1. قدیس

ابراهیم حسن بیگی/ نشر نیستان

رمان قدیس، نگاهی است تاریخی به بعد حکومت‌داری حضرت امیرالمؤمنین علی(ع) در 5سال دوران خلافت آن حضرت. این رمان در اصل روایتی است از زندگی کشیشی که دوست دارد کلکسیونر کتب و اسناد خطی باشد و در این کار اشتیاق فراوانی برای جمع‌آوری کتاب‌های خطی دارد. خیلی‌ها بر این باور هستند که همیشه عشق آدم را نجات می‌دهد و حالا ما در رمان با همین پدیده مواجه هستیم. عشق کشیش به کتب خطی، او را به مردی تاجیک می‌رساند که می‌خواهد کتابش را بفروشد. اما همیشه در مسائلی که ارزش مادی داشته باشد، شیطنت هم وجود دارد. مرد تاجیک توسط یک عده جنایتکار کشته می‌شود و خانه کشیش هم مورد سرقت قرار می‌گیرد.

و این آغاز ماجرایی است که در نهایت کشیش را به مطالعه سرگذشت حضرت امیر(ع) علاقه‌مند می‌کند. کشیش مسیحی که در مسکو زندگی می‌کند، دوران کودکی و بخشی از زندگی‌اش را در بیروت گذرانده و اکنون نیز مجبور می‌شود برای حفظ جان خود به بیروت برود. جایی که هم برخی اقوام او در آنجا زندگی می‌کنند و هم دوستان محققی چون جرج جر داغ نویسنده کتاب «الامام علی صوت‌العداله‌الانسانیه» انتظارش را می‌کشند.

با سفر کشیش به لبنان، ماجراها شکل گیراتری به خود می‌گیرد و البته داستان وارد روایت های تاریخی می‌شود. و نویسنده تلاش می‌کند وقایع تاریخی پیرامون بعد حکومتی امام علی(ع) را یکی بعد از دیگری با پیچ‌وتاب‌هایی تعریف کند. و همین موضوع باعث می‌شود که به نظر برسد نویسنده کمی از موضوع روایت اصلی داستان که در واقع خود کشیش مسیحی است دور شده است. کشیشی که در نوعی مظلومیت خاص قرارگرفته، اما به‌سوی حق رهنمون می‌شود و در می‌یابد که مظلومیت او در مقابل علی(ع) چیزی نیست.

رمان کنایه‌های فراوانی دارد که حکام نالایق کشورهای عربی را نشانه می رود و درست آنها را ادامه حکومت بنی‌امیه و بین عباس معرفی می‌کند. و در همین باب گفت و گوهای خاصی هم بین شخصیت های داستان صورت می‌گیرد. بخصوص گفت‌وگوی خواندنی کشیش و جرج جرداغ در مورد حکومت در اسلام.

باوجود اینکه نویسنده از ترکیب خوبی برای روایت زمان حال و زمان تاریخی رمان استفاده کرده و یک راست روایت های اصلی را در پیش‌گرفته و کتابش را نوشته است، اما می‌توان اقرار کرد که داستان بسیار هوشمندانه از پیچ‌وتاب های یک رمان پلیسی هم بهره برده. و کلاً می‌توان گفت حاصل کار کتابی خواندنی و لذت‌بخش است.

در پایان رمان، جنایتکاران مسکو دستگیر می‌شوند و کشیش با گنجی بزرگ در دل که در سفر بیروت یافته است به کشورش باز می‌گردد و شاید عظمت همین گنج است که جابجایی چمدان های او در فرودگاه را چندان مهم جلوه نمی‌دهد!

2. فروغ ولایت

جعفر سبحانی‌تبریزی - موسسه الامام الصادق (ع) - 860 صفحه 

نویسنده فرزانه، آیت الله سبحانی با تقسیم حیات نورانی حضرت أمیرالمؤمنین علیه السلام به پنج دوره، مهم‌ترین جریانات زندگی ایشان را ترسیم کرده است.ایشان در این اثر وزین سعی کرده سیر زندگی ایشان را از طرفی گویا و روان  حکایت کرده و از دیگر سو، کاملا مبتنی بر منابع دسته اول تاریخی و روائی باشد.

