به گزارش خبرنگار معارف باشگاه خبرنگاران، سفرنامه نويسي از ديرباز ، به شکل محدود در بين اقوام و ملل دنيا مرسوم بوده ، امّا در دو قرن اخير توسعه و رواج قابل توجّهي پيدا کرده است . سفرنامه نويسان هر يک با تخصّص ها و گرايش هاي فکري خود ، تلاش کرده اند تاآداب ورسوم مردم درشهرها وروستاها وهمچنين هنجارها و ناهنجاري هاي موجود در هر زمان و نيز چگونگي آثار و اماکن تاريخي و مذهبي و حوادث و رويدادهاي ويژه سفر خود را توصيف و ترسيم کنند که هر يک در جاي خود شايسته بررسي و توجّه است .

در اين ميان ، سفرنامه هاي مربوط به حجّ از اهمّيت و جاذبه ويژه اي برخوردار است . نويسندگانِ اينگونه آثار ، تلاش کرده اند تا چگونگي حج گزاري مسلمانان ، شيوه رفتار آنان با يکديگر ، سختي ها و دشواري هاي گوناگون ميان راه ، نبود يا کمبود امکانات مادّي و رفاهي و ويژگي هاي هر يک از اماکن ديني و مذهبي شهرهاي بين راه و به ويژه حرمين شريفين را تشريح و توصيف کنند .

سفرنامه هاي حج يکي از بهترين و معتبرترين منابع نگاشته شده درباره تاريخ حجاز و سرزمين وحي ، از جهات مختلف تاريخي ، اجتماعي ، اقتصادي ، فرهنگي و جغرافيايي است و هر پژوهشگري بخواهد در زمينه تاريخ و آثار حرمين شريفين به تحقيق بپردازد ، لازم است از اين منابع غني و مهم استفاده کند . و از آنجا که سطح فکري و معلومات و حوزه کاري و شغلي و گرايش هاي سفرنامه نويسان متنوّع و گوناگون بوده است ؛ لذا اطلاعاتي را که در اختيار خوانندگان خود قرار مي دهند ، در بسياري موارد متنوّع ، جذّاب و گيراست .

در ادامه گزیده ای از اولین سفرنامه کتاب حدیث قافله ها را با هم می خوانیم: 

"به تاریخ هفتم ذي القعده، از نجف اشرف چهار ساعت از روز رفته، آمدیم کنار دریاي نجف به ترّاده، سوار شدیم، طرف سماوات رو به مشرق رفتیم.

سه ساعت از شب رفته، نزدیک به تپه اي است که مذبح جناب امام حسین علیه السلام میگویند هست، تراده را نگاه داشتند، شب را در آنجا بودیم تا طلوع سفیده، [سپس] راه افتادیم.

چهار ساعت از روز رفته، رسیدیم به شفاطه، دهی است کنار شط که جسر بسته اند و قلعه اي ساخته اند که قریب به یکصد نفر عسکر از سرباز و سواره در آنجا منزل دارند.

حاکم آن ده رفته بود میان ایل عسکر و تا مالیات از ایلیات بگیرد و جسر را باز کرده [کنند]، تراده را از کنار شط، تراده چی ها میکشیدند، تا سه فرسخ زیر شفاطه مانده، آنجا شب شده، شش ساعت از شب رفته، میان تراده خوابیدیم. اول سفیده نماز خوانده، راه افتادیم.

چهار ساعت از روز نهم ذي القعده که شد، آمدیم به سماوات. قصبه اي است که حجّاج آنجا جمع میشوند."