به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، این روز‌ها همه‌جا صحبت از تاثیرگذاری وسایل ارتباط جمعی از جمله رسانه‌های مکتوب و غیر مکتوب، صوتی، تصویری و مجازی است و اینکه در عصری که ارتباطات نام دارد نباید از این بعد از دنیای مدرن غافل بود زیرا که می‌تواند نقش و کارکردهای زیادی در کمک به سیاست گذاران، برنامه‌ریزان، آسیب‌شناسان اجتماعی و سایر نهاد‌ها و سازمان‌ها داشته‌باشد، زیرا نه تنها بستر را برای فرهنگ سازی و ساماندهی بسیاری از پدیده‌های اجتماعی از جمله کاهش جرایم فراهم می‌کند، بلکه با ارایه آموزش‌های مفید شیوه رفتاری مخاطبانش را نیز تغییر می‌دهد. ساده‌تر بگویم رسانه‌ها نقشی عمده‌ در کاهش یا افزایش جرایم دارند، خلاصه کلام اینکه می‌توان با بهره‌برداری بهینه از این ابزار زمینه را برای داشتن جامعه‌ای با حداقل میزان جرم فراهم آورد.

اما چگونه می‌توان با استفاده از جعبه‌های جادویی، صفحه‌های نمایشگر، صفحات کاغذی روزنامه‌ها و مجلات، بسته‌های صوتی و تصویری و مواردی از این قبیل ورق را به سود آسایش و امنیت جامعه برگرداند و رودستی هم به شاخص‌هایی که بسترساز وقوع جرایم هستند زد و آنها را به حاشیه راند.

به گفته سولماز چمنی، جامعه‌شناس گروه‌های اجتماعی، بر اساس آنچه در علم جامعه‌شناسی آمده است، زمانی که صحبت از جرم به میان می‌آید، نظریه امیل دورکیم؛ جامعه‌شناس فرانسوی در ذهن ما ترسیم می‌شود، بنابراین بااستفاده از نظرات دورکیم می‌توان این‌گونه عنوان کرد؛ هر جامعه‌ای دارای جرم است و زمانی ما باید برای از بین بردن این پدیده اجتماعی دست به کار شویم که تبدیل به ناهنجاری مرضی در جامعه شده باشد. زیرا همان‌طور که می‌دانیم دست یابی به جامعه‌ای ایده‌ال عاری از جرم یا با داشتن حداقل آسیب‌ها آرزوی همه افراد در مناطق مختلف جهان است.

 گام نخست ممیزی‌های علمی

حال نقش رسانه‌ها چیست و این وسایل و ابزارهای دنیای جدید بشر چگونه می‌توانند با اجرای شیوه‌های جدید و نو ما را به سر منزل مقصود برسانند؟ پاسخ این است؛ تاثیر گذاری ویژه این وسایل روی مخاطبان خود در هر گروه سنی و تحصیلاتی برای همه ما مشخص است، بنابراین می‌توان از این مزیت بیشترین بهره را در ارایه مفاهیم و آموزش‌ها به افراد برد. علی گرانمایه‌پور، عضو هیات علمی گروه ارتباطات و روزنامه نگاری دانشگاه آزاد اسلامی هم معتقد است بر اساس نظریه‌های جدید، رسانه‌ها تاثیر زیادی روی افراد دارند، البته میزان این تاثیر گذاری بر اساس شخصیت روانی، سن، جنس، برخورداری از آگاهی‌های اجتماعی و غیره روی افراد متفاوت است.

تا اینجا متوجه‌شدیم این ابزار ارتباطی در اقسام مختلف خود چه قابلیت‌هایی دارد، اما به عقیده این استاد ارتباطات ساده‌ترین راهکار برای کمک به کاهش جرایم در جامعه انجام ممیزی علمی و اصولی در انواع رسانه‌ها از جمله مکتوب، غیر مکتوب، سمعی، بصری و مجازی است. در گام بعدی باید به خانواده‌ها این اطلاعات را داد که هر فیلم و برنامه‌ای مناسب چه رده سنی است و چه افرادی نباید در خانواده آن را تماشا کنند، یا بخوانند و رویت کنند. حال می‌پرسید پس سهم رسانه کجاست؟ وقتی قرار است والدین به این دانش برسند، پاسخ ساده است؛ این آموزش‌ها را باید رسانه‌های فراگیر با توجه به قدرت و نفوذی که دارند عهده دار شوند. سهم این وسایل محتوی‌‌ همان برنامه‌هایی است که روی نمایشگرهای و صفحات رسانه‌های مکتوب نقش می‌ببندد آن هم بعد از دقت نظر کار‌شناسان در مراحل مختلف تهیه، تولید و نمایش.
 