نکته متمایز این اثر، جامعیت آنست که از همان آغاز زندگی حضرت تا شهادت ایشان، تمام عرصه ها زندگی ایشان را در کنار آیات و روایات مربوطه تشریح کرده و در هر مورد به تبیین بعدی از فضائل حضرت میپردازد. البته رسالت اصلی این کتاب، ترسیم زندگی شخصی و عادی حضرت است که بخوبی هم از عهده آن برآمده. اما  ابعاد شخصیتی ایشان مانند فضائل و مناقب، سخنان و نامه‌ها، قضاوت‌ها، کرامت‌های متحیرالعقول و... هر یک کتابی جداگانه می‌طلبد.

3. علی از زبان علی

سیدجعفر شهیدی - دفتر نشر فرهنگ اسلامی - 208 صفحه

حکایت زندگانی یک شخص آن زمان جذابیت پیدا میکند و شناخت از یک انسان فرا تاریخ آن زمان واقعی تر بوده و به حقیقت نزدیک خواهد بود که از زبان خودش بیان شود.

استاد شهیدی، که یکی از پژوهشگران معاصر تاریخ اسلام است، با آثار غنیّ و پرمحتوایی که در این زمینه از خود به جای گذاشته، توانسته به یکی از ماندگاران عصر تبدیل شود. وی در روایت جذاب زندگانی أمیرالمؤمنین علیه السلام از بیان خود حضرتشان استفاده کرده و برهه های گوناگون زندگانی ایشان را تشریح کرده است.

4. دانشنامه امام علی علیه السلام

پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

مجموعه‌ای کامل و بی نظیر برای محققان تاریخ و سیره أمیرالمؤمنین علیه السلام که در شش هزار صفحه و دوازده جلد، با همکاری مبرّزترین مورخان معاصر همچون آیت الله جوادی آملی، علامه عسکری، سیدجعفر مرتضی عاملی، استاد شهیدی، حجج اسلام دوانی، جعفریان، جاودان و... تألیف شده. نکته مهم اینکه این اثر صرفا جمع آوری مطالب تاریخی نیست، بلکه چینش موضوعات و نقل و تحلیل مباحث مربوطه، مبتنی بر دیدگاه‌های خاص تاریخی و اعتقادی شیعه ارائه شده است. این مجموعه که شامل یکصدوسی مدخل اصلی و حدود سه هزار مدخل فرعی است و بیش از دویست محقق در تألیف آن همکاری داشته‌اند، موضوعاتی همچون حکمت و معرفت، مبدأ و معاد، نبوت و امامت، اخلاق و سلوک، و همچنین مباحث بسیار مبتلابه حقوق، سیاست و اقتصاد در سیره و دیدگاه امیرالمومنین علیه اسلام را به پژوهش می‌نشیند.

5. امیرالمومنین علی‌ابن‌ابی‌طالب علیهماالسلام

احمد رحمانی‌همدانی - نشر منیر - 1040 صفحه

«اگر همه درختان قلم شوند، همه دریاها مرکّب، همه ملائک حسابگر و همه آدمیان نویسنده شوند، هرگز نخواهند توانست فضائل علی بن ابیطالب علیه السلام را شمارش کنند.»

سخن، با این روایت ناب نبوی آغاز می‌شود. نویسنده که از عالمان دین است، این حدیث شریف را بر دیدگان خود قرار میدهد و در پی بیان قطره ای از دریای فضائل حضرت امیرالمؤمنین علیه اسلام بر می‌آید.

وی با تسلّط کاملی که بر آیات و روایات این موضوع دارد و با اشرافی که بر منابع تاریخی و حدیثی شیعه و اهل سنت دارد، علاوه بر بیان روایات ناب درباره القاب و مناقب حضرت، فضائل ایشان حتی از زبان مخالفان و معاندان را نیز تبیین کرده و به بحث های عمیق روائی و اعتقادی در این موضوع میپردازد تا در نهایت مجموعه ی کم نظیر و ماندگاری در این موضوع برجای گذارد.

