار مى گیرند و به هنگامى كه روز قیامت بر پا مى گردد فرمان داده مىشود آل فرعون را در شدیدترین كیفرها وارد كنید.»[۱]
اما درباره احوال کسانی که وارد عالم قبر می شوند، به چند آیه می توان اشاره کرد:
«الَّذینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ طَیِّبینَ یَقُولُونَ سَلامٌ عَلَیْكُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛[نحل/۳۲] همانها كه فرشتگان (مرگ) روحشان را مى گیرند در حالى كه پاك و پاكیزه اند به آنها مى گویند: «سلام بر شما! وارد بهشت شوید به خاطر اعمالى كه انجام مى دادید!»
«الَّذینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمی أَنْفُسِهِمْ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ ما كُنَّا نَعْمَلُ مِنْ سُوءٍ بَلى إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ * فَادْخُلُوا أَبْوابَ جَهَنَّمَ خالِدینَ فیها فَلَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرینَ؛[نحل، آیات ۲۸-۲۹] همانها كه فرشتگان (مرگ) روحشان را مى گیرند در حالى كه به خود ظلم كرده بودند! در این موقع آنها تسلیم مىشوند (و بدروغ مىگویند:) ما كار بدى انجام نمى دادیم! آرى، خداوند به آنچه انجام مى دادید عالم است. (به آنها گفته مىشود:) اكنون از درهاى جهنم وارد شوید در حالى كه جاودانه در آن خواهید بود! چه جاى بدى است جایگاه مستكبران!»
«فَكَیْفَ إِذا تَوَفَّتْهُمُ الْمَلائِكَةُ یَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَ أَدْبارَهُمْ؛[محمد/۲۷] حال آنها چگونه خواهد بود هنگامى كه فرشتگان (مرگ) بر صورت و پشت آنان مىزنند و جانشان را مىگیرند؟»
آیات دیگری نیز می تواند بیانگر شب اول قبر باشد، که علم ما به آن احاطه ندارد. مثلا در حدیثی آیه ذیل مربوط به عالم قبر دانسته شده است:
«وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْكاً؛[طه/۱۲۴] و هر كس از یاد من روى گردان شود، زندگى (سخت و) تنگى خواهد داشت.»
متن حدیث به این شرح است: حضرت علی (ع) می فرمایند: و همانا آن زندگى سخت و دشوارى كه خداوند دشمن خود را از آن بیم داده عذاب قبر است، كه خداوند بر كافر نودونه اژدها مسلّط كند كه گوشت بدنش را بدندان گزند، و استخوانش را بشكنند، و پیوسته بر سر او در آمد و شدند (او را پایمال كنند) تا روزى كه از قبر برانگیخته شود، كه اگر یكى از آن اژدهاها در زمین بدمد هرگز زمین زراعتى نرویاند.[۲]
توضیح بیشتر درباره عالم قبر را باید از روایات دریافت نمود، به عنوان نمونه در روایت فوق، توصیفات دیگری درباره عالم قبر وجود دارد:
« اى بندگان خدا! از مرگ و بیهوشى و رنجهاى جان كندن بهراسید، و ساز و برگ آن را فراهم كنید كه مرگ بطور ناگهانى با یكى از دو چیز بزرگ بسراغ شما خواهد آمد: (خیر یا شر) ... بندگان خدا! آن كس كه آمرزیده نشده پس از مردن چیزى دشوارتر از آن در پیش دارد و آن قبر است، پس از تنگى و فشار و تاریكى و تنهائى آن بیم دارید، قبر هر روز مىگوید: من خانه تنهائىام، خانه خاكىام، من خانه وحشتم، من خانه كرمها و گزندگانم، قبر یا باغى از باغهاى بهشت، یا چاهى از چهاههاى دوزخ است. بنده مؤمن چون بخاك سپرده شود زمین باو گوید: آفرین، خوش آمدى، تو از جمله كسانى هستى كه دوست داشتم بر پشت من راه رود، حال كه تو را در بر گرفتم خواهى دانست كه چگونه با تو عمل مىكنم! پس تا آنجا كه چشم كار مىكند براى او گشاده گردد. و كافر چون بخاك سپرده شودزمین باو گوید: تو را آفرین و خوشامد مباد، تو از دشمنترین كسانى هستى كه دوست نداشتم بر پشت من راه رود، حال كه تو را در بر گرفتم خواهى دانست كه چگونه با تو عمل مىكنم! پس چنان او را بفشارد كه استخوانهاى پهلویش بهم برخورد. و همانا آن زندگى سخت و دشوارى كه خداوند دشمن خود را از آن بیم داده عذاب قبر است، كه خداوند بر كافر نودونه اژدها مسلّط كند كه گوشت بدنش را بدندان گزند، و استخوانش را بشكنند، و پیوسته بر سر او در آمد و شدند (او را پایمال كنند) تا روزى كه از قبر برانگیخته شود، كه اگر یكى از آن اژدهاها در زمین بدمد هرگز زمین زراعتى نرویاند.»[۳]
[۱]. تفسیر نمونه، ج۱۴، ص: ۳۱۷.