  وسایل ارتباط جمعی ابزاری برای اعمال راهکارهای ترمیمی

به طور کلی دو شیوه برای کاهش میزان جرم در جامعه وجود دارد، نخست روش تنبیهی که ویژه جوامع سنتی است و ما در این بحث کار به آن نداریم، دوم؛ راهکار ترمیمی که متعلق به جوامعه مدرن و صنعتی است و رسانه‌های جمعی نقش مهمی در آن دارند. چمنی هم با گرانمایه‌پور موافق است، این جامعه‌شناس گروه‌های اجتماعی تاکید می‌کند که با افزایش میزان انسجام در یک جامعه آمار بروز ناهنجاری‌ها نیز در آن کاهش می‌یابد. بنابراین این ابزار مدرن می‌تواند در بالا بردن این انسجام نقش اساسی داشته باشد، چگونه؟ با تقویت ارزش‌ها و سبک‌ها و هنجار‌های ارزشمند جامعه که انسجام موجود در آن را تقویت می‌کند.

بنابر این بعد تمرکز بر انجام ممیزی‌های اصولی و کار‌شناسی شده، رسانه‌ها باید در خوراکی که برای مخاطبان خود فراهم می‌آورند و به آنها عرضه می‌کنند، دقت بیشتری داشته‎باشند. زیرا همانطور که سمیه طاهری، کار‌شناس‌ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی توضیح می‌دهد؛ «ضعف در دانشی به نام مهارت زندگی از جمله کنترل خشم و حل مسئله تا حد زیادی موجب بروز جرایم و شیوع آسیب‌هایی مانند قتل، نزاع و درگیری، خود کشی، اعتیاد، طلاق و غیره می‌شود.» بنابراین می‌توان این‌گونه گفت که وسایل ارتباط جمعی قادر هستند با تهیه برنامه‌های آموزشی جذاب وشایسته برای مخاطبان خود، در قالب اطلاع‌رسانی سهمی هم در عرضه آموزش پیشگیرانه داشته باشند که نقش بسزایی در خنثی سازی تلاش برنامه‌های رسانه‌ای بیگانگان در خدشه دار کردن سلامت اجتماعی دارد.
 
  ارتقای کمی و کیفی آگاهی‌های افراد

اصل مهمی دیگری که نباید از آن ساده گذشت این است که نبود آگاهی در زمینه قوانین و بی‌اطلاعی جامعه از بسترهای جرم خیز از مهم‌ترین علت‌های بروز جرم یا‌‌ همان ناهنجاری در یک جامعه است. بنابراین رسانه‌ها در انواع مختلف خود باید با پرداختن به این مضامین ضمن ارایه آگاهی‌های لازم به افراد به آنان بگویند که در صورت تخطی از چارچوب‌های تعیین شده چه عواقبی تهدیدشان می‌کند. موضوعی که طاهری نیز بر آن تاکید دارد. به عبارتی در این راهکار نیازی به از بین بردن فرد یا دور کردن وی از جامعه نیست بلکه به مرور زمان روی افراد کار ترمیمی می‌شود تا فرد نه تنها به سمت جرم کشیده نشود بلکه در صورت بروز مشکل به واسطه شیوه ترمیمی دوباره به جامعه بازگردد.

توجه داشته‌باشید که این ابزار و وسایل نه‌تنها نقش آموزشی و فرهنگسازی را بر عهده دارند، بلکه قادر هستند تا به افرادی که ندانسته در بستر جرم گرفتار آمده و دوباره به جامعه باز گشته‌اند نیز یاری برسانند. از نظر چمنی این امر یکی از شیوه‌های کاهش جرایم است که وسایل ارتباطی می‌توانند در این خصوص نیز ایفای نقش کنند. به این ترتیب که به مردم آموزش دهند فردی را که مرتکب جرم شده است، در صورت ندامت منزوی نکنند، بلکه با برخورد منطقی آنها را به دامن جامعه باز گردانند.

 باید گفت؛ میان کاهش جرم و وسایل ارتباط جمعی از نظر متخصصان جامعه‌شناسی رابطه‌ای معنادار وجود دارد و این ابزار می‌تواند میزان انسجام را در یک جامعه افزایش دهد که پیامد آن بالارفتن میزان وحدت و وجدان جمعی کاهش آمار جرم و ناهنجاری است. جالب است بدانید که در برخی از مناطق مختلف جهان مانند هلند دارنمارک، فنلاند کشور‌های اروپای غربی شرکت‌هایی بزرگ مسئولیت نمایش فیلم از طریق نصب کابل و دستگاه‌های نمایش دهنده فیلم‌هایی در خانه‌ها را برعهده دارند. زمانی که می‌خواهند به یک خانواده خدمات ارایه کنند ابتدا از آ‌ها سئوال می‌کنند که چند فرزند دارید و هر یک در چه سنی قرار دارند؟

 سپس از آنها تعهد می‌گیرند که فیلم‌هایی که مناسب والدین هستند، فرزندان آنها تماشا نکنند. بنابراین در قالب برنامه نظام‌مند و هدفمند خانواده‌ها را موظف به این امر می‌کنند. به نظرمی رسد، نقش وسایل ارتباط جمعی به ویژه رسانه‌ها در تدوین اصول و راهکارهای کاهش جرم غیر قابل اغماض است. سینما، تلویزیون و اینترنت، مجلات و روزنامه‌ها می‌توانند با تقویت بنیان‌ها و ارزش‌های فرهنگی و دینی موقعیت‌ها و فضاهای جرم‌خیز در جامعه را کاهش دهند./حمایت