به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران،  وقتی دعوایی مطرح می‌شود هزینه‌های زیادی را بر دوش مطرح کننده آن می‌گذارد، از زمانی که طرفین باید برای اثبات ادعای خود بگذارند تا استرس و پولی که باید خرج کنند همه انرژی می‌گیرند . در این میان راه‌های زیادی وجود دارد که جلوی هزینه‌های مادی و معنوی گرفته شود. قانون مواردی را نیز در این زمینه پیش‌بینی کرده است، در ادامه با این موضوع آشنا می‌شویم.

در ابتدا این مطلب را مد نظر داشته باشید که دعواها به دو دسته تقسیم می‌شوند آن‌هایی که می‌شود از آن‌ها گذشت کرد و آن‌هایی که نمی‌توان نادیده گرفت. در قانون جرایم قابل گذشت به آن‌هایی گفته می‌شود که «قانون‌گذار از لحاظ رعايت مصالح اجتماعي يا خانوادگي جنبه خصوصي آن‌ها را بر جنبه‌ عمومي برتري داده و تعقيب آن‌ها را موكول به شكايت شاكي کردن است.» به عبارتی جرایم قابل گذشت آن‌هایی هستند که تا شاکی‌ای وجود نداشته باشد فرد به خاطر ارتکاب آن عمل، مورد پیگرد قرار نمی‌گیرد.

همچنین در این جرایم به محض اینکه شاکی اعلام گذشته کند، تعقیب متهم یا رسیدگی به پرونده متوقف می‌شود. در جرایم غیرقابل گذشت این مساله برعکس است، یعنی شكايت يا گذشت شاكي تأثيري در تعقيب متهم ندارد و نماينده جامعه یعنی همان دادستان دست از سر متهم یا مجرم بر نمی‌دارد. البته در این مورد هم اعلام رضایت شاکی در رای اثر دارد اما باعث متوقف شدن رسیدگی نمی‌شود. جالب است بدانید که درهر دوی این جرایم موضوع صلح و سازش مطرح است.
 
  وقتی جرم قابل گذشت باشد

گفتیم جرایم قابل گذشت آن‌هایی هستند که با گذشت شاکی مجرم دیگر تعقيب نمی‌شود یا رسیدگی و اجرای حکم متوقف مي‌شود، کسی که می‌خواهد گذشت کند باید این را بداند که گذشت بايد با صراحت و بدون هيچ‌گونه قيد و شرطي باشد و در قانون به گذشتی که مشروط و معلق باشد ترتيب اثر نمی‌دهند.

یعنی اگر فرد حین رضایت دادن از مجرم تعهد بخواهد که دیگر این کار را انجام ندهد، در دادسرا و دادگاه این رضایت را نمی‌پدیرند بلکه رضایت باید بدون قید و شرط باشد.  در این‌باره بد نیست بدانید که گاهی پیش می‌آید که بعد از رضایت شاکی، کسی که از او شکایت شده است مدعی می‌شود و به قول معروف دست پیش را می‌گیرد که پس نیفتد، قانون در این‌باره و برای جلوگیری از بروزاین مشکل نیز راهکاری دارد و این است که پایان برگه سازش نامه‌ها آمده است: «آقاي/خانم…… نيز حاليه اعلام مي‌دارد كه او نيز از آقاي………شكايتي نداشته و در اين پرونده ادعايي نسبت به يكديگر ندارند.» بعد از امضای این فرد نیز این سازش‌نامه به رسمیت می‌رسد. 

در این‌باره بد نیست نکته دیگری را نیز مد نظر داشته باشد: بسیاری از مردم تفاوت میان مسايل كيفري و مدني را نمی‌دانند و در صلح و سازش به آن توجه نمی‌کنند. این موضوع را با یک مثال روشن می‌کنیم. فرض کنید شخص (الف) شيشه اتومبيل شخص (ب) را با سنگ شكسته و کار به دادگاه و دادسرا رسیده است، حالا (ب) اعلام رضايت مي‎كند و مي‌گويد از (الف) شكايت كيفري ندارد. در این مورد باید توجه کنید که معلوم نیست شاکی اصلا خسارت را نمی‌خواهد یا حاضر از بعد از دریافت خسارت رضایت دهد، در سازش‌نامه حتما باید این موارد مشخص به‌طور كامل در متن سازش‌نامه آورده شود.

