به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی باشگاه خبرنگاران؛ یکی از ویژگی‌های مهم انسان دخالت در محیط زیست طبیعی و ساختن محیط‌های گوناگون برای زندگی اجتماعی در میان ساخته‌های بشر، فضاها و محل‌های زندگی شهری مهمترین و پیچیده ترین دست ساخته‌های بشر است.
 
در طول تاریخ شهرهای زیادی به دست بشر ساخته شده‌اند که اگرچه به لحاظ شکل ظاهری و محتوای درونی با یکدیگر تفاوت دارند، ولی تقریبا همگی هدف مشترکی را دنبال می‌کنند و آن فراهم کردن محیط‌هایی امن، پایدار، غنی، راحت و توام با آسودگی برای زندگی اجتماعی انسان‌هاست.

 در تاریخ شهر نشینی ایران عامل جهان بینی و ارزش‌های دینی و مذهبی بر ساخت و تولید فضاهای شهری به ویژه در دوره اسلامی بسیار تعیین کننده و مهم بوده است.
  
به همین دلیل در ایران علی رغم گوناگونی و تنوع محیط‌های طبیعی و اقلیمی شاهد ساخت و ساز فضایی مشابه در اکثر شهرها در طوی تاریخ دوره اسلامی هستیم. از این رو یکی از ویژگی‌های این گونه شهرها که تحت حاکمیت و تسلط اسلامی شکل گرفته، متصل به واژه‌ی اسلامی و شهر اسلامی است. این واژه به خوبی نقش فرهنگ و اعتقادات اسلامی را در شکل شهرها و فضاهای آن در سرزمین‌های اسلامی نشان می‌دهد.
 
نهاد وقف به عنوان یک نهاد اسلامی و تحت تأثیر جهان بینی اسلامی، دارای کارکردهای فراوانی در جوامع اسلامی بوده است. این نهاد در ساختن فضاهای گوناگون شهری و روستایی نیز نقش ایفا کرده است.
 
با نگاهی به بافت شهرهای ایران اسلامی بسیار از بناهای و آثار شاخص تاریخی که نقش مهمی را در عملکرد و حیات زندگی شهری داشته‌اند، توسط نهاد وقف بنا شده‌اند.
 
این نقش چنان پررنگ است که اگر ما فضاهای عمومی و عام المنفعه که در ساختار شهرهای تاریخی ایران که بسیاری از آنها جزء موقوفات هستند را حذف کنیم چیزی جزء مجموعه‌ی پراکنده و گسسته از خانه‌ها و دکاکین به جا نمی‌ماند.

 در شهرسازی دوران اسلامی نقش وقف را می‌توان در ساخت کوچکترین فضاهای شهری چون آب انبار سقاخانه‌ها، مساجد، مدارس، حمام‌ها تا ساخت و ایجاد بزرگ ترین فضاهای شهر نظیر بازارها و مجموعه‌های وقفی مشاهده کرده مجموعه‌های بزرگی چون گنجعلی خان کرمان، مجموعه بازار شهر ری، مجتمع ربع رشیدی، مجموعه شیخ صفی الدین اردبیلی و بسیاری از مناطق هسته‌ی شهرهای تاریخی کشور ما همگی وقفی هستند.

بی شک نهاد وقف در پایداری و حفاظت از بناهای تاریخی که ما هم اکنون مشاهده می‌کنیم با ساختار نظام وقف که خود را ترمیم و مرمت می‌کند به دست ما رسیده است.از این رو نهاد وقف نقش مهمی را در حفظ بافت‌های کهن نیز به عهده داشته است.
 
با توجه به نقش تاریخی که وقف در ایجاد فضاهای شهری داشته متأسفانه در برنامه ریزی کنونی مدیران شهر، کمتر به فضاها و اراضی وقفی توجه می‌شود.
 
از این رو در مورد فضاها اصولا قبل از تدوین برنامه‌های کلان به بناهای وقفی که اغلب ارزش تاریخی داشته کمتر توجه می‌شود و جایگاهی در برنامه ریزی شهری ندارند.
 
در زمینه اراضی نیز به علت تعاملات شهرداری با اداره اوقاف و مشکلات حقوقی،‌مدیران شهری کمتر وارد مباحث کارشناسی در این حوزه می‌شوند و این باعث شده این نهاد تاریخی و پر اهمیت کمتر در زندگی کنونی شهری نقش ایفا کند.