برای بسیاری از افرادی که به سفر حج مشرف می‌شوند، یک یا چند نوع عفونت تنفسی رخ می‌دهد و باتوجه به تعداد زیاد زائران این موضوع چندان هم عجیب و غیرعادی نیست هرچند که می‌توان از بروز آنها پیشگیری کرد. در این میان مهم‌ترین عاملی که موجب بروز عفونت‌ها می‌شود، تماس مستقیم دست‌ها با سطوح مختلف مثل زمین، در و دستگیره و... و انتقال آلودگی به مخاط دهان و چشم و بینی است. درواقع ترشحات ناشی از سرفه و عطسه افراد با ملیت‌های مختلف و بیماری‌های مسری باعث آلودگی سطوح شده و این آلودگی از طریق تماس دست و مخاط به بدن منتقل می‌شود.

از زیرانداز حصیری استفاده کنید

حتما می‌دانید که افراد در سفر خانه خدا اجازه استفاده از مهر را ندارند، به همین دلیل هم برای خواندن نماز دنبال سطوحی می‌گردند که با سنگ پوشیده شده‌ باشد، اما نکته بسیار مهمی که در این میان مغفول می‌ماند، آلودگی این کفپوش‌ها به دلیل تماس مداوم پاهای کثیف و آلوده افراد مختلف است.

متاسفانه حجاج برای سجده سرشان را روی این سطوح سنگی می‌گذارند و دست و دهان و چشمشان با میکروب‌ها تماس پیدا کرده و به این ترتیب زمینه بروز مشکلات عفونی افزایش پیدا می‌کند. البته دکتر حمید عمادی، متخصص بیماری‌های عفونی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفت‌‌وگو با جام‌جم می‌گوید: زائران خانه خدا می‌توانند از سجاده‌ها یا حتی زیراندازهای حصیری کوچک و قابل حمل استفاده کنند تا شرع و بهداشت را با هم رعایت کرده باشند. در این حالت صورت نمازگزاران و زائران تماس مستقیم با سطوح آلوده ندارد و احتمال بروز بیماری‌های تنفسی بشدت کاهش می‌یابد.

مراقب بیماری‌ها باشید

به گفته دکتر عمادی تراکم و ازدحام جمعیت در سفر حج، استرس و خستگی سفر، بی‌خوابی، کم‌آبی و تغذیه نامناسب و به دنبال آنها تضعیف سیستم ایمنی بدن و البته قرار گرفتن در معرض کولر گازی و مصرف آب یخ پیش از خشک شدن عرق بدن ازجمله عواملی هستند که زمینه مساعدی را برای ابتلا به بیماری‌های تنفسی شایع فراهم می‌کنند.

مننژیت ازجمله بیماری‌هایی است که در عربستان شیوع زیادی دارد و با علائمی مثل تب، سردرد، سفتی ‌گردن، تهوع، استفراغ، حساسیت به نور، گیجی و خواب‌آلودگی، عفونت دستگاه تنفس فوقانی، تشنج و راش‌های خونریزی‌دهنده جلدی بروز می‌کند. به همین دلیل هم زائران خانه خدا حداقل 15 روز پیش از اعزام باید علیه آن واکسینه شوند، اما دیرتر از این زمان ایمنی ایجاد نخواهد کرد.

البته واکسیناسیون علیه مننژیت مننگوکوکی اجباری است و از سفر واکسینه نشده‌ها ممانعت به عمل می‌آید. حتی برخلاف باور عموم، واکسن مننژیت فقط در یک نوع پلی‌ساکاریدی به بازار ارائه می‌شود و حجاج نباید بابت این موضوع دچار سردرگمی شوند. در مقابل واکسن پنوموکوک دو نوع مختلف دارد؛ مدل پلی‌ساکاریدی که اثربخشی قابل قبولی دارد و 23 بیماری دیگر را هم تحت پوشش قرار می‌دهد و مدل دیگر که از نظر ایمنی دارای عملکرد بهتری است، اما علیه 13 بیماری ایمنی ایجاد می‌کند و گران‌تر از نوع اول است.

دکتر عمادی تزریق هر دو واکسن با فاصله هشت هفته‌ای را بهترین روش عنوان می‌کند، اما معتقد است واکسیناسیون علیه این بیماری عفونی تنفسی که در عربستان چندان شایع نیست، برای حجاج الزامی نیست و تزریق آن فقط به سالمندان، افرادی که مبتلا به بیماری مزمن قلب و ریه هستند، زائرانی با بیماری‌های زمینه‌ای و نقص ایمنی، بیماران دارای مشکلات خونی، افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی و... توصیه می‌شود.‌