[۲]. أمالی المفید، ص: ۲۶۵.
[۳]. أمالی المفید، ص: ۲۶۵.
«وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ؛[مومنون/۱۰۰] پیش روى آنها (عالم) برزخ است تا روزى كه برانگیخته شوند.»
ظاهر در وجود چنین عالمى است، ... تعبیر به" إِلى یَوْمِ یُبْعَثُونَ" (تا روز رستاخیز) دلیل بر این است كه این برزخ در میان دنیا و آخرت قرار گرفته . از آیاتى كه" صریحا" وجود چنین جهانى را اثبات مى كند آیات مربوط به حیات شهیدان است مانند:
«وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْیاءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ؛[آل عمران/۱۶۹] هرگز گمان نكن كسانى كه در راه خدا كشته شدند مردگانند آنها زنده اند و نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند»
... نه تنها در مورد مؤمنان عالی مقامى همچون شهیدان جهان برزخ وجود دارد بلكه درباره كفار طغیانگرى همچون فرعون و یارانش نیز وجود برزخ صریحا در آیه ۴۶ سوره مؤمن آمده است:
«النَّارُ یُعْرَضُونَ عَلَیْها غُدُوًّا وَ عَشِیًّا وَ یَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ أَدْخِلُوا آلَ فِرْعَوْنَ أَشَدَّ الْعَذابِ؛[مومن/۴۶] " آنها (فرعون و یارانش) هر صبح و شام در برابر آتش قرار مى گیرند و به هنگامى كه روز قیامت بر پا مى گردد فرمان داده مىشود آل فرعون را در شدیدترین كیفرها وارد كنید.»[۱]
اما درباره احوال کسانی که وارد عالم قبر می شوند، به چند آیه می توان اشاره کرد:
«الَّذینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ طَیِّبینَ یَقُولُونَ سَلامٌ عَلَیْكُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛[نحل/۳۲] همانها كه فرشتگان (مرگ) روحشان را مى گیرند در حالى كه پاك و پاكیزه اند به آنها مى گویند: «سلام بر شما! وارد بهشت شوید به خاطر اعمالى كه انجام مى دادید!»
«الَّذینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِكَةُ ظالِمی أَنْفُسِهِمْ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ ما كُنَّا نَعْمَلُ مِنْ سُوءٍ بَلى إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ * فَادْخُلُوا أَبْوابَ جَهَنَّمَ خالِدینَ فیها فَلَبِئْسَ مَثْوَى الْمُتَكَبِّرینَ؛[نحل، آیات ۲۸-۲۹] همانها كه فرشتگان (مرگ) روحشان را مى گیرند در حالى كه به خود ظلم كرده بودند! در این موقع آنها تسلیم مىشوند (و بدروغ مىگویند:) ما كار بدى انجام نمى دادیم! آرى، خداوند به آنچه انجام مى دادید عالم است. (به آنها گفته مىشود:) اكنون از درهاى جهنم وارد شوید در حالى كه جاودانه در آن خواهید بود! چه جاى بدى است جایگاه مستكبران!»
«فَكَیْفَ إِذا تَوَفَّتْهُمُ الْمَلائِكَةُ یَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَ أَدْبارَهُمْ؛[محمد/۲۷] حال آنها چگونه خواهد بود هنگامى كه فرشتگان (مرگ) بر صورت و پشت آنان مىزنند و جانشان را مىگیرند؟»
آیات دیگری نیز می تواند بیانگر شب اول قبر باشد، که علم ما به آن احاطه ندارد. مثلا در حدیثی آیه ذیل مربوط به عالم قبر دانسته شده است:
«وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْكاً؛[طه/۱۲۴] و هر كس از یاد من روى گردان شود، زندگى (سخت و) تنگى خواهد داشت.»