6. اصحاب امام علی علیه السلام

سید اصغر ناظم‌زاده ‌قمی - بوستان کتاب قم - 680 صفحه - 2جلد

این که در دورانی از تاریخ، شخصیت بزرگی چون امیرالمؤمنین علیه السلام با یاری چه کسانی توانست برگ مهمی از تاریخ را رقم زده و نقطه عطفی ماندگار ایجاد کند، اهمیت موضوع این کتاب را روشن میسازد. همچنین علاوه بر اهمیت اصل موضوع، آنچه که این اثر را ارزشی مضاعف میبخشد، اینست که با دسته بندی اصحاب حضرت أمیرالمؤمنین علیه السلام ، یاران صدیق و وفادار حضرتش را از آنانکه پس از مدتی، به هر دلیلی از یاری ایشان کناره گرفته و اینان را از اصحابی که بعدها در جرگه ی مخالفان حضرتش برآمدند نیز جدا کرده و جنبه های مختلف حیات فردی، اجتماعی و سیاسی هر یک از آنها را تبیین می‌کند. نویسنده در این اثر با تأکید و توجه بسیار بر منابع کهن، شناسائی هزار و 110 نفر از اصحاب را هدف قرار داده است.

7. امام علی در قرآن

موسسه علامه عسگری

علامه سید مرتضی عسگری را می­توان از معدود افرادی دانست که هم در زمینه پژوهش و هم فعالیت­های اجتماعی و سیاسی د موفقیهای بسیاری را کسب کرده است از جمله موفقیت­های ایشان تاسیس حزب الدعوه عراق می­باشد.

کتاب حاضر در پاسخ به شبهات یکی از علمای بزرگ وهابی است. او که در کتاب خود مساله امامت ائمه علیهم السلام را مورد تشکیک قرار داده است این سوال را مطرح می­کند که اگر امامت تا این اندازه در اسلام مهم است به چه دلیل در قرآن به نام اهل بیت تصریح نشده­ است. علامه عسگری در این کتاب به این شبهه اساسی با استفاده از آیات قرآن و احادیث مورد قبول اهل سنت پاسخی مستدل داده است. و اثبات کرده که اصل امامت در آیات متعدد قرآن ذکر شده است و دلیل عدم تصریح به نام اهل بیت بیت علیهم اسلام در قرآن را بیان می­کند.

8. المراجعات

چاپ ونشر بین الملل

علامه سید عبدالحسین شرف الدین از شخصیت­هایی است در زمینه مباحث کلامی میان شیعه و اهل سنت شهرت بسیاری دارد و میان علمای شیعه جایگاه ویژه­ای دارد.

کتاب المراجعات حاصل نامه­های دو عالم بزرگ شیعه و اهل سنت یعنی علامه شرف الدین و شیخ سلیم البشری المالکی رییس وقت دانشگاه الازهر مصر می­باشد. محتوای نامه­ها اختلاف اساسی میان دو مکتب یعنی مساله امامت می­باشد. در این نامه­ها شیخ الازهر به ایراد برخی سوالات درباره اصل جانشینی حضرت علی علیه السلام و دلایل آن پرداخته است که علامه شرف الدین با استناد به منابع خود اهل سنت به سوالات او پاسخ داده است و یکی از مهمترین کتب در اثبات حقانیت مذهب شیعه است.

9. خصائص الائمه

سید رضى‏ و ترجمه محمدعلی چلونگر و علی بنائیان -ناشر: آستان قدس رضوى

کتاب حاضر تألیف سید رضى، عالم نامدار شیعه و تدوین کننده نهج البلاغه است. موضوع‏ کتاب زندگانى و سخنان امیر مؤمنان على علیه السلام‏ است. سید رضى در این کتاب روایاتى را که درباره حضرت على علیه السلام است جمع آورى نموده و با اشاره به معجزات و سخنان آن حضرت تاریخ کامل و گویایى را از زندگانى آن حضرت ارائه نموده است.

کتاب «خصائص الأئمة علیهم السلام» براى تحقیق در زندگى حضرت على علیه السلام کتابى ارزشمند و قابل توجه است.

