پزشکان بدون مرز: یکی از حواس پنج گانه، حس لامسه است که وظیفه اصلی این حس محافظت کردن مخفی ما در مقابل عوامل مضر محیط است، در صورتی که مشکلی در حس لامسه به وجود آید می توان خود را به صورت خواب رفتن، گز گز کردن، سوزن سوزن شدن با احساس ناخوشایند در هنگام تماس با اشیا نشان دهد.

شایع ترین این حالت همان خواب رفتن یا سر شدن است که بیشتر از همه در انتهای اندام ها یعنی در دست ها و پاها تظاهر پیدا می کند.

گیر افتادن و تحت فشار قرار گرفتن موضعی اعصاب محیطی از شایع ترین علل احساس خواب رفتگی دست و پا است زیرا این اعصاب در طول مسیر خود در محل های به خصوص مستعد گیر افتادن یا آسیب های فشاری هستند.

خواب رفتن دست و پاها علل بسیار زیادی دارند که به مهم ترین آنها اشاره می کنم .در تمام این موارد مشکلی در مسیر انتقال پیام حسی به مغز وجود دارد.

*خواب رفتن ناشی از فشار خارجی به اعصاب محیطی

تا بحال برای شما پیش آمده است که وقتی هنگام خواب دست خود را زیر سر گذاشته اید و یا با خواب رفتن دستها از خواب بیدار شده اید یا بعد از مدتی نشستن در حالت چهار زانو متوجه شوید پای شما خواب رفته است این موارد در همه اتفاق می افتد و امری طبیعی است و علت آن فشار مستقیم بر روی اعصاب محیطی در مسیر آن می باشد.

بعضی از اعصاب محیطی به علت مجاورت آنها به استخوان ها بیشتر در معرض این آرزدگی هستند از جمله عصب ” اولفا” در آرنج، عصب رادیال ” در بازو و عصب ” پرو نئال” در زانو است. این علامت همانطور که ذکر شد بیماری نیست و به صورت غیر عادی تکرار شد یا بیش ازحد عادی طول کشید باید به دنبال عللی که به صورت سیستماتیک باعث ضعف عمومی اعصاب محیطی می شود باشیم.

از جمله عوامل شایع در این موارد حالت خستگی ، گرسنگی، استرس و نیز ضعف عمومی بدن می باشد.

* خواب رفتن ناشی از فشار داخلی روی اعصاب محیطی

اعصاب محیطی در مسیر خود برای ارسال اطلاعات از پوست به سیستم عصبی مرکزی از قسمت هایی می گذرند که ممکن است تحت فشار قرار گیرند این مناطق معمولا تونل هایی هستند که عمدتا تا یک قسمت آن را استخوان و قسمت دیگری را بافت همبند ضخیم تشکیل داده است.

معمولا در حالت عادی این تونلها، اندازه کافی برای عصب و نیز انتقال آزاد اطلاعات در عصب جا دارند اما در حالت مرضی در این فضا بسته به عصب فشار وارد می شود.

شایع ترین این بیماری ها” تونل مچ دستی” است که در این بیماری به علت تورم تاندون ها می تواند کار زیاد، تغییرات هورمونی در زمان یائسگی یا بارداری و یا حرکات تکراری زیاد انگشتان باشد.

علائم این بیماری به صورت گزگز و خواب رفتگی در دست و عمدتا در انگشتان شست اشاره و میانی است که شب ها باعث می شود بیمار از خواب بیدار شود و بیمار با تکان دادن دست های خود و مشت کردن انگشتان باعث رفع این خواب رفتگی می شود.

اعصاب محیطی هنگام خروج از کانال نخاعی در سوراخ بین مهره ای و از مجاورت دیسک بین مهره ای می گذرند در موارد فتق دیسک بین مهره ای این اعصاب ممکن است تحت فشار قرار بیگرد.

دیسک بین مهره ای در گردن باعث خواب رفتگی دست ها و دیسک کمری باعث خواب رفتن پاها می شود این بیماران معمولا علاوه بر بی حسی در اندام ها،‌درد گردن یا درد کمر هم دارند و معمولا به درمان های غیر جراحی که مهمترین آنها ورزش های تقویت کننده عضلات اطراف ستون فقرات است پاسخ می دهند اما گاهی کار به درمان غیر جراحی می رسد.

* خواب رفتگی در مسیر انتقال پیام حسی در سیستم اعصاب مرکزی

اعصاب محیطی پیام حسی را از محیط به سیستم عصبی مرکزی می برند.

در آنجا پیام های عصبی به سلول های عصبی دیگری منتقل می شود تا پیام به مغز برسد این مسیر، مسیرهای تعریف شده است در نخاع، بصل النخاع و مغز هستند.و آرزدگی دراین مسیر ها می تواند باعث خواب رفتگی اندام شود که معروف ترین این بیماری MS است.

* سردسته بیماری هایی که منجر به آزردگی اعصاب محیطی می شود” دیابت” است.

اعصاب محیطی ممکن است در اثر عوامل داخل یا خارج از بدن دچار بیماری و آزردگی شود.

بیماران از شروع بیماری به تدریج دچار اختلال عملکرد اعصاب محیطی شود این اختلال در اعصاب معمولا خود را به صورت خواب رفتن دست نشان می دهد.

یعنی این اختلال در مسیر یک عصب محیطی خاص نیست بلکه تمام دست و پا دچار خواب رفتگی می شود و هر چه به انتهای اندام می رویم این حالت خواب رفتگی بیشتر می شود.

متاسفانه درمان موثری برای این حالت نداریم اما ممکن است استفاده از ویتامین ها بخصوص ویتامین "ب” و بخصوص کنترل دقیق قند خون بتوانند از شروع یا تشدید آن جلوگیری کند.

از بیماری های مهم دیگر از این خانواده می توان از بیماریهای هورمون تیروئید چه پر کار و چه کم کار نام برد.

این موارد می تواند طولانی تر از این باشد اما مهم ترین علل خواب رفتگی اندام را شامل می شوند.

اگر خواب رفتگی اندام به صورت مکرر و به صورت طولانی ادامه یابد حتما باید به آن اهمیت داد و به دنبال علت آن گشت.

دست و پای خواب رفته را چگونه بیدار کنیم؟

سوزن سوزن شدن و مور مور شدن و یا احساس سوزش در ناحیه مغز و یا دست و پا از علائم اصلی خواب رفتن است که این نشانه‌ها نوعی زنگ خطر از حملات مغزی و قلبی است.

بررسی‌ها نشان می‌دهند ماساژ دست و پا یکی از راه‌های آرام کردن خواب رفتن دست و پا است اما درمان اصلی به شمار نمی‌آید و مطالعات اخیر نشان می‌دهند افرادی که زیاد سابقه‌ی این تحریک‌های عصبی را دارند، باید به پزشک مراجعه کنند و تحت درمان‌های دارویی قرار بگیرند.

قابل ذکر است، دوش آب یخ از دیگر راه‌های کاهش خواب رفتن دست و پا است و افراد باید با فشارهای آرام اعصاب مغز خود را از حالت عصبی خارج کنند.

نتایج مطالعات نشان می‌دهند بیماران دیابتی و افرادی که سابقه‌ بیماری‌های قلبی و مغزی دارند، با دیدن هرگونه علائمی نظیر سوزش و یا مور مور شدن باید به پزشک مراجعه کنند، در غیر این صورت عصب آن‌ها تحت بیماری‌های شدید قرار می‌گیرد و فرد دچار بیماری‌های مغزی و عصبی می‌‌شود.