آنفلوآنزا و مرس را دست‌کم نگیرید

آنفلوآنزا از دیگر بیماری‌های شایع ایام حج محسوب می‌شود، اما خوشبختانه واکسن سال 2014 و 2015 که ایمنی بسیار بالایی هم دارد در بازار موجود است و تزریق آن برای حجاج بالای 50 سال، افراد سیگاری و دارای ضعف سیستم ایمنی، زائران مبتلا به بیماری‌های ریوی، تنفسی و... امری مستحب به حساب می‌آید. دکتر عمادی با بیان این‌که حجاج باید مراقب بیماری های ناشی از سندرم تنفسی خاورمیانه (منشأ بیماری خفاش، شتر و...) باشند، تاکید می‌کند: امسال عفونت مرس که از جنس کرونا ویروس و از خانواده بیماری سارس است، در عربستان شایع است؛ هرچند در مکه و مدینه کمتر از شهرهای دیگر مثل ریاض شیوع دارد. افراد مبتلا دچار سرماخوردگی و عفونت تنفسی ساده همراه با تب، سردرد و تنگی نفس می‌شوند و بتدریج تنگی نفس آنقدر شدید می‌شود که بیمار به بیمارستان مراجعه می‌کند و برای مراقبت بیشتر باید بستری شود.

این بیماران نارسایی شدید تنفسی پیدا می‌کنند. البته همه علائم شبیه عفونت سارس است، اما مرس علامت خطرناک‌تر دیگری دارد که در عفونت سارس دیده نمی‌شود؛ این ویروس آنقدر قدرتمند عمل می‌کند که حتی کلیه‌ها را از کار می‌اندازد و بیمار به دیالیز احتیاج پیدا می‌کند. قربانیان این ویروس هم بیشتر افراد دچار بیماری‌های مزمن کلیوی، ریوی، قلبی ـ عروقی، دیابت، آسم یا افراد مسن و آنهایی هستند که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است. از طرفی راه‌های انتقال این بیماری از طریق قطرک‌های تنفسی است و دست دادن، روبوسی، عطسه و سرفه چرخه انتقال را تکمیل می‌کند. در عین حال، نباید فراموش کنید تاکنون هیچ داروی ضدمیکروب یا آنتی‌بیوتیک خاصی برای درمان مرس ساخته نشده و بیشتر کسانی که بر اثر ابتلا جانشان را از دست داده‌اند، 7 تا 10 روز از بیماری‌شان می‌گذشته است، حتی واکسنی هم برای پیشگیری وجود ندارد. بنابراین بهترین روش برای مقابله با سندرم تنفسی خاورمیانه یا همان بیماری مرس و البته سایر بیماری‌های عفونی تنفسی، رعایت توصیه‌های بهداشتی و یکی از مهم‌ترین آنها یعنی شستن مداوم دست‌هاست.

پیشگیری از بیماری‌های شایع با آب و صابون

یادتان باشد بیماری‌های عفونی تنفسی شایع در ایام حج از طریق پوست سالم منتقل نمی‌شوند اما می‏تواند از طریق دست آلوده منتشر شود و تماس دست آلوده به این میکروب‏ها با چشم و دهان و بینی می‏تواند افراد را بیمار کند. مهم‌ترین نکته این که حتی‌الامکان از تماس دست‌ها با مخاط بدن اجتناب کنید و پیش از خوردن غذا یا هر نوع خوراکی و دارو، پس از رفتن به توالت و همچنین عطسه و سرفه و تماس با سطوح مختلف، دست‌هایتان را بشویید.

البته همه ما شستن دست‌ها را از کودکی یاد می‏گیریم، اما به گفته دکتر عمادی بنا به دلایل مختلف این کار را با دقت انجام نمی‏دهیم یا حتی با وجود آگاهی، شستن دست‌ها را فراموش می‏کنیم. برای شستن دست‏ها حتما از آب و صابون یا مایع دستشویی استفاده کنید چون آب به تنهایی بی‌فایده است، هنگام شست‌وشو، دست‌هایتان را حداقل 20 تا 30 ثانیه به هم بمالید و بین انگشتان و پشت دست‌ها و زیر ناخن‌ها را فراموش نکنید. در صورتی هم ‌که به آب و صابون دسترسی نداشتید، می‌توانید از ژل‌های ضد‌عفونی‌کننده بر پایه الکل استفاده کنید که همان کارایی را دارد.

توصیه طلایی پس از سفر

بسیاری از متخصصان در زمینه استقبال و شرکت در مراسم ولیمه حجاج به مردم هشدار می‌دهند. درواقع تاکید آنها به زائرانی که از سفر حج برمی‌گردند و خانواده‌هایشان این است که از روبوسی، دست دادن و در آغوش گرفتن همدیگر به دلیل خطر ابتلا به عفونت‌های تنفسی پرهیز کنند، اما دکتر عمادی این توصیه را رد می‌کند و معتقد است نمی‌توان از مردم توقع داشت که به دیدن حجاج نروند، اما زائری که از خانه خدا برمی‌گردد و علائمی مثل سرماخوردگی دارد، باید در اولین فرصت ممکن به پزشک مراجعه کند، هنگام استقبال از مهمانان ماسک بزند و البته روبوسی را فاکتور بگیرد.