این کتاب از زمان نگارش مورد توجه و علاقه شدید علماى اسلام قرار گرفت و در بسیارى از کتاب‏هاى معتبر به آن اشاره شده و یا به مطالب آن استناد شده است. این کتاب از اولین کتاب‏هاى معتبرى است که به وسیله فقهاى بزرگ شیعه درباره زندگانى حضرت امیر علیه السلام نگاشته شده است. نگارش این کتاب موجب گشت تا سید رضى تصمیم به جمع آورى کتاب «نهج البلاغة» ‏بگیرد و همین هم سبب ناتمام ماندن کتاب حاضر شد، زیرا همان گونه که از نام کتاب روشن است سید رضى تصمیم داشت در این کتاب زندگانى تمام ائمه علیهم السلام را بیاورد اما به امام علی (علیه السلام) اکتفا نمود. سید رضى انگیزه خود از نگارش این کتاب را این گونه بیان مى‏فرماید: «شما از من درخواست کرده بودید تا کتابى درباره زندگانى ائمه علیهم السلام بنویسم ولى حوادث روزگار مانع از آن مى‏شد تا آنکه در شب عرفه سال 383 هجرى براى زیارت امام موسى کاظم و امام جواد علیهما السلام عازم کاظمین شدم.در راه به یکى از رؤساى حکومتى برخورد کردم. او از من سؤال کرد کجا مى‏روى ؟ من هم پاسخ دادم. او با تمسخر گفت:از کى تا حالا سادات موسوى شیعه دوازده امامى شده‏اند ؟ من پاسخ او را آن گونه که لایق بود دادم و پس از این واقعه غیرتم برافروخته گشت و تصمیم به نگارش این کتاب گرفتم تا مذهبم را بر همگان اعلام نمایم و امامان معصوم و بر حق را به دیگران معرفى کنم و دشمنان را ناامید سازم و از خداوند در انجام این مهم یارى مى‏جویم».

کتاب «خصائص الأئمة علیهم السلام» در دوران ضعف حکومت بنى عباس نگاشته شده است. در آن دوران شیعیان به راحتى عقاید خود را مطرح مى‏کردند. در شهر بغداد شخصیت‏هاى بزرگى چون شیخ مفید، سید رضى، سید مرتضى و شیخ طوسى پا به عرصه وجود گذاشتند و پشتوانه علمى بزرگى براى شیعه و طرفداران اهل بیت علیهم السلام شدند.

کتاب «خصائص الأئمة علیهم السلام» شامل موضوعات فراوانى درباره زندگانى امیر مؤمنان على علیه السلام است از جمله: خصائص امیر مؤمنان على علیه السلام، معجزات آن حضرت، علم آن حضرت به تنزیل قرآن، جنگ با خوارج نهروان، سخنرانى پیامبر اسلام درباره حضرت على صلوات الله علیهما و آله، سخن عمر درباره آن حضرت، سؤالاتى که از آن حضرت شده است، وصیت آن حضرت به کمیل، کلام آن حضرت درباره دنیا و...

10. امام علی علیه السلام و خوارج

علامه سیدجعفر مرتضی عاملی- ترجمه: دکتر محمد سپهری-682 صفحه

علامه سید جعفر مرتضی عاملی بعنوان بزرگ مورّخ زمانه، دارای آثار تاریخی ایست که در عصر حاضر، افقی نو فراروی خواننده قرار میدهد که مبتنی بر مبانی کلامی و روائی شیعه است.

این کتاب، یکی از آثار ایشان است که به کالبد شکافی و جریان شناسی «خوارج» از گذشته تا به امروز میپردازد. ایشان با اجتهاد بی نظیری که  در منابع دسته اول تاریخی و فرمایشات أمیرالمؤمنین علیه السلام می‌کنند، فضای فکری، فرهنگی، سیاسی دوران حکومت امیرالمؤمنین علیه السلام را مورد مطالعه قرار داده و در خلال آنها به مهم‌ترین پرسش‌های تاریخی درباره خوارج پاسخ می‌دهد.

بررسی علل روانشناختی و جامعه شناختی ِشکل گیری و گسترش این طرز فکر، تحلیل دیدگاه‌ها و روش‌های امام علیه السلام برای تقابل با این جریان و در نهایت هم ارزیابی سیاست‌های معاویه در این مورد، از دیگر مباحثی است که این کتاب را «جامعیت» بخشیده و آن را از امثالش متمایز می‌کند.

برای عضویت در گروه اینترنتی مجله شبانه اینجا را کلیک کنید