مثلاً در متن بیاید که «هيچ‌گونه ادعاي كيفري و مدني از ايشان ندارم.» یادتان باشد بعد از سازش و گذشت نمی‌توانید از گذشت خود خود برگردید و دوباره تقاضاي تعقيب كنید چون پس از اعلام گذشت البته در جرایم قابل گذشت، دیگر ممکن نیست که تعقيب از سر گرفته شود.
 
  وقتی پای چند شاکی در میان باشد

گاهی پیش می‌آید که یک فرد چند شاکی دارد، در این مورد هر کدام که شکایت کنند تعقيب جزايي شروع مي‌شود یعنی حتی اگر یک نفر هم شکایت کند، مجرم تحت تعقیب قرار می‌گیرد اما مجرم برای رضایت باید دل همه را به دست بیاورد و همه كساني است كه شكايت كرده‌اند باید رضایت دهند تا تعقیب متوقف شود. بايد توجه داشت كه حق گذشت، در صورت فوت شاكي به ورثه او می‌رسد و در صورت گذشت همگي وراثت است که تعقيب، رسيدگي يا اجراي مجازات از بین می‌رود.
 
  وضعیت صلح در جرایمی که قابل گذشته نیست

همه مواردی که مطرح شد در صورتی بود که جرم از نظر قانون قابل گذشت باشد اما در مواردی که قانون غیرقابل گذشت بودن جرم را اعلام می‌کند، صلح و سازش به چه کار می‌آید؟

در این قبیل دعاوی‌ دادستان رو در روی متهم یا مجرم قرار دارد و مکلف است که علیه او پرونده را به جریان بیندازد و تا زمانی که به نتيجه نهايي برسد، آن را پيگيري كند. بنابراين امكان صلح و سازش بين دادسرا و دادگاه با متهم وجود ندارد. اما از آنجایی که در این دعواها نیز شاکی خصوصی وجود دارد، اعلام رضایت و گذشت شاکی در تخفيف مجازات متهم مؤثر است.البته این تخفیف ممکن است قبل از صدور حكم قطعي یا پس از صدور این حكم اعمال شود.
 
  گذشت شاکی قبل از صدور حكم قطعي و غیر قطعی

بهتر است در ابتدا منظور از حکم قطعی را بدانیم. برابر قانون، حکمی قطعی خواهد بود که که قابل اجراست. اگر قبل از قطعي شدن حكم شاكي رضايت بدهد و این مورد را نیز اعلام کند، دادگاه می‌تواند حکم را تغییر یا تخفیف دهد، ‌مثلا اگر برای مجرم مجازات حبس را در نظر گرفته است،‌آن را به پرداخت جزاي نقدي تبدیل كند.

فرض كنيم شخصي به اتهام سرقت تحت تعقيب قرار دارد و پس از رسيدگي، به تحمل يك سال حبس محكوم شده است اما پس از گذشت يك ماه از مدت حبس، موفق مي‌شود از شاكي رضايت بگیرد. براساس قانون در چنین مواردی یعنی زمانی که مجرم موفق به کسب رضایت از شاکی می‌شود، می‌تواند از دادگاهی که برایش این حکم را صادر کرده است تقاضای تخفیف کند. در اين صورت دادگاه به درخواست محكوم در وقت فوق‌العاده به این موضوع رسيدگي می‌کند در بیشتر موارد هم تخفیف را در مجازات مجرم و براساس قانون در نظر می‌گیرد.
 