متن حدیث به این شرح است: حضرت علی (ع) می فرمایند: و همانا آن زندگى سخت و دشوارى كه خداوند دشمن خود را از آن بیم داده عذاب قبر است، كه خداوند بر كافر نودونه اژدها مسلّط كند كه گوشت بدنش را بدندان گزند، و استخوانش را بشكنند، و پیوسته بر سر او در آمد و شدند (او را پایمال كنند) تا روزى كه از قبر برانگیخته شود، كه اگر یكى از آن اژدهاها در زمین بدمد هرگز زمین زراعتى نرویاند.[۲]
توضیح بیشتر درباره عالم قبر را باید از روایات دریافت نمود، به عنوان نمونه در روایت فوق، توصیفات دیگری درباره عالم قبر وجود دارد:
« اى بندگان خدا! از مرگ و بیهوشى و رنجهاى جان كندن بهراسید، و ساز و برگ آن را فراهم كنید كه مرگ بطور ناگهانى با یكى از دو چیز بزرگ بسراغ شما خواهد آمد: (خیر یا شر) ... بندگان خدا! آن كس كه آمرزیده نشده پس از مردن چیزى دشوارتر از آن در پیش دارد و آن قبر است، پس از تنگى و فشار و تاریكى و تنهائى آن بیم دارید، قبر هر روز مىگوید: من خانه تنهائىام، خانه خاكىام، من خانه وحشتم، من خانه كرمها و گزندگانم، قبر یا باغى از باغهاى بهشت، یا چاهى از چهاههاى دوزخ است. بنده مؤمن چون بخاك سپرده شود زمین باو گوید: آفرین، خوش آمدى، تو از جمله كسانى هستى كه دوست داشتم بر پشت من راه رود، حال كه تو را در بر گرفتم خواهى دانست كه چگونه با تو عمل مىكنم! پس تا آنجا كه چشم كار مىكند براى او گشاده گردد. و كافر چون بخاك سپرده شودزمین باو گوید: تو را آفرین و خوشامد مباد، تو از دشمنترین كسانى هستى كه دوست نداشتم بر پشت من راه رود، حال كه تو را در بر گرفتم خواهى دانست كه چگونه با تو عمل مىكنم! پس چنان او را بفشارد كه استخوانهاى پهلویش بهم برخورد. و همانا آن زندگى سخت و دشوارى كه خداوند دشمن خود را از آن بیم داده عذاب قبر است، كه خداوند بر كافر نودونه اژدها مسلّط كند كه گوشت بدنش را بدندان گزند، و استخوانش را بشكنند، و پیوسته بر سر او در آمد و شدند (او را پایمال كنند) تا روزى كه از قبر برانگیخته شود، كه اگر یكى از آن اژدهاها در زمین بدمد هرگز زمین زراعتى نرویاند.»[۳]
[۱]. تفسیر نمونه، ج۱۴، ص: ۳۱۷.
[۲]. أمالی المفید، ص: ۲۶۵.
[۳]. أمالی المفید، ص: ۲۶۵.
حاجی دلیگانی در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان:
دولت نرخ ارز را حساب شده بالا برد/ مجلس در برابر این مسأله سکوت نمی‌کند
باشگاه خبرنگاران جوان گزارش می دهد؛
بازار پرندگان فریدونکنار؛ ویترینی خاموش برای طمع‌ورزی شکارچیان
گفته شده خداوند ارحم الراحمین است وبه شایستگی رحمانیتش بامارفتارمیکند. شاید بدین منوال باشد که شب اول قبرنتیجه اعمال را باعدالت خداوندی خواهیم دیدوفقط نتیجه اعمالمانرابمانشان میدهند ولی درعمل میماند به روز واپسین آن روزی که ناقوس فرشتگان وپل صراط راباید بشنویم وبگذرانیم. واگر خداوند به اعمال خوبمان واردشود فقط حق خودرا گذشت میکند وازحقی که مطالبان محیط دنیایی ازما طلب دارند چه غیبت وچه دروغ وچه خوردن مال حرام ویاحق الناسی که بازبان یاچشم ویاافکارپلیدانه نسبت به محیط ایجادشده باشد، ازخداوند دورمیشود اما له ازای دوری ازخداوند، مطالبان حق الناس مستقیم بامامواجه میشوند.
دراین عدالت شاید حضرت احدیت تنها کاری که میکند وصل وجوش دادن آثار تمامی محیط وحقی که ضایع شده ازدوطرف بعنوان مطالبان ازحق الناس دربرابرهم قرارخواهندگرفت وسنگینی یکطرف ازطلبکارِحق میتواند عایدات رحمانی وروحانی اورامطالبه کند. این است حق وعمل حق که عدالت گفته میشود.
پیشنهاد:
برای اینکه باحق الناس محیطش راپاکسازی واستجابت دعا براعمالمان راایجادکنیم، بهتراست درنمازهایمان و نمازهایی رابرای رفع حق الناس بخوانیم واگر نیستند که رضایت بگیریم نسار گردانیم وبرای او اعمال صالح دردنیامان انجام دهیم مثلا روزه برای او ونماز قرائت کنیم ویافقیرانی راازطرف کسی یاکسانیکه برگردنمان محق هستند، طعام نماییم. نیکی ومواجهه درمحیط مثلا بنابگذاریم ازاین بعد اصراف آب نکنیم یادرخت بکاریم وبازبانی خشوع وفرزانه وپدرانه محیطمانرا بنام اوکه محق است ایجادنماییم. شاید ائمه معصومین بدلیل این اعمال زیبا دست به اقدام حق الناس کرده وآنانرا موجاب که درقبال الطاف کریمانه این بنده گناهکار ببخشد ودرگذرد. (الله اعلم)