  نمونه درخواست

رياست محترم دادگاه……
باسلام
احتراماً اينجانب………به موجب حكم قطعي شماره…………(حبس–جزاي نقدي–شلاق-…) محكوم شدم، با توجه به اعلام گذشت شاكي، به استناد ماده 277 قانون آيين دادرسي دادگاه‌هاي عمومي و انقلاب در امور كيفري تقاضاي تخفيف مجازات دارم. قبلاً از عنايتي كه خواهيد فرمود سپاسگزارم.
امضا
 
  سازش در امور مدني

برخلاف امور كيفري كه از حيث جنبه عمومي سازش بين دادستان و متهم قابل تصور نیست، در امور مدني خواهان و خوانده (اصحاب دعوي) در هر مرحله از دادرسي مي‌توانند دعوي خود را از راه سازش خاتمه دهند. سازش بين طرفين يا در دفتر اسناد رسمي واقع شده، يا در دادگاه تنظيم مي‌شود.چنانچه سازش در دفتر اسناد رسمي واقع شده باشد، دادگاه ختم موضوع را برابر سازش نامه در پرونده قيد مي‌كند و پس از آن مطابق مقررات اجراي اسناد رسمي، اين سازش‌نامه قابليت اجرايي خواهد داشت.

اگر سازش در دادگاه واقع شود، موضوع سازش و شرايط آن به ترتيبي كه واقع شده توسط دادگاه صورت‌جلسه مي‌گردد و به امضاي قاضي و اصحاب دعوي مي‌رسد. اما اگر سازش در خارج از دادگاه و در دفتر اسناد رسمي واقع گردد يا اين‌كه سازش‌نامه غيررسمي باشد؛ مانند آنكه اصحاب دعوي در منزل خود سازش‌نامه‌اي را با حضور دو نفر گواه تنظيم كرده باشند. در این صورت بايد در دادگاه حاضر شوند و به صحت و درستي آن اقرار کنند. سپس دادگاه مفاد اقرارشان را صورت‌جلسه كند و اين صورت‌جلسه توسط قاضي دادگاه و طرفين امضا شود. در صورت عدم حضور طرفين در دادگاه بدون عذر موجه، دادگاه بدون توجه به مندرجات سازش‌نامه، دادرسي را ادامه داده و در اصل قضيه تصميم‌گيري خواهد كرد.

هر كسي مي‌تواند در مورد هر ادعايي به‌طور كتبي از دادگاه درخواست كند كه طرف مقابل او را براي سازش به آنجا فراخواند و دادگاه نيز طرف مقابل را براي سازش دعوت مي‌كند. بعد از حضور طرفين، دادگاه اظهارات هر دو طرف را استماع نموده و سعي در ايجاد سازش مي‌كند. اگر براي قاضي ثابت شود كه طرفين به توافق نمي‌رسند و حاضر به سازش بين طرفين، دادگاه رسيدگي را پايان داده و گزارشات اصلاحي صادر مي‌كند. مفاد سازش‌نامه كه طبق مقررات تنظيم مي‌شود، نسبت به طرفين و ورثه و قائم‌مقام قانوني آن‌ها معتبر مي‌باشد و مانند احكام دادگاه‌ها به موقع اجرا گذاشته خواهد شد.
 
  نمونه سازش‌نامه

در انتها اگر قصد گذشت کردن و سازش را دارید باید چنین فرمی را پر و به دادسرا یا دادگاه ارایه کنید:
رياست محترم شعبه……
باسلام
احتراماً، اينجانب…… شاكي پرونده كلاسه……..كه تحت‌ عنوان………(فحاشي و…) از آقاي/خانم……شكايت كرده بودم، با توجه به مذاكرات اصلاحي و وساطت ريش سفيدان محل، بدين‌وسيله منجزا (بدون هيچ قيد و شرطي) رضايت خود را اعلام مي‌كنم و هيچ‌گونه شكايتي از ايشان در امر كيفري ندارم.
امضا

//حمایت